مقدمه
در دهه گذشته، شیوع چاقی 50 درصد افزایش یافته است. نوع رژیم غذایی و کاهش فعالیت بدنی عوامل اصلی این صعود ارقام شناخته شده‌اند. چاقی عارضه‌ای است که پیشگیری از آن امکان‌پذیر است. پیشگیری از چاقی بسیار آسان‌تر، ارزان‌تر و مؤثرتر از درمان آن است. عارضه چاقی در طی زمان بروز میکند. بنابراین، درمان آن در مراحل شکل‌گرفته بیماری به تلاش زیادی نیاز دارد.
امروزه چاقی یکی از معضلات زندگی صنعتی برای تمام گروه‌های سنی است. بیماری های قلبی و عروقی، دیابت (افزایش قند خون)، پرفشاری خون، سنگ کیسه صفرا، نقرس، آرتروز و نیز سرطان‌های سینه، روده بزرگ و پروستات به دنبال چاقی شکل می‌گیرند. همچنین میزان بستری شدن افراد چاق در بخش‌های مختلف بیمارستانی و نیز زمان لازم برای بهبود کامل آنان تفاوت بسیاری با سایر گروه‌ها دارد.
چاقی در کودکان نیز، اگرچه در ظاهر ناپسند و مشکل‌آفرین نیست، نیاز به توجه و درمان دارد.
میزان شیوع چاقی در ایران
طبق پژوهش‌های انجام‌شده در ایران، میزان شیوع چاقی در مردان حدود 27 درصد و در زنان 40 درصد است. همچنین، شایع‌ترین محدوده سنی ابتلا به چاقی در مردان 40 تا 50 سالگی و در زنان 50 تا 60 سالگی است.
چاقی در ایران حدود 32 درصد شیوع دارد که میزان آن از کشورهای غربی کمتر است. یک بررسی عمومی نشان داد که نزدیک به 13 درصد از دختران تهرانی در زمره افراد چاق قرار دارند و شیوع چاقی در سنین مدرسه در حدود 10 درصد تخمین زده شده است.
چاقی در سنین مدرسه مشکلات متعددی به دنبال دارد. بیماریهای روحی روانی نظیر افسردگی، اجتماع‌گریزی، کاهش اعتمادبه‌نفس و سرخوردگی در این گروه به میزان گسترده‌تری رخ می‌دهد. چاقی در دوران کودکی، بخصوص در میان پسربچه‌ها، با افزایش احتمال وقوع آن در بزرگسالی همراه است. 26 تا 41 درصد کودکان چاق در سنین پیش از مدرسه، در بزرگسالی نیز به عارضه چاقی مبتلا خواهند شد.
با توجه به مشکلات فراوان حاصل از چاقی، حتی کم کردن مقدار اندکی از وزن نیز عوارض سوء چاقی را کاهش می‌دهد یا از شدت آنها می‌کاهد. به اعتقاد متخصصان، کاهش 5 تا 20 درصد از وزن بدن در افراد چاق موجب از میان رفتن بسیاری از عوامل خطرساز میشود.
علل ابتلا به چاقی و راههای پیشگیری از آن
دیده میشود که در دوره های مختلف، رژیمهای متفاوتی مد می شوند و وعده کاهش وزن های چشمگیری را به مردم می دهند، اما متاسفانه اغلب این نوع رژیم ها جز اینکه مردم را در نا امیدی رها کنند، چیز دیگری در بر ندارند. خیلی سخت می توان گفت که کاهش وزن یک فرمول خاص دارد. به عبارت دیگر نمی توان ادعا کرد که یک رژیم غذایی خاص وجود دارد که با به کارگیری آن تمام افراد می توانند وزن خود را کاهش دهند، باید توجه داشت که هر کس نیازمند رژیم غذایی مطابق با عملکرد بدن خودش است. برای بدست آوردن بهترین نتیجه باید توجه خود را بر روی استراتژی هایی که مختص بدنتان است، متمرکز کنید. در وحله اول می بایست پاسخ سوالات زیر را مشخص کنید: علت چاقی چیست؟ میزان جدیت مشکل شما در چه حدی است؟ و آیا این امکان وجود دارد که مشکلات دیگری را برای سلامتی در کنار خود به وجود آورد؟(مثل دیابت، فشار خون و یا افسردگی). پزشکانی که بیماری چاقی را در راس مطالعات خود قرار داده اند، به این نتیجه دست پیدا کرده اند که با طرح ریزی درمان های متناوب حول محور فاکتورهای ذکر شده، بیماران شانس زیادی را برای کاهش وزن پیدا کرده و همچنین می توانند وزن خود را تا مدت ها در همان حد نگه دارند.
