دانلود مقاله پیاز

تاریخچه

          پیاز یکی از سبزیهای مهم و مشهور دنیا است . این سبزی در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود . پیاز گیاه بومی جنوب غربی آسیا و احتمالا مربوط به ناحیه ای بین فلسطین و هندوستان و یا منطقه شرق مدیترانه می باشد . بعضی ایران را موطن اصلی پیاز می دانند ،  از زمانهای بسیار قدیم پیاز کشت می شده است و مردم به خصوصیات این سبزی پی برده اند .

          تاریخچه استفاده از آن به عنوان غذا به زمانی می رسد که تاریخ نوشته شده است . کشور مصر به خاطر کاشت نوعی پیاز مشهور بوده است . کشت آن در این کشور با 5000 سال قبل از میلاد مسیح می رسد و در اهرام مصر پیاز کشف گردیده است . در نوشته رومیان و یونانیان مطالبی در مورد پیاز به چشم می خورد ، و نیز در کتاب مقدس مسیحیان از  آن نام برده شده است . در قرآن کریم نیز به نام (بصل)‌ از آن صحبت به میان آمده .

          پیاز یکی از موادی بود که قوم بنی اسرائیل در موقع مهاجرت از مصر در بیابانهای عربستان خواهان آن بودند .

          مشخصات گیاه شناسی

          نام علمی پیاز Allium cepa  است و از خانواده سوسنیها   Liliacea  است . پیاز با وجود اینکه دو یا چند ساله است در سبزی کاری به طور محصول یک ساله کاشته می شود . جنس Allium cepa  دارای گونه های زیادی است ،‌ که اغلب تولید غده پیاز کرده ،‌ ولی گونه های وحشی در این جنس یافت می شود ،‌ که به جای تولید بذر ،‌ تولید پیازچه های کوچک در خوشه گل می کند ،‌ که برای تکثیر از آن استفاده می شود .

          گل 

گل پیاز دارای سه پرچم و یک تخمدان 6 برچه ای می باشد  . ساقه گل دهنده همانند توپ به نظر می رسد .

          ساقه

          پیاز دارای ساقه پهن  نازک ،‌ مدور ،‌  سفید رنگ و زیر زمینی است . که از قسمت زیرین آن ریشه ها خارج می گردند . و نیز از قسمتهای فوقانی آن برگهای ضخیم تر ،‌ متورم و فلس مانند ،‌ که سفید یا قرمز رنگ بوده و کلروفیل خود را از دست داده اند و از مواد غذایی ذخیره شده اند خارج می گردد .

          ریشه

          ریشه پیاز نسبتا ضخیم و گوشتی و ساده است از قسمتهای تحتانی ساقه زیر زمینی خارج می شود . طول این ریشه ها نسبتا کوتاه و انتشار آن در داخل خاک در 10 یا 20 سانتیمتر قسمت فوقانی خاک مزرعه می باشد .

          در وسط صفحه ساقه زیرزمینی نقطه رویش پیاز که نقش جوانه انتهایی ساقه هوایی را بازی می کند قرار دارد و در این محل است که ساقه گل دهنده و برگ سبز بوته پیاز ظاهر شده و در فضا به رشد خود ادامه می دهد .

          اغلب بین برگهای زیرزمینی که حجم پیاز را تشکیل می دهند جوانه هایی به وجود می اید که پس از رشد هر یک از آنها تولید پیاز کامل می کنند و از این پیازهای کوچک که ما بچه پیاز می نامیم می توان برای ازدیاد گیاه استفاده کرد .

          این پیازهای کوچک معادل شاخه های فرعی ساقه هوایی سایر گیاهان می باشند ،‌ البته از نظر سبزی کاری و تولید پیاز به منظور تجارتی این خاصیت تولید بچه پیاز ژنتیکی و ارثی ،‌ یکی از علل نا مرغوبی محصول است ،‌ این نوع پیازها را پیاز دو قلو می نامند .

