هاری چیست ؟
یک بیماری ویروسی حاد ، قابل انتقال بین انسان و جانوران خونگرم است که آن را می توان صد در صد کشنده به شمار آورد .
مخزن بیماری چه حیواناتی هستند ؟
کلیه حیوانات خونگرم پستاندار چه اهلی و چه وحشی به این بیماری حساس می باشند :
حیوانات خانگی : مانند سگ ، گربه ، گوسفند ،گاو ، الاغ ،اسب و شتر و …
حیوانات وحشی : مانند روباه ، شغال ، گرگ …
جوندگان : مانند موش خرما ،سمور.
پرندگان : مانند خفاش .
عمده ترین راه های سرایت بیماری :
به وسیله گاز گرفتن یا پنجه کشیدن حیوانات هار .
به وسیله مخاط و پوست : اگر خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد و فرد با ویروس یا مخزن بیماری در تماس باشد بیماری قابل سرایت است .
ضمنا سگ ها و گربه های به ظاهر سالم که در اواخر دوره کمون بیماری هستند می توانند از طریق لیسیدن لب ، چشم و بینی افرادی که یا آن ها بازی می کنند بیماری را انتقال دهند .
علائم بیماری هاری :
الف – دوره نهفتگی :
این دوره در انسان بین 2 تا 8 هفته و گاهی سریع تا 5 روز و به طور نادر تا یکسال و بیشتر می باشد .
دوره مقدماتی بیماری :
بعد از دوره نهفتگی ظاهر می شود . مدت این دوره 3 تا 2 روز و مهم ترین نشانه های آن ، خستگی ، بی اشتهایی ، افسردگی . بیقراری ، سوزش و خارش در محل زخم ، تف اندازی ، بی خوابی و تحریک پذیری میباشد .
ج- دوره برانگیختگی یا ظهور علائم واقعی بیماری :
مهم ترین علائم این دوره تحریک پذیری شدید بیمار نسبت به کلیه محرک ها می باشد .
ترس از آب ، جریان هوا ، نور و سایر محرک ها بیمار را به شدت متشنج کرده به طوری که دچار انقباضات شدید عضلانی شده و خود را به در و دیوار می کوبد ، کف اطراف دهان را می پوشاند و بالاخره بیمار با افزایش انقباضات عضلانی ، نخوردن غذا و نیاشامیدن آب و بالاخره در اثر انقباض عضله قلب و فلج دستگاه تنفس فوت می نماید .
علائم بیماری در حیوان :
در سگ یا به صورت هاری ساکت است که حیوان به گوشه ای پناه برده و در اثر فلج اندام ها و فلج دستگاه تنفسی فوت می نماید یا به صورت هاری خشمگین است که خانه خود را ترک کرده و به هر کس و به هر چیز که سر راه حیوان باشد حمله می کند و آن را گاز می گیرد ،کف از دهانش سرازیر شده و مرتب به زمین می خورد و صدایش خشن و ناموزون می شود و بالاخره در اثر فلج دستگاه تنفس می میرد .
گربه معمولا به محل تاریکی می رود و از نور گریزان است پنجه های الوده گربه مثل دندان سگ عمل می کند .
حیوانات نشخوار کننده همگی مشکلاتی از نظر بلع دارند و آب و کف از دهانشان سرازیر می شود که در این موارد نباید دست داخل دهان حیوان کرد بزاقی که توسط گرگ دفع می شود خطرناک تر و سریع الانتقال تر از گزش حیوانات اهلی است .
راه های پیشگیری از بیماری هاری :
مراجعه فوری به مرکز درمان پیشگیری هاری به محض وقوع هر گونه گزش توسط حیوانات .
شستشوی فوری محل زخم با آب فراوان و صابون حداقل به مدت 5 تا 10 دقیقه .
خارج کردن کف صابون از لا بلای زخم به وسیله شیلنگ آب یا پیستوله آب پاش .
ضد عفونی زخم با الکل 70درصد یا محلول بتادین 1 درصد .
تزریق واکسن هاری و در صورت نیاز تزریق سرم بیماری .
اقدامات پیشگیری جهت بیماری کزاز .
از بین بردن حیوانات ولگرد .
واکسیناسیون ، قلاده گذاری و استفاده از پوزه بند برای سگ های صاحب دار .
نام بیماری : سالک
سالک چست ؟
یک بیماری پوستی طولانی مدت بدون درد و تب می باشد که از دیر باز در کشور ما به صورت بومی وجود داشته و در بسیاری از مناطق استان خراسان نیز مشاهده می گردد .
