دانلود مقاله تاریخچه استاندارد های کیفیت

 آزادی

(( مقدمه ))

( تاریخچه استانداردهای کیفیت )

استاندارد کیفیت را برای نخستین بار دولت انگلستان ، پس از جنگ جهانی اول به صورت مدون ، ایجاد کرد . پس از آن ( پیش از جنگ جهانی دوم ) وقتی که شرکتهای کوچک با یکدیگر ادغام و شرکتها و موسسات بزرگتری را تشکیل دادند ، روش اداره موسسات تولیدی به کلی تغییر یافت . تغییر دیگری که همزمان با جنگ جهانی دوم به وجود آمد ، استفاده کردن از بازرسان در مراحل گوناگون تولید محصولات بود . در چنین وضعیتی بازرسان موظف بودند محصولات تولید شده را بازرسی کنند و چنانچه مرغوبیت لازم را نداشته باشند ، آن را عودت دهند تا پس از انجام گرفتن اصلاحات لازم بار دیگر بازرسی شود . این چرخه تولید ، بازرسی و اصلاح ، سالها در کارخانه ها باقی ماند . در سالهای اخیر روشهای جدید دیگری که به تولید صحیح و دقیق محصولات می انجامد ، به کار گرفته و جایگزین روشهای پیشین شده است . توسعه مراکز صنعتی و فن آورانه که پس از جنگ جهانی دوم آغاز گردید نیز پیچیده تر شدن روشهای تولیدی و سخت تر شدن تضمین کیفیت را در پی داشت .

نخستین تلاش برای استانداردکردن سیستم کیفیت که تاثیر رشد صنعت و پیچیدگی آن بیشتر بود در ایالات متحد آمریکا بوجود آمد . این فعالیتهای استاندارد کردن از وزارت دفاع آمریکا آغاز شد و به ایجاد استاندارد ارتشی 9858 (                        )

در سال 1956 که ویژه مشخصات و شرایط سیستم کیفیت و استاندارد ارتشی 45208 ( MIL-I-4208  )  که مخصوص سیستم بازرسی است ، منجر شد . این دو سری استانداردها هنوز در وزارت دفاع و ارتش ایالات متحد آمریکا مورد استفاده قرار دارد .

این دو رشته استانداردها پایه و اساسی شد برای استانداردهایی که توسط کشورهای عضو ناتو به وجود آمد . این استانداردها به استانداردهای ای . کیو . ای . پی به شماره های 1 ، 4 و 9 شهرت دارند . از این استانداردها ، استاندارد ای . کیو . ای . پی مربوط به مشخصات سیستم بازرسی است . از این دو ، نخستین آن به فعالیتهای تولیدی و بازرسی و دومی به بازرسی های پیش از حمل مربوط است . با آنکه کشور انگلستان در سازمان ناتو عضویت دارد این کشور استانداردهای ای . کیو . ای . پی را نپذیرفت و رشته ای استاندارد مشابه استانداردهای ای .کیو . ای . پی به وجود آورد . این استانداردها به استانداردهای

(( دفاع )) معروف شدند . تنها تفاوت این استانداردها شرایط طرح دو سیستم کیفیت است .

در سطح صنایع همچنین نیاز به وجود رشته ای استانداردهای قابل اجرا احساس می شد . نخستین تلاش در جهت برآوردن این نیاز

به ایجاد استانداردهایی در کشور انگلستان انجامید با نام استاندارهای بی . اس . 4891 و بی . اس . 5179 . این استانداردها بیشتر نقش نظامنانه را داشتند تا قرارداد . تا اینکه در سال 1979 استانداردهای بی . اس . 575 شکل گرفتند که آخرین نسخه آن در سال 1987 انتشار یافت . همان گونه که پیشتر هم اشاره شد ، این استانداردها بر اساس استانداردهای ای . کیو . ای . پی تدوین شده اند . نخستین نسخه استاندارهای بی . اس . 575 نه تنها به عنوان قرارداد میان خریداران و فروشندگان مورد استفاده قرار گرفت ، بلکه سازمانهایی وجود داشتند که شرکتهای دارای شرایط کافی را گواهی می کردند ، کاری که شرکتهای گواهی کننده ایزو و کیو . اس 9000 امروزی انجام می دهند .

