مقدمه: صاحبان بیمارستانها برای اینکه بتوانند عملکرد خود را در سطح مطلوب حفظ نموده و بقای خود را تضمین نمایند، باید بتوانند تصمیمات آگاهانه اتخاذ نمایند، لذا ملزم به رعایت اصولی از جمله ارزیابی و اندازهگیری عملکرد و دریافت آگاهی از وضعیت بیمارستانهای تحت مدیریت خود میباشند. لیکن بدلیل عدم بررسی دقیق روشهای اصلی مورد استفاده برای اندازهگیری عملکرد در حیطه بیمارستانها انجام پژوهش بیشتر در این زمینه ضروری مینماید و در پژوهش حاضر به بررسی سیستم اندازهگیری عملکرد در بیمارستان (مرکز آموزشی درمانی) فیروزگر تهران در سال 1382 پرداخته شده است.
روشپژوهش: این پژوهش بصورت مقطعی انجام گرفته است. جامعه این پژوهش، مرکز آموزشی درمانی (بیمارستان) عمومی فیروزگر تهران وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است. بدین منظور، پس از مطالعه کتابخانهای و جمعآوری اطلاعات اولیه و طبقه بندی آنها بر اساس اهداف پژوهش، " ملزومات سیستم اندازهگیری عملکرد" در نه بخش توسط پرسشنامه و "ویژگیهای سیستم اندازهگیری عملکرد" در 6 بخش توسط چکلیست ارزیابی گردید. پس از تایید اعتبار پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید و متخصصین امر و ثبات آن به روش آزمون باز آزمون در مجموع 38 پرسشنامه تکمیل گردید و داده های بدست آمده بهمراه چکلیست تکمیل شده به روش مصاحبه، مشاهده و مطالعه اسناد و مدارک پس از ورود اطلاعات در نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و بر اساس یافتههای پژوهش و مقایسه آن با وضعیت اندازهگیری عملکرد در سیستم بهداشتی درمانی کشورهای کانادا، انگلستان و نیوزیلند، الگوئی برای سیستم اندازهگیری عملکرد بیمارستان فیروزگر پیشنهاد گردید.
یافتهها: یافتههای پژوهش در 21 جدول ارائه گردیده است. یافتههای مربوط به ملزومات اندازهگیری عملکرد نشان داد که سیستم ارتباطات دارای بهترین وضعیت با امتیاز 59(82%) و وضعیت فرایندهای کلیدی و سیستم پرداخت بترتیب با کسب امتیاز 43(60%) و 45(62%) دارای ضعیفترین وضعیت بودهاند. و در زمینه ویژگیهای سیستم اندازهگیری عملکرد از مجموع 70 آیتم نامبرده شده28 مورد (40%) در بیمارستان فیروزگر وجود داشته است.
نتیجهگیری: بر اساس نقاط ضعف وضعیت موجود اندازهگیری عملکرد در بیمارستان فیروزگر، الگوئی پیشنهاد گردیده است که کاربرد و اجرای آن به حل مشکل سیستم اندازهگیری عملکرد کمک نموده و با فراهم سازی اطلاعات جامع از همه بخشهای بیمارستان، در نهایت موجبات بهبود عملکرد بیمارستان را ایجاد خواهد نمود.
کلید واژهها: اندازهگیری عملکرد، بیمارستان، اندازهگیری، عملکرد، سیستم.
Performance Measurement System Survey in Phiroozgar Hospital In Tehran-1382
Abstract
Introduction: Hospital's owners should make wise decisions for maintaining their performance in desired level and surviving; therefore, they are needed to evaluate and measure their performance and get information about their hospitals, but main methods of performance measuring in hospitals precisely; therefore, researching is needed in this context. This researching is done to review performance measurement system in Firoozgar Hospital in 1382.
Research Methodology: The research was done cross sectional. After searching the subject in books and articled and also internet, the researcher divided the performance measurement system into two parts: the requirements performance measurement system, and the characteristics performance measurement system. In order to measure the aforementioned factors a questionnaire and a checklist were prepared and distributed among 38 staff from different wards of hospital. It was done after determining their validity and reliability. Finally, according to the collected information, a framework for performance measurement system was proposed.
Finding: The finding of the research are presented in 21 table. According to checklist which 40% (28items out of 70) of total items related to the characteristics and of performance measurement system was available. According to the questionnaire, communication system whit score 59(82%) is in the best position and the key processes whit score 43(60%) and payment system whit score 45(62%) have been in the weakest position.
Conclusion: According to the weakest point of the existing condition of the performance measurement in the Firoozgar Hospital, there is recommended a plan that by utilizing it we will help the problem solving performance measurement system and through providing comprehensive information about finally, it will lead to improvement in hospital performance.
Keywords: performance measurement, hospital, performance, measurement, system.
