مقدمه
یکی از بلاهای خانمان سوز که آفتی بر پیکر جوامع بشری است مسئله مواد مخدر واعتیاد می باشد که قدرت تفکر، خلاقیت، توان وکوشش وسازندگی را از انسان ها گرفته و بنیان خانواده واعتقاد و باورهای دینی آنها ها را در معرض نابودی و از هم پاشیدگی قرار داده است ومتاسفانه روز به روز رو به گسترش است[1].
امروزه مسئله اعتیاد به مواد و داروها چه به مواد مجاز و غیرمجاز، بصورت یک مشکل جهانی و فراگیر در آمده است،آمارهای منتشره ،از سوی سازمانهای بین المللی، مخصوص سازمان بهداشت جهانی، کمیته کنترل جهانی مواد مخدر و سازمان یونسکو حاکی از افزایش فزاینده مصرف این مواد در سطح جهان است.بر هیچکس پوشیده نیست که گسترش این روند تیشه بر ریشه بنیادهای اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی یک جامعه می زند و آن را از درون دچار فساد میکند و در نهایت به انحطاط می کشد.[2]
«به این دلیل هر ساله مبالغ هنگفتی ،صرف مبارزه با آن می گردد و لی همچنان رقم باندهای قاچاق مواد مخدر وتعداد معتادان افزایش می یابد و سازندگی ها رو به وزندگی توانایی ها رو به ناتوانی و ثروت ها رو به انهدام و نابودی می رود و میکده خیالی معتاد نیز به ماتمکده ای سرد مبدل می گردد»
از این رو، پی بردن به علل سوء مصرف داروها ومواد، به عنوان اولین قدم پیشگیری مطرح می شود. حال این معضل اجتماعی نیازمند مبارزه ای مستمر وهمه جانبه از ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی،آموزشی و….. را طلب میکند.
آنچه مسلم است علاج واقعه قبل از وقوع بیش از هر راه حل دیگر با عقل سلیم جور در می آید. در این مقاله سعی شد تا از معنای اعتیاد وانواع آن و زیان بهداشتی اقتصادی، اخلاقی و اجتماعی بحث گردد.
معنای اعتیاد وانواع آن
اعتیاد واژه ای است تازی از ریشه «عاد» و به معنای عادت کردن و خو گرفتن است.[3] چنان چه عات کردن وخوگرفتن (به هر چه که باشد) به نحو اتفاق افتد که شرک کردن و دست برداشتن از آن به قول معروف موجب مرض گردد و با ناراحتی جسمی c روحی ورفتاری همراه شود اعتیاد نام دارد و وابستگی تلقی می شود.و عبارت مواد مخدر اصطلاحی است که در سال 1338 در قانونگذاری و سازمان های مبارزه با این مواد در ایران مورد استفاده قرار گرفته است و به تمامی موادی گفته میشود که برانسان اثر گذاشته و وابستگی جسمی وروانی به وجود می آورند.[4]
مواد مخدر دارای انواع ومشتقات متعددی است که تعداد شناخته شده آن حدود نوع 105می باشد که تعدادی از این مواد دارای خواص مشابه ولی به طور کلی بنا به جهات مختلف قابل تقسیم بندی هستند.
چنان چه بعضی از دانشمندان این مواد را از نظر وابستگی به دو طبقه تقسیم کرده اند:
موادی که فقط وابستگی روانی ایجاد می کند مانند حشیش وال.اس.دی و….،
2-موادی که وابستگی روانی وجسمی ایجاد می کنند مانند تریاک و مشتقات ان وسیگار …….[5] اما معتاد به انسانی اطلاق می شود که از چهار طریق خوردن، تزریق، دودکشیدن یا تنفس و بالاخره از راه مقعد( شیوه نادری است) یک یا چند ماده از مواد مخدر را به طور مداوم مصرف کند و در صورت قطع این عمل با مشکلات تنی،روانی و رفتاری و یا با هم روبه رو گردد[6].
زیان های بهداشتی
امر مسلمی که حتی خود معتادین منکر آن نیستند، ضرر وزیانی است که بر اثر اعتیاد به جسم و بدن انسان می رسد که به عنوان نمونه زردی و پوکی و فساد دندان ها در معتادین به تریاک ،مرفین، هروئین ودخانیات و همچنین ریختن دندان ها در نیمه اول عمر در این افراد است.مواد مخدر تارهای صوتی خنجره را تحریک کرده و آهنگ صدای معتاد غیرطبیعی می شود.
