دانلود تحقیق تحلیل شرایط اقلیمی تولیدات کشاورزی

تحلیل شرایط اقلیمی تولیدات کشاورزی

وجود دو رشته کوه البرز و زاگرس که مناطق مرکزی کشور را از سواحل دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان جدا نموده همراه با پستی بلندیهای متعدد باعث شده تا تنوع آب و هوائی وسیعی را در کشور ایجاد گردد و کشور شاهد اقلیم‌های مختلفی در سطح پهنه سرزمین باشد. محدودیت تعداد ایستگاه‌های هواشناسی که به استناد آمار آنها عوامل اقلیمی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند از یک طرف و وجود میکروکلیماهای بسیار متعدد که عمدتاً در شبکه‌های ایستگاه‌های هواشناسی نمی‌گنجند موجب شده اعلام نظر دقیق و قطعی نسبت به تأثیر عوامل اقلیمی به تولیدات کشاورزی با مشکل و کم‌اطمینانی همراه باشد؛ لیکن در حد یک برآورد متأثر از آمارهای ایستگاه‌های هواشناسی و تجربه سال‌های متعدد گذشته آثار ناشی از کاهش بارندگی و توزیع نامناسب آن و تغییرات درجه حرارت در فصول مختلف نسبت به برآورد آثار این عوامل به تولیدات کشاورزی پرداخته شده است.

1-5- زراعت:

1-1-5- زراعت دیم مناطق گرمسیر:

در این مناطق عمدتاً مقدار بارندگی پایین و توزیع آن نیز متفاوت بوده است.

استان خوزستان: این استان اسفند و فروردین ماه فاقد بارندگی (بجز دو منطقه) بوده که بجز این دو منطقه بقیه مناطق امیدی به تولیدات دیم آن نیست.

استان بوشهر: بعلت عدم بارندگی ماه‌های اسفند و فروردین و گرمای هوا تولید قابل ملاحظه نخواهد بود.

استان ایلام: بعضی مناطق نظیر دره‌شهر تولید متوسط (50 درصد نرمال) و بقیه مناطق آسیب جدی دیده‌اند.

مناطق جنوب فارس بارندگی زمستان و بهار ناچیز لذا انتظار تولید نمی‌توان داشت.

‌ مناطق گرمسیر کرمانشاه بعلت کم بودن بارندگی اسفندماه و عدم ریزش فروردین ماه خسارت این مناطق بسیار جدی و حداکثر 20% تولید نرمال را خواهد داشت.

مناطق گرمسیر کهگیلویه و بویر احمد در بهمن و اسفند و فروردین فاقد بارندگی بوده لذا تولیدی از آن متصور نیست.

کاهش تولید گندم دیم مقدار 360 هزار تن و جو دیم 130 هزار تن در این مناطق برآورد می‌گردد.

215 زراعت دیم مناطق معتدل سرد و سواحل دریای خزر:

‌ مناطق معتدل لرستان: این مناطق در زمستان بارندگی ناچیز و بهار نیز فاقد بارندگی بوده‌اند و امید به تولید نیست.

مناطق معتدل فارس: در دی و بهمن بارندگی متوسط ریزش داشته و اسفند و فروردین خشکی مطلق لذا امیدی به تولید نیست.

استان گلستان بارندگی زمستان کم (50 درصد نرمال) و فصل پائیز تنها دو منطقه بارندگی مطلوب داشته و اسفند و بهار توأم با گرمی هوا بوده است، لذا حداکثر 40% تولیدات نرمال بیشتر تولید نخواهد شد.

مناطق معتدل کرمانشاه: این مناطق در زمستان حدود 60% بارندگی نرمال را داشته، لیکن بارندگی فروردین ماه صفر بوده‌ لذا تولید با خسارت جدی مواجه بوده (حدود 35 درصد نرمال تولید خواهد شد).

مناطق معتدل استان اردبیل: بارندگی بهمن ماه خوب بوده لیکن بارندگی اسفند کم و ناچیز و فصل بهار نیز با بارندگی بسیار کم و افزایش چشمگیر درجه حرارت مواجه بوده است لذا کاهش حداقل 50% تولید قابل انتظار است.

لذا در این منطقه،‌ کاهش حدود 550 هزار تن گندم و 300 هزار تن جو برآورد می‌گردد.

315 زراعت دیم مناطق سرد:

عمدتاً در این مناطق بارندگی از آذرماه آغاز شده و فصل کشت را بایستی آذرماه به حساب آورد که به علت تأخیر در فصل مناسب کاشت کاهش محصول حتی در شرایط مطلوب قابل توجه می‌باشد (حدود 15-10% ناشی از این تأخیر) لیکن وضعیت استان‌های سرد متفاوت است.