مقدمه:
امروزه فشار بسیار زیادی بر سیستمهای بهداشتی درمانی وارد میشود تا عملکرد خود را بهبود بخشند. پیشرفتهای تکنولوژیک، رشد انتظارات مشتریان، افزایش تقاضا، کمبود منابع، افزایش رقابت، بعلاوه نگرانیهائی که در مورد قصورات و خطایای سیستمهای بهداشتی درمانی وجود دارد، موجب گردیده است که بر مسئله اندازهگیری و ارزیابی دقیق و صریح عملکرد سازمانهای بهداشتی، درمانی تاکید بسیاری شود.
بدیهی است برآورده ساختن این انتظارات تنها از طریق اعمال مدیریتی کارا و مؤثر در سطح کل سازمان و در سطوح خرد آن، امکانپذیر خواهد بود. اندازهگیری عملکرد یکی از مهمترین ابزارهای مدیریتی هر سازمان میباشد که تصویری از عملکرد بیمارستان در دوره های زمانی مشخص و متوالی ترسیم نموده و پایه ای برای اتخاذ تصمیمات مدیریت بیمارستان ایجاد مینمایند. اندازه گیری عملکرد به نیاز مدیران برنامه و سازمان های تامین کننده مالی برای اندازه گیری سیستماتیک اثربخشی فعالیتهای برنامه پاسخ می دهد. افزایش اثر بخشی برنامه در سایه منابع محدود در دسترس جهت برآورده سازی نیازهای افراد و جوامع حیاتی می باشد. اندازه گیری عملکرد اطلاعات قابل اطمینانی برا ی تصمیم گیرندگان در مورد اثربخشی فعالیتهای برنامه در دستیابی به نتایج مورد نظر فراهم می سازد. به طور خلاصه اندازه گیری عملکرد را میتوان با اهداف ذیل بکار برد: کنترل مداوم جریان امور در سازمان و استقرار چرخه مدیریت بهره‌وری، شناسایی نقاط ضعف و قوت و مشکلات سازمان و تلاش در جهت شکوفایی و افزایش قابلیت‌ها و اصلاح فعالیت ها، بهبود تصمیم‌گیری در مورد حوزه و عمق فعالیت‌ها، برنامه ها و اهداف آینده سازمان، بهبود تخصیص منابع و استفاده بهتر از امکانات و منابع انسانی در جهت اجرای برنامه‌های مصوب، ارتقای پاسخگویی در مورد عملکرد برنامه‌ها، ارتقاء توانمندی سازمان در ارایه کمی و کیفی خدمات و رقابت پذیری. هدف نهایی از اندازهگیری عملکرد، افزایش کارایی، اثر بخشی و بهبود سازمان است. اندازهگیری عملکرد جمعآوری، تحلیل و گزارشدهی سیستماتیک اطلاعات به منظور پیگیری منابع مورد استفاده، کار تولید شده و نتایج مورد نظر و دستیافته میباشد. لیکن اندازهگیری عملکرد به مفهوم تحقیق تجربی، ارزیابی برنامه، جایگزینی برای تحلیل عمیق و دقیق و یا یک راه حل معجزهآسا نمیباشد.
مهمترین اجزا و ملزوماتی که در سیستم اندازه گیری عملکرد یکپارچه باید مورد توجه قرار بگیرند عبارتند از: برنامه ریزی استراتژیک و تعیین استراتژیهای سازمان، تعیین فرایندهای کلیدی سازمان، درگیری و تعهد بالای مدیریت ارشد، مشارکت کارکنان، درک نیازها و الزامات مشتریان و ذینفعان، پاسخگوئی در مقابل شاخصها، ارتباطات و اشاعه نتایج اندازه گیری، احساس ضرورت برای اندازه گیری، استفاده از یک چارچوب مفهومی ودر نهایت ارتباط سیستم اندازه گیری با پرداخت و پاداش کارکنان.
کاربرد موفقیت آمیز اندازه گیری عملکرد در چارچوب یک نظام مدیریت عملکرد، از طریق گردآوری و تحلیل اطلاعات مربوط به عملکرد و ایجاد بینش صحیح نسبت کارائی و اثربخشی برنامه ها، فرآیندها و افراد در حکم برگ برندهای در دست رهبران سازمان جهت اداره موفق آن می باشد. ادبیات اندازه گیری عملکرد نشان می دهد که الگوها، روشها و چارچوب های بسیاری در این زمینه در سالهای اخیر ایجاد شده است. اندازه گیری عملکرد یکی از اصول پایه ای جوایز بالدریج[1] و EFQM [2]، مدلهای تعالی سازمانی می باشد. هر دو مدل کاربرد معیارهای عملکردی را تشویق می نمایند، اما بیشتر این مدلها، طراحی سیستم های اندازه گیری عملکرد را به منظور تضمین همسوئی معیارها با استراتژیها وفعالیت موثر سیستم در پایش، برقرارسازی ارتباطات و تحریک عملکرد مورد توجه قرار می هند.
