عصر حاضر، عصر سازمان هاس ت و متولیان این سازمانها، انسانها هستند. انسان هایی که خود به واسطه در اختیار داشتن عظیم ترین منبع قدرت یعنی تفکر، می توانند موجبات تعالی، حرکت و رشد سازمان ها را پدید آورند. به واقع، در جهان پرشتاب و سرشار از تحول در رقابت دنیای امروز، آنچه که موجبات تحقق مزیت رقابتی سازمان ها را تضمین می کند. نیروی انسانی با کیفیت، خلاق و پویا و بهره ور است. از این درست که در عصر حاضر، منابع انسانی بهره ور به عنوان مهمترین قابلیت سازمان در کسب مزیت رقابتی و همچنین عمده ترین دارایی نامشهئود قلمداد شده و اعتقاد سازمانها نیز بر آن است که باید کارکنان را پایه و اساس بهبود و کلید بهره وری کلیه فرایندهای سازمانی دانست. لذا همین عامل را مبنای اصلی این تحقیق قرار داده و در پی کثرت تعاریف بهره وری که از جانب صاحب نظران و محققان این رشته ارائه شده است.
بقدری زیاد است که ممکن است افراد و محققان لا به تعجب بیاندازد و به طرق مختلف قابل تعبیر است و یک از این تعابیر می تواند برای ارضای هدف یا هدفهای گروهی خاص مفید فایده باشد. پس می توان ادعا کرد به تعداد تالیفاتی که در زمینه بهره وری وجود دارد، تعاریف گوناگون از آن ارائه شده است بهره وری یا بهره بری در فرهنگ واژگان فارسی چنین معنی شده است. سودبرندگی، با فایدگی و کامیابی ولی امروزه بهره وری را با واژه productivity که به معنای حاصلخیزی باروری و استعداد تولیدی است معادل قرار داده اند ( مدیریت بهره وری بنیاد، 1379).
بهره وری یعنی:
کارایی بیشتر با هزینه کمتر
استفاده بهینه زا امکانات موجود
انجام کار درست به شیوه صحیح
نگاه هوشمندانه به کار و زندگی در همه اوقات ( پورخردمند، 1381)
دکتر میرمهدی اصفهانی نیز اینگونه بهره وری را عنوان نموده است که:
بهره وری عبارت است نحوه استفاده موثر و کارا از منابع تحت اختیار که هر چه این میزان بالا رود با مطلوبیت بیشتری همراه می گردد. به بیان دیگر به حاصل یک سلسله از اقدامات و کارهایی هماهنگ که در جهت بهبود وضعیت و استفاده بهتر از استعدادها، نعمت ها و امکانات صورت می پذیرد، بهره روی اطلاق می شود در هر صورت بهره وری به منزله یک تلاش است و مانند هر تلاش دیگر آدمی غایتش کمال و بهره وری انسان است.
واژه بهره وری نیروی انسانی امروزه یکی از رایج ترین و پر مصرف ترین لغات به شمار می رود و در کمتر بحثی است که مورد استفاده واقع نشود و به گوش نرسد.
و همچنین وجود در رقابت های جهانی برای تسخیر بازار از یکسو، و محدودیتهای منابع طبیعی از سوی دیگر ضرورت توجه به بهره وری نیروی انسانی را بر همگان روشن ساخته است. و ضرورت و بررسی این امر مختص یک گروه خاص و یا یک رشته بخصوص نیست بلکه تحقیق در مورد راههای افزایش بهره وری نیروی انسانی و بررسی عوامل موثر بر آن یک تلاش پیگیر و فراگیر توسط کلید ارگان ها، سازمانها، دانشگاه ها در سطح کشور را می طلبد چونکه در غیر این صورت نخواهد شد همانطور که الان بر طبق آمار منتشر شده در سال 1383 بهره وری نیروی انسانی در ایران پایین تر از دیگر عوامل تولید بوده است. ( طاهری،1385)..
برای ما ایرانیان بهره وری نه پدیده ای جدید رنه مقوله ای غربی و وارداتی است بلکه این امر در رفتن آموزه های دینی ما جلوه گر است. این ارزش اقتصادی، اسلامی نیز چون بسیاری از ارزش های عالی اسلامی در نهانگاه تاریک ذهن، به فراموشی سپرده شده است.
ناگزیر وقتی مفاهیم آن را به صورت اصول مدون از دیگران دریافت می کنیم، انرا پدیده ای نو می یابیم.
زندگی و مدیریت موفق رسول گرامی اسلامی (ص) خود بهترین نمونه ای عالی از کار سبب اصول بهره وری در اداره جامعه بشری استو. درباره روش زندگی ایشان گفته اند:« خفیف الموونه و کثیر المعونه» بود یعنی او برای جامعه بشری کمترین هزینه و مصرف را داشت اما در بخش تولید و کمک به بشریت بیشترین و بهترین نقش را ایفا می کرد.