زمینه بروز سل و سرطان ریه را فراهم می کند. موجب طپش قلب، تنگی نفس و دوران سرمعتاد میشود. دهان معتاد همیشه خشک می گردد روی همین اصل به خصوص تریاکی ها همیشه عادت دارند تنقلی بخورند که این خود باعث سوء هاضمه می شود.معتادان معمولا به ضعف کلی جسمی مبتلا گشته که در نتیجه بدنشان مورد هجوم بیماریهای کبد،کلیه واختلالات ریوی و گوارشی وبی اشتهای قرارگرفته و به ناراحتی های مختلف روانی نیز دچار می شوند و تمام فعالیت شان فقط به رفع احتیاجات جسمی یعنی تهیه مواد مخدر منحصر میشود.
زنان معتاد خیلی زودنازا می شوند و احتمال سقط چنین در آن ها بالا می رود.[7]
خلاصه این که اثرات مواد مخدر به یکی دو مورد خلاصه نمی شود و نه فقط به خود شخص ختم می گردد، بلکه زیانش از راه ارث به فرزندان فرد معتاد و همچنین اطرافیان نیز می رسد.
زیان های اقتصادی
کشت خشخاش وتولید سایر مواد مخدر زمین های وسیعی را اشغال کرده و به محصولات دیگر لطمه می زند. استعمال مواد مخدر نیروی کار مملکت را کاهش داده و کاهش نیروی کار موجب کاهش تولیدات داخلی و موجب وابستگی اقتصادی و در نتیجه فقر اقتصادی وفرزندش فقر فرهنگی در سطح جامعه گسترده می شود. با گسترده شدن فقر در سطح جامعه باز هم بر تعداد افرادی که به مواد مخدر روی می آورند افزوده شده چون بین فقر و اعتیاد و بزهکاری رابطه مستقیمی وجود دارد بنابراین انحراف و کجروی هم در جامعه زیاد خواهد شد.[8]
زیان های اجتماعی واخلاقی
بوی بد دهان معتادان یکی از مسایل مهم اجتماعی را به وجود می آورد که هم در روابط اجتماعی موجبات نفرت وانزجار افراد سالم را نسبت بدان ها فراهم می سازد وهم در مراحل حساس تر از آن یکی از عوامل مهم اختلافات زناشویی وطلاق به شمار می رود زردی رنگ چهره ورنگ تیره دندان ها و پیدایش چین وچروک در صورت معتادان، قیافه ای مشابه بیماران و افراد علیل را مجسم می نماید که یکی از مهمترین وسایل نفرت وانزجار همسران وفرزندان از آنان می باشد.
شخص معتاد به از دست دادن تمام جنبه های های انسانی و گرفتاری در انحطاط روحی،قادر به مراعات موازین عقلی و اخلاقی نشده وبه همین لحاظ فردی است لاقید وبندوبار و از طرفی نتوانسته هزینه زیاد اعتیادشان را در آورند و به بزهکاری های مختلفی از جمله دزدی، قاچاق مواد مخدر، فحشاء و ناموس فروشی، تکدی گری و معتادکردن افراد دیگر دست زده اند.[9]
اعتیاد و خانواده
اعتیاد در ابعاد مختلف بر خانواده اثر می گذارد:
1-قسمت زیادی از سرمایه خانواده را معتاد هزینه اعتیاد می کند که خود این امر مشکلات غذایی رفاهی، آموزشی،بهداشتی ،اخلاقی زیادی برای افراد خانواده ایجاد می کند.
تا جایی که فرزندان کوچک و زن خانه مجبور به اعمالی می شوند که در حد توان آن ها نمی باشد وحتی گاهی اوقات و ادار به اعمال غیراخلاقی ومنافی عفت می شوند؛
2-پدر معتاد الگوی بوی برای فزندانش می گردد.
3-جو خانواده آغشته به اختلافات ودشمن می گردد ک در نتیجه موجبات افزایش خلاق می گردد.
4-سبب اعتیاد سایر اعضای خانواده نیز میگردد.
و به طور کلی همه خانواده هایی که در رابطه با مواد مخدر قرار می گیرند ودیگر از خوشبختی محبت، عاطفه و انسانیت فاصله می گیرند مسیری را طی می نمایند که آن ها را به سوی منجلاب فساد می برد[10].