          آب و هوای مورد نیاز

          پیاز را به خاطر اینکه به تعداد زیادی ارقام دارد در بیشتر نقاط جهان کشت می کنند ،‌ چه در نقاط سرد سیر که بهترین محیط برای کاشت این محصول است و چه در نواحی گرم و گرم و معتدل  با روز کوتاه ،‌ ولی همانطور که اشاره شد بهترین محیط برای رشد پیاز و تشکیل غده یا پیاز آب و هوای خنک و روزهای بلند است ،‌ در صورتی که برای رسیدن پیاز ،‌ درجه حرارت زیادتر و محیط خشک تری نیاز است . به همین جهت سطح انتشار زیاد نسبتا وسیع است و از نواحی سرد شمالی تا نواحی خیلی گرم جنوب می توان آن را کاشت .

          پیاز چون محصول فصل خنک است و در دمای حدود  سانتیگراد جوانه می زند و در دمای بین   درجه سانتیگراد بهترین رشد و نمو را دارد . حرارت کم و رطوبت بالا در اوایل دوره رشد و گرما در اواخر دوره رشد برای پیاز بسیار مناسب است . در نواحی گرم سیر بیشتر از فصل پاییز و زمستان برای کاشت پیاز استفاده می کنند ،‌ در صورتی که در نواحی سرد شمالی این گیاه محصول تابستانه است .

          تاثیر طول مدت روشنایی (فتوتروپسیم)‌ در تشکیل پیاز و بذر

          تشکیل غده های پیاز بیشتر به طول دوره روشنایی بستگی دارد . بنا بر آزمایشات گارنر  Garner و آلارد Allarrd  و مک کلیلند  MC clelland  و تمپسن  Thompson  و سمیت  Smith  تمام  انواع پیازهای معمولی در هر درجه حرارتی و در هر نقطه تولید پیاز نمی کنند و گل نمی دهند . بلکه انواع مخصوصی هستند که در روزهای بلند تابستان یعنی در نقاط شمالی که طول روز بیش از 16 ساعت نیز می رسد . تولید پیاز و گل می کنند ،‌ ولی در نقاط جنوبی که روزها کوتاهتر است اگر درجه حرارت محل کاشت کمتر از 20 تا 12 درجه سانتیگراد نشود برای مدت زیادی (12-10 ماه )‌ پیاز سبز مانده و بذر و غده و پیاز تولید نمی کند .

          در مقابل این نوع پیازها ارقامی نیز وجود دارند که در نقاط جنوبی که طول مدت روشنائی  در روز 12-10 ساعت است به مقدار زیاد تولید پیاز و بذر می کنند .

          گارنر و آلارد و مک کلیلند فقط تاثیر روشنایی را در تولید پیاز و گل مورد مطالعه قرار داده بودند ولی تمپسن و سمیت تاثیر مقدار حرارت را نیز مطالعه کرده و چنین نتیجه گرفته اند که برای تولید پیاز حرارت نسبتا زیاد لازم است . و دمای زیاد همانند طول دوره روشنایی در تشکیل بذر و غده پیاز تاثیر فراوان دارد .

          طبقه بندی پیازها

          طبقه بندی بر اساس نوع رقم

          1-  آلیوم سپا رقم اگرگاتوم  Al. Cepa.Var  :  Aggregatum   در خاک تولید پیاز می کند .

آلیوم سپا رقم ویوی پاریوم  Al. Cepa.Var :  Vivi parum  یا پیاز درختی . این نوع پیاز در ساقه گل دهنده به جای گل تولید پیازهای کوچک می کند .

طبقه بندی بر اساس طول روز

به طور کلی ارقام پیاز از نظر طول روز در سه گروه روز کوتاه ،‌ روز متوسط ،‌ و روز بلند قرار می گیرد .

الف )‌ پیازهای روز کوتاه :‌   این ارقام در مقایسه با سایر واریته ها ،‌ طی دوره رشد ،‌ به کمترین روز حدود (12-11)‌ ساعت نیازمندند . زمان لازم برای برداشت محصول ،‌ حدود 7 ماه به طول می انجامد . از این رو ارقام روز کوتاه با توجه به شرایط آب و هوایی در پائیز کشت و در اواخر زمستان یا اوایل بهار برداشت می شوند . ارقام تگزاس ارلی گرانو PRR  502 ،‌ هیبرید پریما و را و سرکره برازجان روز کوتاه اند .