استان آذربایجان غربی پاییز خوب زمستان قابل قبول و در فروردین شمال آن بارندگی خوبی داشته است لذا در صورت استمرار بارندگی در باقیمانده فصل در منطقه شمال استان کاهش تولید چشمگیر نبایستی باشد لیکن بارندگی جنوب فروردین ماه در جنوب استان خوب نبوده و بعضی مناطق ناچیز بوده و با اعمال افزایش درجه حرارت می‌توان گفت جنوب استان حدوداً 15 تا 20 درصد با کاهش محصول مواجه خواهد شد.

در استان آذربایجان شرقی نیز بارندگی مؤثر در اغلب نقاط در آذرماه اتفاق افتاده اگر چه شمال استان در آبان ماه نیز بارندگی متوسطی داشته‌اند لیکن دی ماه تقریباً خشک سپری شده و در بهمن ماه بارندگی متوسط و خوبی ریزش نموده و در اسفندماه بارندگی بین نقاط مختلف کم و متوسط بوده است. در فروردین ماه نیز تبریز و شمال استان بارندگی خوبی داشته است و بقیه نقاط بارندگی مطلوب دریافت ننموده‌اند. با توجه به کاهش متوسط بارندگی تا این تاریخ و آثار تغییرات فوق توأم با افزایش درجه حرارت اسفند و فروردین ماه می‌توان اظهار داشت که کاهش گندم شهرستان های شمالی استان حداقل 15 درصد و این مقدار کاهش برای نقاط جنوبی و شرقی استان که عمده مناطق تولید دیم استان است مقدار حداقل 60 درصد کاهش دور از انتظار نیست.

مناطق اردبیل : بارندگی این استان در کلیه ماه‌های فصول در حد قابل قبول بوده است (نه در حد نرمال) و تنها آثار ناشی از کاهش مقدار مطلق آن می‌تواند مؤثر باشد البته در صورت وقوع ریزش‌های کافی در ماه‌های باقیمانده کاهش عملکرد 20-15% بیشتر نخواهد بود.

استان‌های قزوین و زنجان، چهارمحال و بختیاری و مناطق سرد لرستان، کردستان مرکزی، کرمانشاه، خراسان رضوی و شمالی و مناطق سرد فارس در اکثر مناطق فوق بارندگی در آذرماه آغاز شد و بارندگی دی ماه و بهمن ماه قابل قبول و اسفندماه ناچیز و فروردین ماه نیز بارندگی قابل قبول برخوردار نبوده‌اند. لذا تنش شدید بارندگی (کاهش مطلق و کمبود دو ماهه اخیر) و گرم شدن اسفند و فروردین ماه باعث بروز خسارت شدید به دیمزارهای مناطق سرد این مناطق شده و به‌طور متوسط خسارت ناشی از تأخیر کاشت و بارندگی کم و ناموزون و افزایش حرارت پیش‌بینی به کاهش بین 70-100 درصد محصول دیمزارهای این مناطق خواهد شد.

استان همدان در زمستان از بارندگی متوسط برخوردار بوده منتهی مناطق دیم‌زار آن در فروردین‌ماه از بارندگی کم تا متوسط برخوردار بوده‌اند لذا حداقل کاهش 30% تولید قابل انتظار است.

استان اصفهان و سمنان به علت نزدیک صفر بودن بارندگی فصل زمستان و ماه بهار تولید دیمی نخواهد داشت.

در جمع کاهش تولید گندم دیم در مناطق سرد تاکنون حدود 6/1 میلیون تن و کاهش تولید جو دیم 150 هزار تن برآورد می‌گردد.

لذا در جمع کاهش تولیدات گندم دیم حداقل 5/2 میلیون تن خواهد شد. با تسری تحلیل مذکور برای محصول جو دیم و با توجه به اینکه عمدتاً این محصول نسبت به سرما حساس‌تر از گندم می‌باشد و خسارت سرمای شدید را بایستی برای آن نیز منظور نمود. لذا پیش‌بینی می‌گردد که تولیدات جو (علیرغم افزایش حداقل 9 درصد به سطح زیر کشت آن بعلت افزایش بسیار زیاد قیمت آن در سال 86) حداقل 580 هزار تن نسبت به سال‌های عادی کاهش خواهد داشت.

4-1-5- زراعت آبی:

در مورد محصولات آبی و تأثیر خشکسالی بر آن چند نکته قابل ذکر است.

اول اینکه استقرار خوب و مطلوب اغلب زراعت‌های آبی زمستانه (گندم و جو) مرهون ریزش جوی کافی در فصل مناسب کشت آنها می‌باشد تا همراه با آبیاری بتوان استقرار تعداد مطلوب بوته و رشد و آمادگی محصول برای شروع فصل سرما (در مناطق سرد و معتدل) را فراهم ‌نماید. اغلب مناطق کشت غله در سال جاری از این عامل محروم بوده‌اند (ناکافی بودن بارندگی در فصل کشت پاییز و یا وقوع بارش مناسب با تأخیر (در آذرماه) همراه با شروع شدت سرما. در مشاهدات عینی آثار تأخیر در بارش به‌موقع در کیفیت محصولات آبی کاملاً ‌مشهود می‌باشد.