وضعیتی که در مورد کشور انگلستان مطرح شد کم و بیش در سطح بین المللی وجود داشت . در نتیجه موسسه بین المللی استاندارد به سرپرستی کشور کانادا کمیته ای تشکیل داد و به ایجاد رشته ای استاندارد بین المللی اقدام کرد . با توجه به یگانه بودن این استانداردها ، از واژه ایزو ( ISO  ) به معنای استانداردهای یگانه یا مشابه استفاده می شود . این استانداردها که با کمک و پیشنهاد چندین کشور به وجود آمد ، سرانجام درسال 1987 به ایجاد رشته ای استانداردها انجامید که امروزه با عنوان استانداردهای بین المللی ایزو 9000 شناخته می شوند . گفتنی است که واژه ایزو مخفف موسسه بین المللی استاندارد نیست . نمودار ارائه شده در زیر رشد این استانداردها را نشان می دهد .

تاریخچه استاندارد QS-9000

کیفیت خودروها ، همیشه موضوع مهمی در ایالات متحده بوده است . در اوایل سالهای دهه 1980 میلادی ، انقلاب کیفیت به صنایع خودروسازی رسید و سابقه گسترده ای در این زمینه از طریق اجرای برنامه ها و روشهای متعدد برای بهبود کیفیت محصولات ، جلب رضایت مشتریان و برقراری روابط سازنده با تامین کنندگان مدنظر قرار گرفت . این حرکت گسترده ، موجب تدوین استانداردها ، خط مشی ها و روشهایی برای اجرای اهداف فوق گردید . هدف اصلی این حرکت ساختار و سیستم اجرایی بود ، نه کیفیت محصول . از اینرو ، چنین استانداردها و خط مشی هایی در پی هماهنگ کردن و همسو کردن تامین کنندگان با شرکتهای اصلی خوروسازی بودند . البته در این زمینه تقریبا کارهایی انجام شده بود . تا اینکه شرکت ؟      ‌‌‌‌  

شرکت فورد و شرکت جنرال موتورز ( معروف به سه شرکت بزرگ خودروسازی ) مذاکرات مشترکی را برای یکسان سازی نیازمندی سیستم های کیفیت آغاز نمودند . نتایج این مذاکرات و مشاورت ها ، موجب تشکیل یک گروه کاری مرکب از سه شرکت فوق گردید . در سال 1995 ، این گروه کاری ، کار تدوین و انتشار تفاسیر مجاز از نیازمندیهای استاندارد QS-9000

را آغاز نمودند . در این میان گروه کاری صنایع خودروسازی مسئولیت توضیح و رفع ابهامات از کلیه مستنداتی که گروه فوق الذکر تدوین و منتشر می نمایند را عهده دار شد . از سوی دیگر گروه کاری صنایع خوردوسازی مسئولیت هماهنگی کلیه آموزشهای مرتبط با QS-9000  را که در آمریکای شمالی ارایه می شود عهده دار است . البته باید به این موضوع توجه داشت که گروه کاری متشکل از سه شرکت بزرگ خودروسازی ، نقش مهمی در این زمینه داشته است .

هدف از تدوین استاندارد QS-9000 ، ایجاد و تدوین نیازمندیهای خاص صنایع خودروسازی در زمینه سیستم کیفیت است ، که می تواند کلیه مفاهیم اصلی مرتبط با کیفیت را در فعالیتهای تامین کنندگان صنایع خودروسازی فراهم آورد . با اینحال ، اشکالات و تفاسیر مختلف و برداشتهای گوناگون از نیازمندیهای QS-9000  ، موجب شد که گروه بین المللی صنایع خودروسازی شکل گرفته و بطور رسمی مسایل مربوط به تامین کنندگان صنایع خودرو ، شرکتهای صادرکننده گواهینامه و سایر مراجع ذینفع را مورد بررسی و تفسیر قرار داده و به سوالات و موضوعات مورد علاقه آنها پاسخ می دهد .

گروه بین المللی صنایع خودروسازی ، بطور دوره ای و مرتب سوالات و موضوعات مطروحه در زمینه استانداردهای QS-9000  را تشریح و جزوات مربوط به آنها را تدوین و منتشر می نماید .