ب )‌ پیازهای روز متوسط :‌  این پیازها احتیاج به آب و هوای ملایم و طول روز متوسط داشته و مناسب نواحی معتدل با عرض جغرافیایی 36-32  درجه هستند . این نواحی به طول روز حدود 14-13 ساعت احتیاج دارند و برای تکمیل غده های پیازهای خود یک دوره 6-5 ماهه را باید سپری کنند . این ارقام در نواحی معتدل  در زمستان می کارند و در اواخر بهار و یا اوایل تابستان برداشت می کنند . و از ارقام را روز متوسط می توان به رامهرمز ،‌ طارم و سفید ساری ،‌ سفید گرگان ،‌ لوشان اشاره کرد .

پ)‌ پیازهای روز بلند :‌ این ارقام برای تولید پیاز ،‌ احتیاج به طول روز زیاد و درجه حرارت بالا دارند . طول روز مناسب برای تشکیل پیاز در این ارقام حدود 16 ساعت است و نواحی کشت این ارقام در ایران ،‌ مناطق سرد و معتدل سرد می باشد . این ارقام در اوایل بهار کشت و در اواخر تابستان یا اوایل پاییز برداشت می شوند . دوره رشد آنها حدود 6 ماه می باشد . قابلیت انبار کردن و حمل و نقل این ارقام معمولا خوب است .

از ارقام روز بلند می توان قرمز آذر شهر ،‌ سفید کاشان ،‌ سفید قم ،‌ قولی قصه ،‌ سفید کمره ای خمین ،‌ درچه اصفهان ،‌ قرمز ری ،‌ محلی کردستان را نام دارد .

طبقه بندی بر اساس رنگ

پیازهای ایرانی :‌  1- سفید :‌ پیاز سفید کاشان ،‌ سفید قم

                     2- قرمز :‌ پیاز طارم ،‌ ری ،‌ آذر شهر

                     3- صورتی :‌ پیاز نوشهر

                     4- بنفش :‌ پیاز کهریزک

پیازهای آمریکایی :‌  1-  زرد :‌ کره زرد Yellow globe  

                         2- سفید :‌  کره سوت پرت سفید South white globe

                               3- قرمز :‌ کره قرمز سوت پرت  South port red globe

طبقه بندی بر اساس شکل 

از نظر شکل نیز پیازها به دو دسته تقسیم می شوند :

الف )‌ پیازهای گرد کروی :  رقم  Zittauer gelb که یک رقم آلمانی است .

ب)‌  پیازهای گرد شلجمی :‌  رقم   Bransch wieger dunkel blutrot  که یک رقم آلمانی است .

نوع خاک و ساختمان خاک 

از آنجایی که ریشه بوته پیاز کوتاه و سطحی است خاکی که این گیاه در آن کاشته می شود باید از حیث مواد غذایی خیلی غنی باشد ،‌ پس پیاز در هر نوع خاک از خاکهای شنی لومی تا خاکهای رسی سنگین و نیز در خاکهای هوموسی قابل کشت است . البته خاکهای رسی برای کشت پیاز مناسب نیستند ،‌ زیرا یا غده خوب در آنها تشکیل نمی نمی شود و یا پیاز به دست آمده بد شکل می گردد ،‌ مگر اینکه این خاکها به وسیله کودهای دامی سبک شوند ،‌ علت این موضوع سخت بودن آنهاست ،‌ چنانکه در اوایل رشد ریشه پیاز قدرت نفوذ در آنها را ندارد .

البته چون پیاز معمولی مانند کلیه گیاهان پیازی و آنهایی که دارای ریشه غده ای شکل  هستند طالب خاک سبک شنی و سست می باشند ،‌ بهترین خاک برای کاشت این محصول زمینهایی که از حیث مواد آلی غنی هستند و زمینهای معدنی شنی یعنی لیمونی سبک می باشد .

