مقدمه:
در قرون اخیر که رشد جمعیت در دنیا به طور چشمگیری رو بر ازدیاد نهاد و بشر از لحاظ علمی و فنی مشکلات بسیاری را حل نمود در ساختن مسکن نیز مانند سایرموضوعات تحولات عمده ای به وجود آورد و دیگر ساختن خانه های تک واحدی جوابگوی احتیاجات جوامع شرق نبوده و بهمین علت سیستم خانه سازی به کلی دگرگون شده و استفاده از مصالح مقاوم نیز مانند فولاد و سیمان در ساختمان رایج گردید و در اثر دسترسی به این مصالح و امکانات دیگر گسترش شهرها از حالت افقی به عمودی تبدیل شد و امر آپارتمان سازی در ساختمان های چندین طبقه متداول گردید .
برای احداث ساختمان و ابنیه در مدت کوتاه استفاده از بتن پیش ساخته بسیار حائز اهمیت است تمامی ساختمانهای ائم از ساختمانهای صنعتی پارکینگها ساختمانهای تجاری ، مجتمع های مسکونی ، هتلها ، مدارس ، مراکز تفریحی پلها و انواع سازه های دیگر را می توان با استفاده از بتن پیش ساخته احداث نمود محاسنی که توسط طرفداران این روش ساخت مطرح می شود قسمتی به پیش ساختگی قسمتی به پیش تنیدگی و قسمتی نیز به بتنی بودن آن مربوط می شود روشهای پیش ساخته فشرده نمودن جدول زمانی اجراء پروژه کاهش مدت زمان ساخت را میسر می سازد.
شرح مختصری از فرایند تولیدی یا خدماتی:
اجرای طرحهای ساختمانی صدها جزئیات فنی و ساختمانی و روابط پیچیده چند جانبه بین صاحب کار ، کار فرما، مجری طرح ،طراح، مجری ، ناظر، پیمانکار جز سازندگان مصالح و لوازم و فروشندگان آنها ، تولید کنندگان ، فروشندگان و اجاره دهندگان تجهیزات ، نیروی انسانی ، نهادهای مدیریت شهری و ادارات دولتی را شامل می شود.
اجرای طرحهای ساختمانی ممکن است به یکی از روشهای زیر انجام می پذیرد:
-امانی :که صاحب کار یا قائم مقام او (کارفرما یا مجری طرح) راسا عملیات اجرایی را مدیریت می کنند.
-مدیریت اجرا : که صاحبکار شخصی را از طرف خود مامور اجرایی پروژه می نماید
-پیمانکاران جز : که در آن صاحبان کار هر قسمت از پروژه را به پیمانکاران خاصی تحویل می دهند
-پیمانکاران کلی : کل پروژه به یک شرکت پیمانکاری برای اجرای تحویل داده می شود.
در کلیه روشهای فوق ، فرض بر این است که در طرح از پیش آماده شده ای برا اجرا وجود دارد . امروزه برای صرفه جویی کردن در زمان روشهای دیگری برای اجرا ی ساختمان ما ابداع و به کار گرفته شده اند که اجازه می دهند همزمان با تهیه طرح کار اجرا نیز آغاز و پیش برده شود . از جمله این روشها ،روش اجرای سریع و روش طرح و ساخت یا طرح و اجرا را می توان نام برد .
پیمانهای اجرایی اشکال مختلف دارد که متداولترین آنها به شرح زیر است.
1-پیمانهای سر جمع
2-پیمانهای مبتنی بر فهرست آمارها
3-پیمانهای در صد هزینه
صاحبکار شخصی است حقیقی یا حقوقی که طرح متعلق به او می باشد.
کار فرما یا مجری طرح شخصی است حقوقی یا حقیقی که صاحبکار تمام یا بخشی از اختیارات خود را برای اجرا به او سپرده است .
مدیر اجرایی شخصی است حقیقی یا حقوقی که سازماندهی عملیات اجرائی به عهده او واگذار میگردد .