در استاندارد های اعتبار بخشی سال 2000، شورای مشترک اعتبار بخشی سازمانها و مراکز بهداشتی درمانی (JCAHO ) نیز بر اندازهگیری عملکرد به منظور تسهیل خودارزیابی عملکرد بیمارستانها تاکید گردیده است. این استاندارد بیمارستانها را ملزم نموده است در فرایند اندازهگیری عملکرد خود از طریق انتخاب دست کم یکی از روشهای پیشنهادی شورای مشترک جهت اندازهگیری عملکرد، مشارکت نمایند. از اینرو مدیران ارشد بیمارستان باید نسبت به تدوین انتظارات و توضیح برنامه ها و مدیریت فرایندها، برای اندازه گیری و بهبود کیفیت اداره امور بیمارستان، مدیریت عملکرد بالینی و حمایت از فعالیت ها اقدام کنند.
درکشور ما قوانین، لوایح و آئین نامه هائی در سالهای اخیر تصویب گردیده است که بر مدیریت، ارزیابی و اندازهگیری عملکرد در بطن خود تاکید می نمایند. از جمله آنها میتوان از قانون برنامه پنج ساله سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور1378، پیش نویس لایحه مدیریت خدمات کشوری و آئین نامه ارزیابی عملکرد دستگاهها اجرائی کشور1381 را نام برد.
در نتیجه می توان گفت با توجه به رویکرد اصلاحات در نظام سلامت، بررسی و اصلاح سیستم اندازه گیری عملکرد بیمارستانها یکی از ضرورتهای اصلی اصلاحات می باشد، لیکن پیش از ایجاد تغییر یا استقرار یک سیستم جدید، شناسائی کاستیها و نواقص موجود ضروری می باشد. از آنجا که اطلاعات پژوهشی و علمی بسیار کمی در خصوص اندازه گیری عملکرد درکشور ما بویژه در بیمارستانها وجود دارد و بدلیل اهمیت این مقوله در امر مدیریت بیمارستانها، پژوهشگر درصدد است تا ملزومات و ویژگیهای سیستم اندازه گیری عملکرد در بیمارستان فیروزگر تهران را بررسی کرده و پس از تعیین نقاط ضعف و قوت وضعیت موجود، الگوئی مناسب را پیشنهاد نماید و بنظر می رسد چنین پژوهشهائی بتوانند با بررسی تجارب موجود و نیز زمینهها و شرایط بیمارستانها و تعیین پیش نیازهای ضروری مبنائی مفید برای برنامهریزان و مجریان نظام سلامت باشند.
روش پژوهش: این پژوهش به روش مقطعی صورت گرفت. جامعه این پژوهش، مرکز آموزشی درمانی (بیمارستان) عمومی فیروزگر تهران وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است. این بیمارستان در سال 1343 تاسیس گردیده است. و دارای 251 تخت ثابت و 190 تخت فعال میباشد. دلیل انتخاب این بیمارستان قدمت آن از نظر شروع فعالیت و در نتیجه سابقه زیاد در انجام ارزیابی و اندازهگیری عملکرد و علاقمندی و همکاری مسئولین بیمارستان جهت انجام این طرح پژوهشی بوده است. برای انجام پژوهش پرسشنامهای در نه بخش و با 42 سوال بسته به منظور بررسی ملزومات سیستم اندازهگیری عملکرد و چکلیستی جهت بررسی ویژگیهای سیستم اندازهگیری عملکرد در 6 بخش و با 70 آیتم تهیه گردید. و به طور صوری توسط اساتید راهنما و مشاور پژوهش و متخصصین امر مورد ارزیابی قرار گرفته و تایید اعتبار گردیده و پایائی پرسشنامه از طریق آزمون- باز آزمون در بین مدیران و کارکنان بیمارستان مورد مطالعه به فاصله 10 روز ارزیابی گردید. در مجموع 38 پرسشنامه تکمیل شده جمع آوری گردید و در تجزیه و تحلیلها مورد استفاده قرار گرفت. چک لیست پژوهش همزمان با پرسشنامه به روش مصاحبه، مشاهده و مطالعه اسناد ومدارک تکمیل گردید. لازم بذکر است پرسشنامه و چک لیست با استفاده از منابع مختلف، کتب و مقالات داخلی و خارجی تهیه گردیده است. داده های بدست آمده در این پژوهش با استفاده از آمار توصیفی و توسط نرمافزار SPSS در قالب جداول مورد تحلیل قرار گرفت..
در نهایت بر اساس نقاط قوت و ضعف بیمارستان موجود و مقایسه آن با چارچوبهای انگلیس، کانادا و نیوزیلند،الگوئی برای سیستم اندازهگیری عملکرد بیمارستان فیروزگرپیشنهاد گردید.