دوم اینکه بعلت تداخل آبیاری بهاره با کشت محصولات تابستانه در صورت وجود آبهای سطحی کافی (وقوع بارش‌های کافی بهاره) امکان آبیاری کامل غلات فراهم می‌گردد. توفیق کشت بهاره در وجود آب سطحی کافی در فصل بهار است. همه‌جا تقریباً گندم و جو در آبیاری با محصولات بهاره رقابت دارند. این رقابت و تداخل موفقیت در کشاورزی را در گرو باران و آب سطحی کافی قرار داده است و لذا موفقیت در تولید یک محصول قطع به یقین بستگی به این دارد که زارع کدام گروه از محصولات را که دارای مزیت اقتصادی می‌باشد شناسایی و تولید خواهد کرد. می‌دانیم که امکان کشت محصولات صیفی نظیر ذرت، چغندر قند، علوفه، برنج، و دانه‌های روغنی مستلزم وجود آب کافی (سطحی و یا زیرزمینی) می‌باشد.

با توجه به پایین بودن مقدار بارندگی در تقریباً تمامی نقاط کشور و کاهش شدید آن در بسیاری از استان‌ها پیش‌بینی محصولات آبی بشرح زیر است:

گندم آبی: حداکثر کاهش ناشی از خشکسالی 20 درصد در گندم آبی که معادل 2 میلیون تن گندم خواهد شد. نظر این است که اگر کاهش تولید بیش از این باشد باید بررسی شود که به غیر از شرایط اقلیمی چه مسائلی موجب کاهش تولید شده است.

جو: حداقل کاهش 25 درصد محصول جو آبی که معادل 500 هزار تن در سال جاری است.

کلزا: حداکثر تولید دانه کلزا در سال جاری 150 هزار تن پیش‌بینی می‌گردد که حدود 50 درصد سال گذشته است که این کاهش هم به دلیل کاهش سطح کشت و بارندگی می‌باشد. مثلاً سطح زیر کشت کلزا در استان گلستان از 70 هزار هکتار به 22 هزار هکتار رسیده است و لذا نمی‌توان همه کاهش تولید را به حساب خشکسالی بگذاریم.

ذرت: با توجه به اینکه زمان کنونی زمان کشت ذرت است، حداکثر کشت ذرت با توجه به کاهش بارندگی و افت شدید سطح آبهای زیرزمینی و کاهش آبهای سطحی و دبی رودخانه‌های خوزستان حداکثر 180 هزار هکتار پیش‌بینی می‌گردد که حداکثر تولید آن 1100 هزار تن خواهد شد و با کاهش تولید حدود 1100 هزار تن نسبت به سال‌های جاری مواجه خواهد شد. در مورد سطح زیر کشت در مناطق خوزستان و فارس کاهش چشمگیری بعلت کاهش آب رودخانه‌های کارون و دز و منابع آبهای زیرزمینی حدود 90 هزار هکتار و در مورد بقیه استان‌ها ممکن است سطح زیر کشت با اتکاء به استفاده از اراضی آزاد شده کشت چغندر قند افزایش نیز یابد لیکن با کاهش منابع آبی پیش‌بینی می‌گردد حدود 20-15% عملکردها‌ نیز کاهش یابد لذا دلایل مذکور عامل کاهش تولید خواهند بود.

‌ چغندرقند: تولید چغندرقند عمدتاً بعلت تأثیر سیاست واردات بی‌رویه شکر طی دو سال گذشته و عدم حمایت از تولید داخلی آن و به مقدار حدود 2 میلیون تن خواهد رسید (حدود 36 درصد متوسط تولید سالیانه) توضیح اینکه سیاست مذکور باعث شد که تولید چغندرقند از 6/6 میلیون تن سال 85 به 2/4 میلیون تن در سال 86 کاهش یافت و مقدار شکر تولیدی چغندرقند در سال جاری حدود 260 هزار تن برآورد می‌گردد.

نیشکر: فشار کم‌آبی خوزستان تولید نیشکر را تحت تأثیر قرار خواهد داد. با توجه به کاهش بارندگی زمستانه در سرچشمه‌های کارون و دز و تأثیر آن بر کاهش سطح زیر کشت محصولات تابستانه استان خوزستان، حداکثر سطح زیر کشت نیشکر حدود 40 درصد سطح قابل کشت فعلی (حدود 40 هزار هکتار) و شاید هم کمتر و تولید شکر آن نیز حدود 390 هزار تن خواهد شد و لذا کل شکر تولیدی حدود 650 هزار تن و کاهش تولید نسبت به شرایط نرمال با کسری 750 هزار تن مواجه خواهد بود.