پیمانکار شخصی است حقیقی یا حقوقی که انجام خدمات مشخصی را تحت شرایط فنی و مالی معین در مدت زمان معلوم به عهده میگیرد .
الف) موقعیت رشته ساختمان های بتنی یا بررسی جزئیات سازمانی رشته
مزایای ساختمانهای بتنی:
ساختمانهای بتنی به علل زیر مورد توجه مهندسین و شهر سازان قرار گرفته و روز به روز در حال توسعه است .
1-ماده اصل بتن که شن و ماسه می باشد تقریباً در تمام نقاط کره زمین در حد وفور یافت می شود و روی این اصل امکان ساختن ساختمانهای بتنی را میسر می سازد .
2- ساختمانهای بتنی در مقابل عوامل جوی از ساختمانهای فلزی مقاوم تر بوده و در نتیجه نسبت به ساختمانهای فلزی دارای عمر طولانی تر می باشد .
3- در مقابل آتش سوزی ساختمانهای بتنی نسبت به ساختمانهای فلزی مقاومتر می باشد
4- به علت شکل پذیری بتن که می تواند به هر شکلی که قالب آن تهیه می شود ساخته شود .ساختن ستون و پل به اشکال مختلف را میسر میسازد و به همین علت مهندسین معمار به این نوع ساختمانها توجه بیشتری می نماید
آیین نامه :
به علت پیشرفت ساختمانهای بتنی در اغلب کشورها ، آزمایشگاهها و انستیتوهای بتن بطور مداوم مشغول آزمایشات مکرر روی انواع و اقسام سازه های بتنی میباشد که نتیجه این آزمایشات به صورت نشریه های به نام آئین نامه بتن در دسترس عموم مهندسین قرار می گیرد و در کشور ما هم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی نشریه هایی در این مورد انتشار داده است که در نوشته های این بخش اغلب با توجه به آیین نامه مذکور تهیه گردیده.
شناخت از مسائل اولیه کارگاه و تجهیز کارگاه
بطور کلی در هر کارگاه ساختمانی بررسی نکاتی چند قبل از شروع هر گونه عملیات لازم و ضروریست و این بررسی به پیشرفت بعدی کار و در نتیجه پایین آوردن هزینه طرح کمک خواهد کرد .
اصولا بررسی مقدماتی یک کارگاه قبل از هرگونه عملیات اجرائی دارای اهمیت زیادیست . این بررسی را می توان به مراحل مختلف زیر تقسیم کرد
مراحل مختلف ساختن یک ساختمان
1) بازدید زمین :
قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمانی باید زمین محل ساختمان بازدید شده و وضعیت و فاصله آن نسبت به خیابانها و جاده ها اطراف مورد بررسی قرار گیرد و همچنین پستی ویلندی زمین با توجه به نقشه ساختمان موردبازدید قرار گرفته در صورتیکه ساختمان بزرگ باشد پستی و بلندی و سایر عوارض زمین می باید بوسیله مهندسین نقشه بردار تعیین گردد و همچنین باید محل چاه های فاضلآب و چاه آبهای قدیمی و مسیر قنات های قدیمی که ممکن است در هر زمینی موجود باشد تعیین شده و محل آن نسبت به پی سازی مشخص گردد و در صورت لزوم می باید این چاه با بتون و یا شفته پر شود و محل احداث ساختمان نسبت به زمین تعیین شده و نسبت به ریشه کنی ( کندن ریشه های نباتی که ممکن است در زمین روئیده باشد ) آن محل اقدام شود و خاکهای اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملا معلوم شده و با نقشه ساختمان مطابقت داده شود .