انواع بیماری :
بیماری سالک به دو شکل زیر وجود دارد :
الف - نوع شهری یا سالک خشک :
حدود 2 تا 8 ماه پس از گزش ، برآمدگی قرمز رنگ و بدون درد در محل گزش پیدا شده و کم کم بزرگ و زخمی می شود . اندازه زخم چند میلیمتر تا چند سانتیمتر می باشد که معمولا در مناطق باز بدن مانند صورت ، دست و پا دیده می شود . ضایعه به آهستگی و طی مدت 6 ماه تا یکسال بهبود می یابد که در صورت عدم درمان مناسب ، در محل زخم یک جوشگاه فرو رفته و دائمی باقی می ماند که به زیبایی لطمه می زند . مخزن بیماری در نوع شهری انسان است و سگ نیز به طور اتفاقی مبتلا ومی تواند به عنوان مخزن عمل نماید .
ب- نوع روستایی یا سالک مرطوب :
چند هفته پس از گزش پشه ( بسته به تعداد محل گزش ) زخم های متعددی در نقاط باز بدن که مورد گزش قرار گرفته اند پیدا می شود . ضایعات معمولا ترشح دار و مرطوب هستند و معمولا پس از 4 تا 6 ماه بهبود می یابند و از خود جوشگاه و آثار پوستی پایدار و نا مناسبی به جای میگذارند . مخزن اصلی بیماری سالک روستایی جوندگان از جمله موش های صحرایی می باشند .
راه انتقال بیماری :
عامل بیماری یک انگل خونی بسیار ریز به نام لیشمانیا می باشد که توسط ناقل یعنی پشه خاکی از انسان به انسان یا حیوان به انسان و بالعکس منتقل می شود .
مشخصات ناقل :
طول پشه خاکی حدود 2 تا 3 میلیمتر است . بنابراین از تورهای با قطر بیش از یک میلیمتر عبور میکند . پشه پرواز های کوتاه داشته و حداکثر تا ارتفاع یک تا دو متر به صورت جهشی پروازمیکند. بیشترین فعالیت پشه هنگام غروب و بعد از آن بوده که از خون انسان و سایر حیوانات و خصوصا زخم های سالکی تغذیه می کند و پس از حدود یک هفته می تواند عامل بیماری را به دیگری انتقال دهد . بیشترین انتقال در فصول گرم سال صورت می گیرد
محل زندگی پشه خاکی :
بهترین محل رشد و تکثیر پشه خاکی مناطق گرم ، تاریک ، مرطوب و سایه مانند ،شکاف های عمیق دیوارها ، اماکن متروکه و مخروبه ، محل تجمع طولانی مدت زباله ها ، کودهای حیوانی ، خاک و نخاله های ساختمانی مرطوب و پوسیده و محل نگهداری دام و طیور می باشد .
روش های پیشگیری و مبارزه با بیماری :
الف – حذف عوامل مساعد کننده :
بهسازی و ترمیم شکاف دیوارها در مناطق مسکونی و نگهداری دام و طیور .
بهسازی کانالهای روباز ، دفع صحیح فاضلاب و نخاله های ساختمانی .
جمع آوری و دفع صحیح و به موقع زباله های خانگی .
اتلاف سگ های ولگرد و مبارزه با جوندگان .
تخریب و تسطیح اماکن مخروبه و متروکه .
ب- محافظت در برابر نیش پشه :
نصب توری ریز بر روی پنجره ها و درب های ورودی .
استفاده از پشه بند معمولی و ترجیحا آغشته به حشره کش برای مدت طولانی اثر آن باقی بماند .
استفاده از پمادها و مواد دور کننده حشرات هنگام استراحت و خواب در مناطق آلوده .
پوشانیدن زخم های سالکی به منظور جلوگیری از آلوده شدن پشه خاکی های جدید و انتشار بیماری به دیگران .
سمپاشی :
با توجه به عوارض زیست محیطی سم و تاثیر کم آن در کنترل بیماری فقط در نوع شهری می توان در کنار دیگر اقدامات بهسازی و پیشگیری در شرایط خاص گاهی از این روش استفاده نمود .
معمولا سمپاشی موجب مهاجرت پشه ها به مناطق مجاور و پیدا شدن انواع مقاوم ناقل می شود و بهترین راه برای از بین بردن رشد و تکثیر پشه خاکی بهسازی محیط است .