اگر چاقی اساسا ژنتیکی باشد
هر چند شما پیش زمینه مستعدی از نظر زنتیکی برای چاقی داشته باشید، باز هم فاکتورهای محیطی نقش بسیار مهمی را در این زمینه بازی می کنند. این دلایل می توانند شامل موارد زیر باشند: مصرف غذاهایی با کالری بالا، شغل های بی تحرک، و یا شرایط حرفه ای که به گونه ای سبب می شوند به رستوران بروید. به طور قطع نسل پیش از شما به این اندازه چاق نبوده! به خاطر اینکه بسیاری از دلایل چاقی از جمله رستواران هایی که غذاهای با کالری بالا ارایه می کنند ( fast food) تا به اندازه امروز رایج نبوده اند.
هر زمان که اراده کنید می توانید جلوی پیشرفت دلایل محیطی را بگیرید. به این منظور می توانید از غذاهایی با کالری پایین استفاده کنید، تحرک فیزیکی خود را افزایش دهید، و از نظر روان شناسی رفتار خود را طوری تعدیل کنید که همواره خود را مجبور به انجام چنین کارهایی نمایید. اگر به تنهایی از پس چنین کاری بر نمی آیید و نمی توانید مطابق برنامه پیش روید، بهتر است از یک مشاور یا متخصص سلامتی یا سایر افرادی که می توانند کنترل شما را به عهده بگیرند، کمک بخواهید. چنین کمک هایی از ارزش بسیار زیادی برخوردار هستند، چراکه موقعیت هایی که ممکن است در خوردن زیاده روی کنید را به شما یادوری کرده و همواره تشویقتان می کنند تا مسیری که در پیش گرفته اید را به پایان برسانید.
ورزش مانع چاقی ژنتیکی
الف:تنوع ژنتیکی ژن FTO عامل موثر در چاقی ژنتیکی است .
ب:سه تا چهار ساعت ورزش روزانه مانع چاقی ژنتیکی میشود
ج:سی درصد از سفید پوستان اروپایی ژن مستعد چاقی دارند.
اگر شما چاق هستید ،ممکن است عامل ژنتیکی را مقصر بدانید ،اما برای این مشکل نیز راه حلی وجود دارد و آن پرداختن به ورزش روزانه بطور متوسط سه تا چهار ساعت است.
نژاد Amish از لنکستر پنسیوانیا تنها نژاد سفید اروپایی نیستند که به دلیل تنوع ژنتیکی موجود در بدن خود دارای استعداد چاقی ذاتی هستند بلکه سی درصد کل مردم اروپا دارای چنین استعدادذاتی هستند . در مطالعاتی که اخیرا بر روی این دسته از مردم Amish صورت گرفت ثابت شد که با وجود تنوع ژنتییکی بدن آنها و استعداد ذاتی آنها برای چاقی, تمرینات مستمر روزانه می تواند به عنوان یک اهرم باز دارنده مناسبی عمل نموده و از چاقی افراد جلو گیری نماید.
اما مبارزه با ژن عامل چاقی در مردم Amish بسیار ساده است زیرا این مردم از ماشین و سایر وسایل مدرن و رفاهی استفاده نمی نمایند.اکثر مردم کشاورز و یا نجار بوده و زنان انها نیز به عنوان خانم های خانه دار در منزل ضمن انجام کارهای روزمره زندگی نظیر آشپزی و رفت و روب منزل مسئولیت پرورش و تربیت چندین فرزند را نیز بر عهده دارند.
تحقیقات به عمل آمده اثبات نموده است که میزان افزایش وزن مردم Amish نسبت به سایر مردم که دارای تنوع ژنتیکی هستند بسییار کمتر بوده , مگر آندسته که دارای فعالیت های ورزشی متناوب روزانه باشند.