2) پیاده کردن نقشه
پس از بازدید محل وریشه کنی اولین قدم در ساختن یک ساختمان پیاده کرده نقشه می باشد .منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان از روی کاغذ برروی زمین بابعاد اصلی (یک به یک ). بطوریکه محل دقیق پی ها وستونها ودیوارها و زیرزمین ها وعرض پی های روی زمین بخوبی مشخص باشد وهمزمان با ریشه کنی وبازدید محل باید قسمتهای مختلف نقشه ساختمان مخصوصا نقشه پی کنی کاملا موردمطالعه قرار گرفته بطوریکه در هیچ قسمت نقطه ابهامی باقی نماند .وبعد اقدام به پیاده کردن نقشه بشود . باید سعی شود حتما در موقع پیاده کردن نقشه از نقشه پی کنی استفاده گردد . برای پیاده کردن نقشه ساختمان های مهم معمولا از دوربین نقشه برداری استفاده می شود . ولی برای پیاده کردن نقشه ساختمان معمولی و کوچک از متر وریسمان بنائی که به آن ریسمان کار هم می گویند استفاده می گردد .برای پیاده کردن نقشه با متر وریسمان کار ابتدا باید محل کلی ساختمان را روی زمین مشخص نموده وبعد با کشیدن ریسمان در یکی از امتدادهای تعیین شده وریختن گچ یکی از خطوط اصلی ساختمان راتعیین می نمائیم.
وبعد خط دیگر ساختمان را معمولا عمود برخط دیگر می باشد با استفاده از خاصیت قضیه فیثاغورث (درمثلث های قائم الزاویه مجذور وتر مساوی است با مجموع مجذورات دوضلع دیگر ) رسم می نمائیم . معمولا در سطح بنائی استفاده از این روش را 3و 4و 5 می گویند . زیرا در این طریق معمولا اضلاع مثلث 3متر و4متر و وتر مثلث 5 متراست . و برای مکانهای کوچکتر ویا بزرگتر می توان از مضربهای این اعداد استفاده نمود . مانند 30 و40 و50 سانتیمتر و یا 6متر و 8متر و10 متر. ممکن است به علت قناس بودن زمین دو خط کناری نقشه برهم عمود نباشد . در این صورت یکی از خطوط میانی نقشه را که حتما برخط اول عمود است انتخاب و رسم می نمائیم . ممکن است برای عمود کردن خطوط از گونیای بنائی استفاده نمود . دراین صورت دقت کار کمتر می باشد .در موقع پیاده کردن نقشه برای جلوگیری از جمع شدن خطاها بهتر است اندازه ها را همیشه از یک نقطه اصلی که آن را مبداء می نامیم حساب نموده وروی زمین منتقل نمائیم . برای مثال اگر بخواهیم از نقطه A دو اندازه 3 متر و 4 متر را روی امتداد Ax تعیین نمائیم بهتر است ابتدا از نقطه A طول 3 متر جدا نموده تا نقطه B بدست آید . آنگاه دوباره از نقطه A طول 7 متر را ( مجموع دو اندازه )جدا نمائیم تا نقطه C بدست آید . برای سایر اندازه ها نیز همیشه باید از نقطه A اندازه بگیریم .
رپر : با توجه به اینکه هر نقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی می باشد که باید در طول مدت اجرا در هر زمان قابل کنترل باشد . برای جلوگیری ازاین موضوع یک قطعه بتنی با ابعاد دلخواه ( مثلا 40 در 40 با ارتفاع 20 سانتیمتر ) در نقطه ای دورتر از محل ساختمان میسازند بطوریکه در موقع گود برداری ویا پی کنی با آن آسیب نرسد ودر طول مدت ساختمان تمام ارتفاعات را با آن می سنجند باین قطعه بتنی اصطلاحا رپر می گویند در بعضی ساختمانهای کوچکتر روی اولین قسمتی که ساخته می شود ( مانند اولین ستون ) علامتی می گذارند وبقیه ارتفاعات را نسبت به آن می سنجند.