نتیجه تهیه و تدوین استاندارد QS-9000  ، تدوین یک سیستم کیفیت خاص صنایع خودروسازی است که برمبنای استاندارد

ISO 9001  تدوین و طراحی شده است . این استاندارد بعنوان یک سند اجرایی ، قابلیت تامین نیازمندی استانداردهای بین المللی را دارد . این استاندارد با تامین نیازمندی سه شرکت بزرگ خودروسازی ، شاید فراتر از نیازمندی استانداردهای ISO 9000  یعنی جایی که کیفیت محصول مدنظر است عمل کرده است .

در آگوست 1994 ، نیازمندی های نهایی شده استاندارد QS-9000  نه تنها برای شرکتهای خودروسازی ، بلکه برای تامین کنندگان آنها نیز منتشر گردید .

در جدول شماره ( 1-1 ) ، مقایسه ای از نیازمندیهای استاندارد ISO 9001  و QS-9000  آمده است .

بخشهای سه گانه QS-9000 

استاندارد QS-9000     به عنوان یک سیستم (‌ یعنی سیستم کیفیت ) از سه بخش ( جزء ) زیر تشکیل یافته است .

الف ) نیازمندیهای تدوین شده بر مبنای ISO 9000

ب   )‌ نیازمندیهای خاص بخش خودروسازی

ج    ) نیازمندیهای خاص هر مشتری

ذیلا هر یک از سه بخش فوق تشریح می گردد :‌

بخش اول : نیازمندیهای تدوین شده بر مبنای ISO 9000

این بخش ، بر اساس نیازمندیها و شرایط خاص صنایع خودروسازی و بر مبنای نیازمندیهای بیستگانه استاندارد ISO 9001  تدوین شده است . بطوریکه عناصر بیستگانه استاندارد ISO 9001  از دیدگاه صنایع خودروسازی بررسی و مجددا بازنویسی شده است . این کار بعضا موجب تغییر ، اصلاح ، تعدیل و یا افزایش نیازمندیهای عناصر بیستگانه در استاندارد ISO 9001  شده است . این همه ، افزایش 14 زیر بخش و اضافه شدن 59 نیازمندی اصلی به متن اصلی استاندارد ISO 9001  را در پی داشته که بیشتر آنها نیز با کلمه باید (‌ shall ) و با هدف افزایش کیفیت محصول ، قابلیت استمرار فرآیند ، کنترل هزینه ها ، بهبود مستمر و استفاده بهینه از منابع و حصول اطمینان از توان کمی و کیفی سازندگان / تامین کنندگان صنایع خودروسازی معرفی شده اند .

در این میان ، برای برخی از مفاهیم ، اصطلاحات ، روشها و سیستمهای معرفی شده در این بخش ( که بخش اصلی استاندارد

QS-9000  را تشکیل می دهد ) جزوات تکمیلی تهیه شده که لازم است هنگام مطالعه و تحقیق پیرامون این استاندارد به آنها نیز مراجعه شود .

در نتیجه ، کار باارزشی که در QS-9000  انجام شده ، تدوین راهنماهایی (‌ Hanual  ) برای هر یک از نگرش های معرفی شده در بخش اول است . این راهنماها ، به اضافه متن نیازمندیهای QS-9000  ، بالغ بر 56 جلد هستند که هنگام طراحی سیستم ، حتما باید به آنها مراجعه شود .

بخش دوم : نیازمندیهای بخش خودروسازی

این بخش از نیازمندیها ، فراتر از نیازمندیهای ISO 9000  ، نیازمندی های اضافی تر سیستم های تضمین کیفیت خاص صنایع خودروسازی را شامل می گردد . در حقیقت ، نیازمندیهای این بخش ، مجموعه ای از نیازمندیهای عمومی صنایع خودروسازی است که تحت سه عنوان کلی زیر سازماندهی شده است :

فرآیند قطعات تولیدی

در این قسمت ، فرآیندهایی که طی آنها محصولات آماده تحویل به صنایع خودروسازی ، مورد تایید قرار می گیرند ، مدنظر هستند برای این نوع تاییدیه ها ، در متن استاندارد ، نظام نامه ای به همیین نام تهیه شده است که عرشه کنندگان بایست تمامی نیازمندیهای مندرج در این نظام نامه را رعایت کرده و تایید قطعات تولیدی را بر مبنای شماره قطعه ، سطح تغییرات مهندسی ، محل ساخت ، پیمانکاران فرعی تامین کننده اولیه و شرایط و مشخصات فرآیند تولید انجام بدهند .

