از دانش آموزان می خواهیم روی خطوطی که از قبل کشیده شده است، پشت سر هم در صفوفی منظم با رعایت فاصله بایستند و تمرینات زیر را انجام دهند.
1- دست های خود را به طرفین باز کنند و روی خط در مسیر مستقیم با حفظ تعادل، چند قدمی جلو بیایند.
2- از روی همان خط با حفظ تعادل به عقب برگردند.
3- در حالتی که دست ها به موازات شانه ها از طرفین بالا آمده است یک پا را زا زمین بلند کنند، به طوری که پا مستقیم به جلو بیاید. به مدت 10 ثانیه تعادل خود را روی یک پا حفظ کنند. (روی پای دیگر اجرا نمایند.)
4- پای آزاد را به عقب ببرند و بدن را به جلو خم کنند، سر را بالا کرده، دست ها را به طرفین باز کنند و به موازات زمین قرار دهند. با کشیدن پای آزاد و دست ها به سمت بالا به مدت 10 ثانیه حرکت تعادلی فرشته را انجام دهند.
5- به روی خطوط منحنی، خطوط مارپیچ یا از بین موانع که قبلا آماده شده است – با حفظ تعادل راه بروند.
6- به صورت لی لی از روی خطوط منحنی و خطوط مستقیم و موانع عبور کنند.
7- یکی از بچه ها روی خط راست بنشیند و دوستش با حفظ تعادل پای خود را از روی او رد کند و در طرف دیگر او روی خط راست بگذارد و عبور کند – یک بار با پای راست و یک بار با پای راست و یک بار با پای چپ این کار را انجام دهد.
8- تمرین بالا را به تعداد نفرات بیشتری که روی خط راست به فاصله یک متر یا بیشتر از همدیگر نشسته باشند انجام دهند.
9- روی طنابی که بر روی زمین قرار گرفته است راه بروند و تعادل خود را حفظ کنند.
10- روی طنابی که روی زمین قرار گرفته به پهلو راه بروند.
11- روی طنابی که روی زمین قرار گرفته است روی یک پا بایستد و کم کم دست ها را به طرفین باز کند. (30 ثانیه) روی هر دو پا اجرا شود.
12- تمرین بالا را به حالت تعادلی فرشته انجام دهند. (روی هر دو پا اجرا شود.)
13- سه نفر از دانش آموزان چوب های 90 سانتی متری (3 الی 4 چوب) را به فاصله مساوی و به ارتفاع طناب می گیرند. بچه ها پای خود را از روی آنها عبور می دهند. مجددا پا را بر روی طناب می گذارند سپس از چوب های دیگر عبور می کنند تا آخر
14- با استفاده از سه قسمت از بدن خود تعادلشان را حفظ کنند.
15- یک پای خودشان را با دست بگیرند و دور حلقه هولی هوپ یا دایره ای که روی زمین ترسیم شده است، لی لی کنند.
چه عواملی موجب نگرانی کودکان می شود.
مقدمه:
«نگرانی» در فرهنگ لغت به معنای دلواپسی، دلشوره داشتن و پریشانی خاطر آمده است.
اما در موزه روان شناسی، نگرانی حالتی است که فرد در قبال آینده ی غیر قابل پیش بینی دچار آن می شود، به طوری که کارکرد او را عملا تحت الشعاع قرار می دهد و فرد نمی تواند از موقعیت کنونی لذت ببرد.
دنیای کودک سرشار از نشاط و سرزندگی باشد؛ ولی متاسفانه بعضی از خانواده ها چنان محیط متشنج و دلهره آوری برای کودکان خود فراهم می کنند که آن ها از همان ابتدای کودکی دچار تشویق و نگرانی می شوند. این گروه از کودکان هنگام روبه رو شدن با مسایل گوناگون دچار افکار منفی و فاجعه آمیزی می شوند که مانع از رفتارهای سالم و عادی آنان می گردد. نگرانی عامل باز دارنده ای است که قوه ی خلاقیت را از کودک می گیرد؛ به طوری که توان شرکت در فعالیت های جدید و مبتکارانه را از دست می دهد و در تعامل با دیگران دچار شکست می شود.
ماهنامه آموزش و تربیتی شماره 326
کودک نگران
برخی کودکان بیشتر اوقات نگرانند آنها به همه مطالب دلهره آور کتابها، روزنامه ها و برنامه های تلویزیون توجه می کنند و آنها را به خود ربط می دهند ظاهراً این کودکان پس از آنکه در مورد موضوعی دچار دلهره می شوند، دیگر نمی توانند این نگرانی را زا خود دور کنند و به جای آنکه رویداد دلهره آور را واقع بینانه ببینند و رها کنند، اغلب به پدر و مادرشان روی می آورند و آن ها را در سیلی از پرسش غرق می کنند.