گفتنی است که اهمیت و ضرورت بهره وری نیروی انسانی زمانی برای ما بیشتر جلوه گری شود که ما با داشتن یک درصد جمعیت جهان 7 درصد منابع طبیع و ذخائر جهانی را در اختیار داریم. اما انتشار بسیاری از مردم ما زیر خط فقر زندگی می کنند. ثروت و سرمایه هر ملتی، نیروی انسانی متخصص آن ملت است. ملت هایی که تنها بر منابع طبیعی و منابع فیزیکی تاکید دارند. نمی توانند به فردای بهتر امیدوار باشند. زیرا جامعه ای را توسعه یافته می نامند که انسان توسعه یافته داشته باشد نه منابع طبیعی وسیع چون این روبه زوال دارد و آن رو به کمال. ( حیدری، 1383).
لازم به ذکر است که بهره وری سرانه کارمندان در ژاپن 7 ساعت و 24 دقیقه اعلام شده است در حالی که در کشور ما طبقه پژوهشی که چند سال پیش توسط سازمان برنامه و بودجه انجام شده بود. متاسفانه بهره وری سرانه کارمندان در دولت کمتر از نیم ساعت اعلام شده است. ( ابطحی و کاظمی، 1375).
با یک نگاه دقیق پیرامون خودمان این مسئله در جامعه کاملا قابل لمس است، از انجایی که بسیاری از افراد در سازمان ها شناسیم که جملاتی شبیه مطالب زیر تکرار می کنند و برای اثبات مطالب خود به مقایسه و مثال آوردن می پردازند جملاتی مانند « مگر چقدر به ما حقوق می دهند» که انتظار کار هم از ما دارند بین کسی که کار می کند با کسی که اصلا کار نمی کند، تفاوتی نیست.
« دروغ و دوشاب یکسانه» « اون که کار نمی کند عزیزتره»
اظهارات و جملات آشنایی که بیان شد، نشان دهنده بخشی از فرهنگ کار در جامعه ما می باشد در حالی که در جامعه ژاپن کارشناسان معتقدند سالانه حدود ده هزار نفر به علت کار زیاد فوت می کنند و صدها هزار نفر معلول می شوند.
در صورتی که در کشور ما، طبق آمار منتشر هر 22 نفر کار می کنند تا زندگی خود 78 نفر دیگر و جمعا 100 نفر را تامین کنند. ( حیدری، 1383)
حال اگر در کشور بخواهیم سطح بهره وری ملی خود را توسعه دهیم و رشد یابیم باید ابتدا سعی خود را در سطح سازمان ها معطوف نمایم .
در این میان مصوبه ای با شماره 8070 به تاریخ 2/3/79 برای افزایش بهره وری نیروی انسانی در سازمان ها دولتی به تصویب هیات دولت رسید که همان اهداف تبصره 35 قانون بودجه 1375 که دستگاههای اجرایی را موظف به صرف حداقل 5 درصد از بودجه برای ارتقای بهره وری خود می کرد، دنبال می کند و همچنین روز اول خردادماه را بعنوان روز بهره وری اختصاص داده اند تا از این طریق بتوانیم با شکل گیری یک عزم جدی ملی از شرایطی که در آن گفتار شده ایم خارج گردیم.
شرکت برق منطقه ای کرمان یکی از این سازمان های وسیع و مهم شکل گرفته در کشور می باشد که مدنظر محقق بوده است. و از ان جای که انسان ها از نظر توانایی و همچنین تمایل به کار متفاوتند و برای حفظ و ایجاد و ارتقای بهره وری در آنان عوامل متعددی دخیل هستند، محقق بین عوامل مختلف براساس شناختی که از کارکنان سازمان مورد نظر دارد، عملکرد کارکنان را قالبی از عوامل گوناگون و متنوع دانسته که مهمترین این عوامل کلیدی موثر بر بهره وری کارکنان را چنین بر می شمارد:
عوامل سازمانی
عوامل فنی
عوامل فردی
عوامل اخلاقی
جدول ذیل نشان دهنده این عوامل موثر همچنین متغیرهای وابسته به هر کدام از این عوامل در جهت افزایش بهره وری کارکنان شرکت برق منطقه ای کرمان می باشد.
جدول 62
فرضیات تحقیق:
فرضیه اول: عوامل اخلاقی در ایجاد بهره وری نسبت به عوامل سازمانی اولویت دارند.
فرضیه دوم: عوامل فردی در ایجاد بهره وری نسبت به عوامل فنی اولویت دارند.
فرضیه سوم: عوامل اخلاقی رد ایجاد بهره وری نسبت به عوامل فردی اولویت دارند.