3-گود برداری
بعد ازپیاده کردن نقشه وکنترل آن درصورت لزوم اقدام به گودبردار می نمایند . گودبرداری برای آن قسمت ازساختمان انجام میشود که درطبقات پائین تراز کف طبیعی زمین ساخته میشود ، مانند موتورخانه ها و انباره و پارکینگ ها وغیره . درموقع گودبردا ری چنانچه محل گودبرداری بزرگ نباشد ازوسائل عمومی مانند بیل و کلنگ و فرقون ( چر خ دستی ) استفاده می گردد . برای این کار تا عمق معینی که عمل پرتاب خاک بابیل به بالا امکان پذیر است (مثلا 2 متر ) عمل گودبرداری را ادامه میدهند وبعد از آن پله ای ایجاد نموده و خاک حاصله ازعمق پائین تراز را روی پله ایجاد شده ریخته و از روی پله دوباره به خارج منتقل می نمایند .
تاریخ چه مصرف فولاد در بتن :
مصرف فولاد در بتن حاصل یک کشف ناگهانی نیست بلکه نتیجه یک تکامل و پیشرفت است . در سال 1848 لمبوت با ساختن یک قایق بتنی پارویی که به وسیله شبکه های مربع مستطیل شکل میله های آهنی ، مسطح شده بود ، اولین سازه بتن مسلح را به وجود آورد .
در سال 1873 مونییر یک منبع آب با ظرفیتی برابر 120 متر مکعب ساخت . در سال 1887 کنن وایس در کتاب سیستم مونییر تئوری بتن فولادی را بر اساس سر اصل بنا نهادند که امروز نیز مورد استفاده قرار می گیرد
این اصول بدین قرارند :
1- تمامی نیروی کششی در یک عضو بتن مسلح به وسیله فولاد تحمل می شود .
2 - انتقال نیرو به فولاد به وسیله چسبندگی بین بتن و فولاد صورت می گیرد . ( اصل عمل مشترک )
3 - تغییرات حجمی بتن و فولاد در اثر تغییر درجه حرارت ، با هم برابرند .( به طور تقریب )
علل مصرف فولاد و بتن :
1- فزایش نقش کششی در بتن
2 - ترکیب بتن و فولاد در بتن مسلح محاسن هر دو را در برداشته و فاقد عیبهای آن دو است.
3 - افزایش دوام بتن
4 - افزایش مقاومت برشی
5 - افزایش مقاومت فشاری با استفاده از فولاد های جدید
6 - پیوستگی کامل بین فولاد و بتن در مقابل ترک های کششی
7 - ساخت بتونی با مقاومت بالا ( با استفاده از روش پیش تنیدگی ) در نتیجه کاهش خیز و ترک های کششی تعت اثر بارها وارده
8 - امکان ساخت پوسته های مقاوم نازک بوسیله بتن مسلح
ب ) تئوری های علمی و تکنیکهای به کار رفته رشته ساختمان بتنی در محل کار :
انواع فولاد های مصرفی در بتون :
مقاومت فولاد های مسلح کننده معمولی در بتون 100 برابر مقاومت کششی بتون و 10 برابر مقاومت فشاری بتون است . دو نوع فولاد برای ساختن میله های مسلح کننده مورد استفاده قرار می گیرد . یکی فولاد نرم و دیگری فولاد با تنش جاری شدن بالا .
اکثر میلگردها از نورد گرم فولاد نرم ساخته می شوند . مقاومت آنها در حدود 2400 – 1600 کیلو گرم بر سانتیمتر مربع است . فولاد آجدار با تنش جاری شدن بالا یا از نورد گرم فولاد کم آلیاژ و یا به وسیله عملیات سرد روی فلز نرم ( پیچش و کشش ) به دست می آید . فولاد کم آلیاژ را می توان از روی شکل برجستگی های سطحی آن از فولاد نرم تشخیص داد در استاندارد بتون ایران برای سه نوع فولاد Al( میلگرد ساده). AII ( میلگرد آجدار).AIII ( میلگرد آجدار پیچیده ).