کودک: اگه دزد به خونمون بیاد چکار کنیم؟
والد: دزد نمی آد، درها قفل هستند.
کودک: اما اگه بیاد، چی؟
والد: به پلیس تلفن می کنیم.
کودک: اما اگه دزدها سیم تلفن را قطع کنند، چی؟
والد: از سگمون می ترسند و فرار می کنند.
کودک: اگه سگ را بکشند چی؟
والد: بسه! مسخره بازی در نیار!
در این مرحله، پدر و مادر از این که نمی تواند فرزندش را خاطر جمع کند، به شدت ناراحت و کم کم عصبانی می شود. کودک با شنیدن لحن خشمگین بیشتر هراسان می شود و با التماس، پرسش های بیشتری مطرح می کند به این ترتیب گفت و گوی والد و فرزند، احساسی تر می شود و در حالی که پدر (یا مادر) احساس بیچارگی می کند، نمی داند با کودک چه رفتاری داشته باشد، بعضی پدر و مادرها گفته اند که در این مرحله باید صحنه را ترک کنند؛ چرا که اگر بمانند، ممکن است کودک درمانده را بزند! باید توجه داشته باشید که کودکانی که به علت نگرانی درباره چیزی به پدر و مادر خود رجوع می کنند، قصد آزار پدر و مادر را ندارند.
کودکان نگران چگونه فکر می کنند؟
شیوه تفکر کودک نگران با کودک معمولی فرق دارد. گویی این کودکان راداری برای تشخیص خطر دارند یا آنها در هر جایی خطری می بینند و فقط ترسناک ترین و ناراحت کننده ترین جنبه های رویدادها را به یاد می سپارند. پژوهشگران متوجه شده اند که افرادی دچار دلشوره هستند، در هر سنی که باشند، به همین ترتیب فقط چیزهای دلهره آور را به یاد می سپارند. علاوه بر این، آنها معمولا توانایی خود را در سازگاری با شرایط دست کم می گیرند و در نتیجه، ترسشان را تشدید می کنند.
نکته آخر این که این افراد، اغلب در زمان حال زندگی نمی کنند، تمرکز آنها یا بر مرور شکست های گذشته (از دیدگاه آن ها) است یا بر فجایع احتمالی آینده نگرانیهای گوناگون مانع از آن می شود که چنین کودکانی هر لحظه از رویدادهای متنوع اطراف خود لذت ببرند یا حتی به آنها توجه کنند.
نگرانی شدید در کودکان، اختلال اضطراب مفرط یا اختلال اضطراب گسترده نام دارد. برخی از این کودکان، با وجود آنکه مضطرب به نظر می رسند خودشان متوجه این شکل نیستند. علت این امر در کودکان خردسال، می تواند این باشد که آنها اصلا نمی دانند نگران بودن چیست؟ کودکان دیگر ممکن است از ناراحتی های جسمانی شکایت کنند، این ناراحتی ها در نتیجه دلشوره از رویدادهای آتی در آنها ایجاد می شود. برای نمونه منقبض شدن عضلات می تواند به دل درد یا سر درد قبل از امتحانات بینجامد. شاید هم شب امتحان، کودک دچار بی خوابی بشود. تکرار این ناراحتی ها به خستگی، بداخلاقی و حساسیت کودکان می انجامد و سرانجام، نگرانی مداوم و بی خوابی می تواند بر تمرکز آنها به اندازه ای تاثیر بگذارد که به اشتباه تصور شود که به مشکل فقدان تمرکز دچارند. این اشتباه در مورد پسران نگران بیشتر پیش می آید و ناراحتی آن ها را اختلال کمبود توجه تشخیص می دهند. در حالی که ممکن است مشکل تمرکزشان از اضطراب باشد.
عجیب این که انتظار یک رویداد ترسناک، مانند امتحان، ناراحتیهای بیشتری ایجاد می کند تا خود آن رویداد وقتی کودک مشغول امتحان دادن است، نشانه های ناراحتی بر طرف می شوند؛ زیرا سرانجام می تواند کاری در ارتباط با نگرانی اش بکند و این اقدام، احساس ناتوانی او را کاهش می دهد. علاوه بر آن، امتحان اصلا به آن بدی که کودک تصور می کرد، نیست.
