منظور از بلوغ یا نوجوانی، رشد و بلوغ در کلیه جنبه ها، اعم از فیزیکی ، عقلی و اجتماعی ، است. به همین جهت، این واژه نسبت به واژه های بلوغ جنسی که مفهوم بسته تری دارد، و جوانی که دارای مفهوم وسیع تری است برتری می یابد. نوجوانی دوره ای است حدفاصل میان کودکی و بزرگسالی. حدود و همچنین طول مدت آن چندان مشخص نیست و بسته به افراد و جوامع گوناگون متغیر است.
شروع آن با قاطعیت به نسبت بیشتری می توان تعیین کرد. گرچه تعیین هر آغازین بلوغ، نسبتاً ساده تر است اما معمولاً در جوامع مختلف از نظر عوامل فرهنگی و محیطی متفاوت است.
با در نظر گرفتن دوران پیش از بلوغ جنسی که طی آن رشد سرعت نسبی بیشتری می یابد ودوره پیش از کمال عقلی که رسیدن به آستانه بزرگسالی است می توان گفت دوران نوجوانی بین 12 تا 18 سالگی است.
حال در مورد نظری چند دانشمند درباره نوجوانی بحث می کنیم.
مراحل رشد شناختی پیاژه
دوره حسی – حرکتی : تولد تا 2 سالگی (حسی)
دوره پیش عملیاتی : 2 تا 7 سالگی (شهودی)
دوره عملیات محسوس (عینی) 7 تا 11 یا 12 سالگی
دوره تفکر عملیات صوری (انتزاعی) 11 تا 15 سالگی
که ما در مورد مرحله ی چهارم صحبت می کنیم. تفکر صوری نشان دهنده ی رهایی کامل کودک از اتکاء بر عمل و درک مستقیم است تفکر کودکان بر موازی کامل منطق، استوار می شود و قادرند مسائل و امور انتزاعی را درک نمایند. کودک درباره ی همه چیز نظریه پردازی می کند. طرح ها و نقشه هایی را برای حل مسائل می سازند و به طور منظم راه حل ها را مورد آزمون قرار می دهند.
اصطلاح استدلال فرضی – قیاسی پیاژه این مفهوم را در بر دارد که نوجوانان می توانند فرضیاتی (بهترین حدس) در مورد راه حل های مسائل مطرح ساخته و به طور منظم به یک نتیجه برسند او درست بودن یا غلط بودن فرضیه ها را آزمون می کند.
و در این دوره نوجوانان قادر هستند درباره رویدادهای فرضی و انتزاعی به طور منطقی تفکر کنند.
همچنین می توانند درباره علت استفاده از دنیای نمادها(کلمات و اعداد) استدلال کنند که لزوماً این استدلال آنها با اشیاء و رویدادها واقعی ارتباط ندارد.
ویژگیهای استدلال در دوره عملیات صوری
تفکر انعطاف پذیر
بیان رویدادها و مفاهیم در قالب اصطلاحات نسبی
اندیشیدن به افکار خود (فرا شناخت)
توجه به عیوب و تناقضات در افکار خود
استدلال درباره عقاید فرضی و انتزاعی
تشخیص واقعی از فرضی
تفکر درباره ی راههای مختلف حل یک مشکل
درک استعاره، تمثیل، شعر و مقاله ادبی
لارنس کلبرگ (1987-1927) با الهام از یافته های پیاژه ، بررسی در زمینه ی استدلال اخلاقی کودکان را ادامه می دهد. وی در طرحی شفاف سازی و بسط نظریه پیاژ، نظریه تحول اخلاقی با نفوذ و بحث انگیز خود را ارائه داد. او با دادن داستانهای کوتاه فرضی به کودکان از آنان می خواست تا درباره ی این معاماهای اخلاقی که شامل قواعد، قوانین، اخلاقیات، تعهدات و اقتدار بود قضاوت کنند . (هانز- معماهای معروف)
کلبرگ بر اساس پاسخ کودکان به معماهای اخلاقی، سه سطح استدلال اخلاقی (پیش عرفی، عرفی، پس عرفی) را تعیین کرد که این سه سطح تقریباً با سن در ارتباط است.
و کلبرگ با پیاژه هم عقیده بود در زمینه ی این مراحل استدلال اخلاقی که در فرهنگهای متفاوت مختلف است و کودکان بر اساس تجربه های زندگی روزانه ی خود فرا می گیرند و در موقعیتهای خاص متفاوت است و یا بستگی به طرز رفتار والدین آنها مربوط می شود.
| سطوح و مراحل قضاوت اخلاقی از سوی کلبرگ |
| سطح |
سن |
مرحله |
تشریح |
| |
|
1-در جهت تنبیه و قدرت |
اطاعت از قوانین تنها به منظور اجتناب از تنبیه شدن |
| پیش قراردادی |
بین 4 و 10 سالگی |
2-در جهت تبادل |
اطاعت از قوانین تنها به منظور دریافت احترام یا پاداش |
| |
|
|
|
| |
|
3-در جهت حفظ روابط خوب و تأیید های دیگران |
اطاعت از قوانین تنها به منظور اجتناب از عدم تأیید دیگران |
| قراردادی |
بین 10 و 13 سالگی |
|
|
| |
|
4-در جهت احترام به قدرت و حفظ تنظم |
اطاعت از قوانین برای اجتناب از نکوهش مقامات، اهمیت انام وظیفه برای حفظ جامعه |
| |
|
|
|
| |
|
5-در جهت قرار داد اجتماعی |
احترام به قوانین بر حسب اصول اخلاقی شناخته شده . اصولی که برای سلامتی جامعه بنیادی است. اهمیت احترام به همتایان |
| |
|
|
|
| پس قراردادی |
بین 13 سالگی و شروع بزرگسالی |
|
احترام به قوانینی که به طور فردی انتخاب می شود (عدالت، متقابل بودن برابری) نه بر اساس الزامهای قانونی یا نظر دیگران |
| |
|
6-در جهت اصول اخلاقی |
|