اگرچه پرداختن به ورزش مسئله ای است که برای عموم مردم توصیه می شود اما آن دسته از کسانی که دارای استعداد چاقی طبیعی هستند توصیه می شود نسبت به این مسئله با اهمیت بیشتری نگاه نمایند و پرداختن به ورزش را جزء برنامه های روزانه خود قرار دهند .
دکتر سورن نیتکر همکار محقق مذکور از دانشگاه مریی لند تاکید کرد که نمی توان از مردم توقع داشت جهت مبارزه با بیماری چاقی و اضافه وزن همچون مردم قرن نوزدهم که فاقد هرگونه وسایل مدرن و رفاهی کنونی بودند،زندگی نمایند .اما هر حرکت کوچکی در این زمینه می تواند راه گشا باشد . به جای تماشا کردن چند ین ساعت تلویزیون بهتر است چند ساعتی از روی فراق خاطر قدم بزنیم ،بجای استفاده از آسانسور بهتر داست از پله ها بالا برویم ،بجای رانندگی بهتر است پیاده برویم و بلاخره یکسری ورزش های بنیادی نظیر شنا نیز میتواند به عنوان عوامل بازدارده فعالیت های ژنتیکی مربوط به چاقی شوند.
امی لت یک محقق ژنتیکی که در حال حاضر در گیر این مسئله نیز نمی باشد گفته است مطالعات بیشتری جهت اثبات این فرضیه باید بر روی دیگر نژادها نیز صورت گیرد .
تحقیق صورت گرفته بر وری 704 نفر از مردم قبیله Amish با گرفتن نمونه خونی معلوم گردید آندسته از این مردم که دارای فعالیت های فیزیکی روزانه و بطور متوسط سه تا چهار ساعت هستند 15پوند کمتر از آندسته که فاقد چنین فعالیت هایی هستند ،اضافه وزن دارند .
به گزارش سی ان ان ،محققین هنوز چگونگی ارتباط ژن FTO را با چاقی کشف نموده اند اما براین باورند که این مسئله از طریق عملکرد پروتئینی که میزان منبع غذایی را تنظیم می کند ،صورت می گیرد نیتکر در ادامه می گوید :عدم پرداختن به ورزش باعث عملکرد منفی ژن FTO در جهت چاقی افراد می گیرد و این در حالی است که ورزش مستمر روزانه باعث توقف عملکرد ژن مورد نظر خواهد گردید.
نا گفته نماند که بعضی از متخصصین امور بر این باورند که دیگر تفاوت ژنتیکی نیز می تواند عامل موثر بر چاقی ذاتی باشد بنابراین اکنون بسیار زود خواهد بود که به مردم توصیه انجام چنین آزمایشاتی را بطور عموم بدهیم.
عوامل روانشناختی
اگر به دلیل استرس و یا افسردگی به پرخوری روی آورده اید و یا اصلا به این دلیل که چاق هستید زیاد می خورید و تصور می کنید که دیگر کار از کار گذشته و هیچ یک از تلاش های شما در این زمینه نتیجه نخواهند داد، پیش از اینکه رژیم غذایی را شروع کنید، ابتدا باید تکلیفتان را با این موضوع روشن کنید. با یک روان درمانگر برای مشاوره و یا تجویز دارو مشورت کنید. برخی از داروهای ضد افسردگی نظیر پروزاک و ولبترین معمولا برای افراد افسرده چاق تجویز می شوند چرا که حداقل برای مدت زمان کوتاه، می توانند وزن بدن بیمار را اندکی کاهش دهند.
زمانیکه افسردگی و اضطراب شما بهبود یافت، می توانید رژیم غذای مبنی بر کاهش وزن را شروع کنید. از یک فرد کارامد و یا متخصص تغذیه کمک بگیرید تا برنامه اختصاصی مخصوص بدنتان را به شما ارایه کند، تا از آن طریق بتوانید عادات غذایی گذشته خود را فراموش کنید، طبق برنامه های جدید غذا بخورید، برنامه ورزش داشته باشید، و برخی رفتارهای نامناسب خود را کنار بگذارید. یک برنامه گروهی و یا شخصی مانند "مراقب افزایش وزن خود باشید" و سایر برنامه های کاهش وزن، می توانند به منزله نقطه امیدی برای شما محسوب شده و تشویقتان کند تا وزن خود را کاهش دهید. همزمان در مورد مشکلات اجتماعی خود نیز می توانید با یک روانشانس مشورت کنید. .