پرت کردن حواس
می توان به کودکان کمک کرد تا کمتر نگران بشوند. بسیاری از پدر و مادرها فرزندشان را تشویق می کنند کار مورد علاقه اش را انجام دهد، کتاب جالبی بخواند. یا برنامه تفریحی تلویزیون را تماشا کند و به این ترتیب، حواس او را هر از نگران بودن پرت می کنند. این ترفند معمولا موقتی است و فقط وقتی به کار می آید که واقعا وقت ندارید در آن موقعیت به نگررانیهای کودکتان بپردازید. بسیاری از کودکان سرانجام راههایی برای پرت کردن حواس خود ابداع می کنند. البته در طولانی مدت، نگرانی هم درست مانند ترس است، کودک باید با موارد نگرانی رو به رو و بر آنها مسلط شود تا حساسیتش کاهش یابد.
تشخیص تفکر کودکان نگران
کودکان باید برای غلبه کردن بر نگرانی، طرز تفکرشان را تغییر دهند. تفکر نگران، مخدوش باید با تفکر واقع بینانه تر و انعطاف پذیرتری جایگزین شود. اما پیش از آنکه این روش جدید تفکر را به کودکان یاد بدهیم، بد نیست ببینیم همه ما بعضی وقت ها چگونه تفکرمان را مخدوش می کنیم تا زندگی، ترسناک تر یا غم انگیز تر از آنچه هست، به نظرمان برسد.
به کودکان نگران کمک کنیم تا مسائلشان را حل کنند:
با وجود تمام کوششی که می کنید تا تفکر واقع بینانه را به فرزندتان یاد دهید، باز هم ممکن است گاه به گاه کودکتان با نگرانی ها و پرسشهای «اگر ... » به نزدتان بیاید. گرایش کودکان حساس، به متمرکز شدن بر ترسناک ترین جنبه های امور، یک شبه عوض نمی شود. در این فصل، به روشی اشاره می کنیم که می توانید به آن شیوه، به کودکانی که ابراز نگرانی می کنند، اطمینان خاطر بدهید. یکی از وضعیت هایی که معمولا کودکان حساس را نگران می کند، این است: فرض می کنیم آموزگار کودکتان بی دلیل بد اخلاق است و سر فرزندتان داد می کشد که چرا بی اجازه صحبت کرده است.
کودک معمولی با خودش می گوید: «خانم اسمیت امروز خیلی بد اخلاقه. بهتره خودمونو نشونش ندم.»
در حالی که کودک مضطرب چنین فکر می کند: «ای وای! سر من داد کشید! پس حتما از من بدش می آد! منو رد می کنه! امسال رد می شم و دیگه هیچ وقت نمی تونم در مدرسه موفق بشم!» اما کودک مضطربی که گفت و گوی ذهنی برای سازگاری با شرایط را آموخته است، فکر می کند: «داد کشیدن خانم اسمیت، می تونه به چند دلیل باشه این طور نیست که حتما از من بدش می آد. تازه، اگر از من بدش بیاد، چه اهمیتی داره؟ اون که نمی تونه منو بکشه. بدترین کاری که می تونه بکنه. این است که نمره منو کم کنه. حتی اگر این کار را هم بکنه. فکر نمی کنم رد بشم، چون تا حالا امتحانامو خوب دادم. تازه، معلمای دیگه منو دوست دارن و نمره های بهتری به من می دن. بهتره ناراحت نشم. ببینیم امروز توی کلاس دیگه چه خبرهایی هس؟ چگونه کودکتان را متقاعد می کنید که این طور فکر کند؟ برای این کار، هیج راه حل قطعی وجود ندارد. متقاعد کردن کودکان مضطرب، تقریبا غیر ممکن است البته می توانید واقعی بودن نگرانی های او را بررسی کنید و به این ترتیب، به او یاری دهید تا گفت و گوی ذهنی سازگاری را تقویت کند. گفت و گوی ذهنی سازگاری، بر مبنای درک واقع بینانه وضعیت ترسناک است، نه صرفا تفکر مثبت ساده لوحانه، افرادی که خوب از عهده مسائل زندگی بر می آیند، برخورد تجربی با زندگی دارند و وقتی وضعیتی برایشان ترسناک است، نه صرفا تفکر مثبت ساده لوحانه: افرادی که خوب از عهده مسائل زندگی بر می آیند، برخورد تجربی با زندگی دارند و وقتی وضعیتی برایشان ترسناک است، برای بررسی کردن واقعیت، از خود می پرسند: «آیا این ترس یا نگرانی، ناشی از خطری واقعی است یا به اضطراب مربوط می شود؟» اگر به طور قطع ندانند، مسئله را بیشتر بررسی می کنند. اگر ترسشان واقع بینانه نباشد، اضطراب خود را می پذیرندو با استفاده از گفت و گوی ذهنی سازگاری، آن را کاهش می دهند وقتی به فرزندتان کمک می کنید تا واقعیت را بررسی کند، نشان می دهید که عواطف فرزندتان برایتان مهم است و حاضرید در تلاش برای روبه روش دن با آنها، با او همکاری کنید. اگر کودکی می گوید یک دزد داخل کمد پنهان شده است، با او جر و بحث نکنید. در کمد را باز کنید و داخل آن را ببینید. اگر کودکی می بیند خانه همسایه آتش گرفته و خراب شده و در نتیجه، از امکان آتش گرفتن خانه اش به هراس افتاده است، بررسی کنید که آیا ترسش مبنای واقعی دارد یا نه؟ اگر دستگاه آژیر آتش سوزی منزل از کار افتاده باشد، نمی توانید فرزندتان را با گفتن این که احتمال آتش گرفتن دو خانه در یک خیابان خیلی کم است، قانع کنید.