بهبود مستمر

این قسمت ، انتظارات و تکنیکهای بهبود مستمر برنامه های مرتبط با کیفیت و بهره وری عرضه کنندگان را شامل می گردد . ازاینرو ، این نگرش باید در کلیه بخشهای سازمانی عرضه کننده مورد استفاده قرار گیرد . بطوریکه استمرار و تداوم در بهبود ، بایستی بطور پیوسته تکرار و انجام شود .

توانمندی های ساخت

این قسمت ، حداقل انتظارات از امکانات تولید ، فرآیندها و تجهیزات را شامل می گردد ،‌ که این خود ، نحوه طرح ریزی کارخانه ، جابجایی ها و حرکتها ، تعیین کارایی عملیات و فرآیندهای موجود ، اتوماسیون متناسب ، عوامل ارگونی و انسانی ، بالانس خطوط تولید ، کنترل موجودی انبار و انبارک ها و ارزش افزوده را شامل می گردد .

بخش سوم : نیازمندی های خاص هر مشتری

این بخش ، مجموعه ای از نیازمندیهای خاص مرتبط با هر یک از سازندگان خودرو است که توسط شرکتهای ؟         ، فورد ، جنرال موتورز و سازندگان خودروهای سنگین باری تدوین و اعلام شده است . شرکتهای ایرانی ، برای این بخش ، باید  با مشتریان خود ( مثل ایران خودرو و سایپا ) تماس گرفته و از نیازمندیهای خاص هر یک از آنها اطلاع حاصل نمایند .

اعم مستندات مربوط به استاندارد QS-9000  :

یکی از موارد مهم در تدوین استاندارد QS-9000  ، تدوین مجموعه ای از نظام نامه ها و راهنماهای فنی و کامل بوده که همراه با نظام نامه اصلی ( یعنی نیازمندیهای سیستم کیفیت QS-9000  ) مجموعه ای ؟  جلدی از نظام نامه های این استاندارد ( به اضافه راهنمای ممیزی ) را تشکیل می دهد . به بیان دیگر ،‌ این استاندارد مجموعه ای است که 7 جلد دارد و شرکتها در طراحی و اجرای سیستم های خود براساس این استاندارد ، می بایست به راهنماهای ارائه شده در این 7 جلد مراجعه کنند . این هفت جلد راهنما عبارتست از :

مجموعه نظام نامه های استاندارد QS-9000

1.Quality System Requirements(QSR)                                       

یا نیازمندیهای سیستم کیفیت

2.Advanced Product Quality Planning And Control Plan  (APQP)

طرح کنترل و طرح ریزی پیشرفته کیفیت محصول

3.Failure Mode And Effects Analysis(FMEA)

تجزیه و تحلیل نوع وتاثیرات خطا

4.Production Part Approval Process(PPAP)

فرآیند تایید قطعات تولیدی

5.Measurement Process Analysis(MPA)                                         

تجزیه و تحلیل فرآیند اندازه گیری

6.Statistical Process Control(SPC)

فرآیند کنترل آماری

7.Quality Sysrem Assessment(QSA)

ارزیابی سیستم کیفیت

تصویر شماره ( 1-1 ) ساختار نیازمندیهای سیستم کیفیت QS-9000  را نشان می دهد .

ISO 9001  همان استاندارد سازمان بین المللی استاندارد است که متناسب با نیاز صنایع خودروسازی دچار تغییر شده است .

نیازمندیهای بخش خودروسازی ، بخش دوم استاندارد QS-9000  را تشکیل می دهد .

- نیازمندیهای خاص هر مشتری ، بخش سوم استاندارد QS-9000  را تشکیل می دهد .

نیازمندی های سازمانی ، نیازها ، انتظارات و اهداف مورد نظر از سیستم کیفیت شرکت است که مستندات آن تشریح شده است .