خاکهای شنی لومی اگر با کودهای دامی و شیمیایی تقویت شوند و به اندازه کافی هوموس داشته باشند ،‌ برای رشد پیاز بسیار مناسب خواهند بود ،‌ چون این گونه خاکها برای محصول پیش رس فوق العاده ارزشمند است . در هر صورت نوع خاکی که برای کشت پیاز استفاده می شود ،‌ باید از  زهکشی خوبی برخوردار باشد .

اسیدیته خاک 

پیاز نسبت به اسیدیته خاک بسیار حساس است . بهترین محصول پیاز در خاکهایی با PH   5/6 تا 8/5  به دست می آید . پیاز در PH  کمتر از 8/5 نمی تواند رشد کند ،‌ چون در این PH  یون آلومینیوم سمی است در این صورت با اضافه کردن آهک ،‌ PH  خاک را بالا می برند  . اضافه کردن 1 تا 2 تن آهک آب دیده در هکتار ،‌ متناسب با نوع PH  خاک ،‌ توصیه شده است .

از طرفی در PH  بالاتر از 5/6 بعضی از عناصر مانند منگنز برای پیاز غیر قابل استفاده است .

مجموعه عملیات تهیه زمین برای کاشت 

تهیه زمین باید با دقت و مراقبت فراوان صورت گیرد . چون تولید ریشه فرعی در این گیاهان بسیار کم است . زمینی که به کاشت پیاز اختصاص داده می شود باید مسطح و عاری از سنگ درشت باشد زیرا در زمینهایی که دارای شیب زیاد هستند در موقع آبیاری فشار و سرعت آب زیاد بوده و بذر تازه کاشته شده و یا نشای پیاز را شسته و از بین می برند ،‌ اگر زمین سنگلاخ باشد علاوه بر اینکه مانع رشد پیاز در داخل خاک می شود ،‌ استفاده از وسایل کار چرخ دار دستی مانند وجین کن و سله شکن و کود پاش را که بعد از سبز شدن بذر مورد استفاده قرار می گیرند مشکل و نامنظم می کند .

ابتدا در پاییز سال قبل از کشت زمین را کود دامی داده و سپس زمین را به عمق 25 تا 15 سانتیمتری شخم زده و بعد برای آنکه کود و خاک به طور کامل مخلوط شود و کلوخها نیز خرد شوند 2 تا 3 مرتبه دیسک زدن حتما لازم است .

در زمینهای لیمونی سنگین سه مرتبه دیسک زدن حتما لازم است تا زمین کاملا نرم و هموار شود . ولی در اراضی شنی و لیمونی سبک دو مرتبه دیسک زدن در دو جهت عمود  به یکدیگر کافی است .

پس از آنکه زمین به این ترتیب تهیه و حاضر شد تا اواخر اسفند و یا اوایل فروردین ماه سال بعد صبر کرده و در آن موقع به محض آنکه رطوبت زمین اجازه ورود به  مزرعه را بدهد . مجددا سطح زمین را با یک مرتبه دیسک زدن نرم می کنند . البته در برخی از کشورها مانند آلمان مخصوصا در اراضی شنی در بهار پس از دیسک با  غلطک سبکی سطح مزرعه را می کوبند و پس از آن با بذر پاش دستی یا موتوری اقدام به کاشت بذر می کنند .

کود 

کود دامی :‌  کود دامی و یا کود سبز برای اصلاح فیزیکی خاک و نیز در زمینهایی که از حیث مواد آلی یعنی هوموس فقیر هستند حتما لازم است . استفاده از انواع مختلف کود در بالا بردن میزان محصول نقش عمده ای دارد . گذشته از این ،‌ تغذیه غده پیاز در سال اول روی کیفیت بذر در سال دوم اثر مطلوبی دارد . این امر به خصوص در خاکهای معدنی که مقدار کمتری رس دارند بسیار حائز اهمیت است . پیاز به کود دامی زیاد احتیاج دارد ،‌ و می توان گفت میزان مصرف کود حیوانی دو برابر سایر سبزیها است ،‌ بنابراین توصیه می شود که از کودهای دامی در کشتهای قبلی زمین در دست کاشت پیاز استفاده شود .