تسکین فشار جسمانی
بسیاری از کودکان که به نگرانی یا ترس دچارند، به نشانه های جسمانی استرس نیز مبتلا هستند. برای نمونه: سردرد، دل درد یا مشکلات تنفسی، گفت و گوی ذهنی برای کودکان که چندان علاقه ای به حرف زدن ندارند، ممکن است کار سختی باشد. شاید برای این کودکان مفیدتر باشد که یاد بگیرند هنگام هراس، چه کارهایی بکنند. حتی کودکانی که شیوه گفت و گوی ذهنی را به شکلی موثر به کار می برند هم می توانند از این حرکات آرام بخش بهره ببرند.
تمرین آرام بودن، پایه ای ترین اقدام برای کاهش اضطراب است. به نظر می رسد که آسوده بودن کار ساده باشد، مگر همه نمی دانند چگونه آسوده باشند؟ این آزمایش را انجام دهید: دفعه بعد که یکی از نزدیکانتان مضطرب به نظر می رسد، به او دستور بدهید که آرام بشود. چه اتفاقی می افتد؟ دفعه بعد که شب خوابتان نمی برد؟ به خودتان بگویید: «آرام بگیر!» چه اتفاقی می افتد؟ متاسفانه آرام بودن کار چندان ساده ای نیست. بیشتر افراد در وضعیت های خاصی آرامش دارند (مانند دراز کشیدن در ساحل دریا هنگام تعطیلات، اما توانایی آسوده بودن در زندگی روزانه، چیزی است که باید آن را یاد گرفت و به تمرین نیاز دارد. آرامش هم مانند اضطراب، جنبه های جسمانی، روانی و عاطفی دارد. برای نمونه، بی حرکت نشستن جلوی تلویزیون، راه خوبی برای پاک کردن ذهن از نگرانیها یا آرام کردن احساس های ناراحت کننده نیست.
به یاد دارید که واکنش جنگ یا گریز، بدن را برای وضعیت های خطرناک، آماده می کند. این واکنش، از طریق دستگاه عصبی سمپاتیک فعال می شود. نقطه مقابل این واکنش، دستگاه عصبی پاراسمپاتیک است که واکنش طبیعی آرام بخش را در بدن به راه می اندازد. این دو دستگاه، با هم در رقابت هستند و شدت و ضعف اضطراب در افراد، بستگی به این دارد که در یک لحظه خاص، کدام دستگاه غالب باشد. اشخاص نمی توانند خود را مجبور به آرامش کنند، اما ما روش هایی را شرح می دهیم که احتمال فعال شدن دستگاه عصبی پاراسمپاتیک (واکنش آسودگی) را از دستگاه عصبی سمپاتیک (واکنش جنگ یا گریز) بیشتر می کند.
تنفس شکمی:
روش ابتدایی و آرامش بخش تنفس شکمی را کودکان در هر سنی می توانند یاد بگیرند، به خصوص اگر بزرگسالی در کنار کودک تمرین کند. از کودک بخواهید که لباس نسبتا گشادی بپوشد و صاف (بدون قوز) و در عین حال راحت بنشیند. تنفس او را تماشا کنید. سپس از کودک بخواهید که هر بار که نفس را فرو می برد به آرامی تا شماره 4 بشمارد و سپس نفسش را بیرون دهد. شانه های او را تماشا کنید. اگر شانه باز بالا می کشد. از او بخواهید که به تنفس آرام ادامه دهد، اما شانه هایش را بالا نکشد. این کار را به صورت بازی درآورید. اکنون از کودک بخواهید تا دستش را روی کمربند (ناف) بگذارد و سعی کند با فرو بردن هوا، کمربند را به بیرون بفرستد. این تنفس شکمی است.