نقش ICT در توسعه اقتصادی و تجارت الکترونیکی
مقدمه :
اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (World Summit on the Information Society) یا به اختصار "WSIS" از تاریخ 19 تا 21 آذر ماه سال جاری ( 10 تا 12 دسامبر 2003 ) در شهر " ژنو" واقع در کشور سوئیس برگزار گردید که در واقع مرحله اول آن به شمار می رود. مرحله دوم نیز از تاریخ 25 تا 27 آبان ماه سال 1384 ( 16 تا 18 نوامبر 2005 ) در تونس برگزار خواهد شد.
در اجلاس اول موضوعات اساسی چون جامعه اطلاعاتی و کاهش شکاف دیجیتالی (Digital Divide ) مطرح می‌گردد که بر اساس آن دو سند "بیانیه اصول " و "نقشه عمل " به تصویب می‌رسند. همچنین در اجلاس دوم پیشرفت‌های حاصله مورد بررسی واقع و در صورت نیاز نقشه عمل دیگری به تصویب خواهد رسید. در واقع هدف از برگزاری این دو اجلاس، تمهید مقدمات ورود به جامعه اطلاعاتی می‌باشد. جامعه‌ای که در آن گردش اطلاعات به عنوان عاملی اساسی در ایجاد دانایی به شمار می رود که به تبع آن ارکان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع دچار تحولاتی چشمگیر خواهد شد که از جمله نتایج آن را می‌توان تسهیل و تسریع روند رشد وتوسعه در زمینه‌های یاد شده و نیز افزایش فرصت‌های تجاری، سرمایه گذاری، مشارکت‌های خارجی و نهایتا ارتقاء و بهبود سطح رفاه و زندگی شهروندان برشمرد.
در شرایطی که جامعه اطلاعاتی قرن بیست و یک به سرعت جایگزین جامعه صنعتی قرن بیستم می شود، لزوم درک و شناخت بهتر و عمیق تر تحولات جاری و اتخاذ سیاست‌های هماهنگ و مؤثر جهت ورود و مشارکت فعال در جامعه اطلاعاتی به عنوان گزینه‌ای راهبردی فراروی سیاست‌گذاران وبرنامه‌ریزان کشور مطرح می‌باشد.
با عنایت به موارد پیش گفته، این مقاله مروری بر تأثیرات فناوری نوین اطلاعات وارتباطات (Information & Communication Technology) بر روند رشد و توسعه اقتصادی کشورها با تاکید بر تجارت الکترونیکی ( E-Commerce ) در حوزه کشورهای آسیا- اقیانوس آرام می‌نماید.
تاثیر ICT بر تجارت کالا و خدمات :
در شرایطی که این امر پذیرفته شده است که، فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال ایجاد تحول و بازسازی بسیاری از جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی است، این فناوری می‌تواند دارای نقشی ویژه به عنوان ابزاری جهت افزایش رشد اقتصادی در سطح جهان ، خصوصاً در منطقه آسیا- اقیانوس آرام باشد.
یک دلیل این مدعا، این است که نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات به نحو هماهنگ و مؤثری در فرآیند تجارت شرکت‌های چند ملیتی و حتی در سطح بنگاه‌های متوسط و کوچک اقتصادی در تمامی مناطق جهان و به گونه‌ای فزآینده، قابل مشاهده است. مدیران و دست‌اندرکاران امور تجاری به این نکته به خوبی آگاهی دارند که استفاده از ابزار قدرتمند ICT می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌های مبادلات تجاری در عرصه کالا و خدمات، موجب افزایش میزان بهره‌وری و سود و نیز بهبود سیستم توزیع آنان گردد. همچنین امکان گسترش محدوده فرصت‌های بالقوه تجاری و کسب مشتریان جدید و نهایتاً ایجاد فرصت‌های جدید تجاری در کشورهای درحال توسعه و به ویژه در منطقه آسیا - اقیانوس آرام از دیگر آثار مثبت ICT می‌باشد.
نقش دولت‌ها در ایجاد محیطی توانمند و پشتیبانی از رشد اقتصاد دیجیتالی:
کشورهای زیادی در منطقه در حال گسترش اقدامات خود در زمینه گسترش ظرفیت‌های ICT و تجارت الکترونیکی خود هستند. دولت‌ها نیز بر این مطلب وقوف یافته‌اند که به منظور بهره‌مند شدن از فرصت‌های ایجاد شده ناشی از فناوری ICT و E-Commerce و نیز با در نظر گرفتن شکاف دیجیتالی (Digital Divide) آنان الزاماً بایستی به ایفای یک نقش فعال درخصوص ایجاد محیطی مناسب برای تجارت الکترونیکی از طریق اتخاذ یک استراتژی ملی به ویژه با مشارکت بخش خصوصی بپردازند.
اتخاذ استراتژی گسترش ظرفیت‌های ICT توسط دولت‌ها به ویژه در عرصه تجارت الکترونیکی می‌تواند آثار تعیین‌کننده‌ای در پی داشته باشد که از جمله آن می‌توان به: افزایش کارآیی شرکت‌ها، افزایش میزان دسترسی به بازار، افزایش ظرفیت‌های تولیدی، شتاب بخشیدن به روند رشد اقتصادی و نهایتاً کمک به کاهش فقر در بسیاری از کشورهای درحال توسعه اشاره نمود.
راهبرد های توسعه ICT:
براساس گزارش برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) 1 در سال 2001 راهبردهای اتخاذ شده توسط کشورهای جهان به منظور توسعه ICT را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم نمود:
1) ICT به عنوان عاملی جهت رشد و توسعه اقتصادی - اجتماعی: این کشورها با اعتقاد به ویژگی‌های ICT از آن به عنوان عاملی جهت رشد و توسعه اقتصادی اجتماعی استفاده نموده و بر این اساس به گسترش کاربرد این فناوری در دو زمینه زیر توجه نموده‌اند:
الف ) رویکرد مبتنی بر بهبود موقعیت رقابت در عرصه اقتصاد جهانی: به عنوان نمونه می‌توان به کشور مالزی اشاره نمود که این استراتژی را برگزیده و در زمینه ساخت 'MSC' 2 سرمایه‌گذاری قابل توجهی نموده است .