کود دامی اگر تازه باشد باید در پاییز سال قبل از کاشت یعنی اقلا 4 تا 3 ماه قبل از بذر کاری و یا نشا کاری با خاک مخلوط گردد . اگر این امر ممکن نبود در بهار یا در اسفند ماه که موقع کاشت بذر است باید حتما از کود دامی پوسیده استفاده کرد و اگر کود پوسیده نبود باید از دادن آن صرف نظر کرد و به استفاده از کود شیمیایی اکتفا کرد چون استفاده از کودهای دامی تازه که دارای بذر علف هرز هستند برای مزرعه پیاز واقعا زیان آور است ، به علت اینکه پیاز در اوایل رشد بسیار ضعیف بوده و به کندی رشد و نمو می کند ،‌ لذا علفهای هرز به آسانی به آن غلبه می کنند . بهترین طرز استفاده از کود دامی آن است که کود را به مقدار زیاد (در حدود 40 تا 50 تن در هکتار )‌ به محصول سال قبل که حتما یک گیاه وجینی مانند سیب زمینی یا چغندر قند یا گوجه فرنگی و یا نباتات خانواده کدوئیان خواهند بود بدهند .

کاشت پیاز بعد از گیاهان تیره بقولات (لوبیا چشم بلبلی ،‌ باقلا)‌ باعث افزایش محصول می گردد ‌،‌ لذا قرار دادن گیاهان تیره بغولات در تناوب زراعی پیاز بسیار مناسب است .

کود شیمیایی :   استفاده از کودهای شیمیایی ،‌ به خصوص در زمینهای شنی توصیه می شود ،‌ در خاکهای لومی رسی و سیلتی مقدار 80-60 کیلوگرم ازت و 120-100 کیلوگرم کود فسفر در هکتار مناسب است . البته این مقدار در زمینهای شنی باید بیشتر مصرف شود . همچنین در رمینهای شنی مصرف حدود 100 کیلوگرم در هکتار پتاسیم توصیه می شود .

بذر 

بذر پیاز تقریبا یک هرم مثلث القاعده نامرتب و رنگ آن سیاه است و به ابعاد :‌ پهنای بذر 1 تا 2 میلیمتر و درازای بذر 3تا4 میلیمتر و کلفتی بذر 5/0 تا 1 میلیمتر است .

وزن 1000 دانه بذر پیاز 7/2 تا 4 گرم است . بذر پیاز در بهترین شرایط نگهداری قوه نامیه خود را  30-2 سال حفظ می کند ولی بهتر است بذر یکساله کشت گردد .

تکثیر و کاشت 

عمق کاشت :‌

الف )‌ عمق کاشت پیازچه هایی که به منظور پیاز سبز کاشته می شوند ،‌ حدود 3 تا 2 سانتیمتراست . که باید آنها نزدیک به هم کشت گردند به طوری که با هم تماس داشته باشند . فاصله خطوط کاشت آنها نیز حدود 30 سانتیمتر است و وقتی که طول بوته ها به 10 سانتیمتر رسید ،‌ پای بوته خاک ریخته می شود که قسمتی از پیاز سفید شود .

ب)‌ عمق کاشت پیازچه ها برای تولید پیاز حدود 5/1 سانتیمتر می باشد و فاصله دو بوته بین 70 تا 7 سانتیمتر و فاصله خطوط کشت 40-30 سانتیمتردر نظر گرفته می شود . چون هدفمان تولید پیاز خشک است . به اطراف بوته خاک داده نمی شود . چون خاصیت انبارداری پیاز کم می شود .

به طور کلی پیازی که از طریق کشت پیازچه تولید می گردد ،‌ قدرت انبارداری خوبی ندارد و نمی توانیم  آن را برای مدت طولانی  نگهداری کنیم . برای نگهداری پیاز برای مدت طولانی باید از طریق کشت مستقیم بذر اقدام کرد .