پیشگفتار :
عصر حاضر ، عصر اطلاعات نامگذاری شده است و این اطلاعات نیز همچون عوامل نیروی انسانی ، مواد اولیه ، انرژی و ماشین آلات به عنوان یکی از عوامل تولید مطرح می گردد. اطلاعات به عنوان یک منبع استراتژیک ، برنامه ریزان را در بررسی گزینه ها را انتخاب گزینه های برتر یاری و مساعدت می نماید .
با توجه به گسترش فنآوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و نیز ارائه طرحهای جامع از جمله نظام جامع اطلاع رسانی بازار کار ، طراحی و پیاده‌سازی پروژه هایی همچون نظام جامع راهنمایی و مشاوره شغلی ، جهت تحقق طرح مذکور ضروری به نظر می رسد.
برنامه ریزیهای مدون و جامع به منظوراستفاده از فنآوریهای اطلاعات و ارتباطات (ICT) در جهت ارائه و نشر اطلاعات و اخبار بازار کار به کارفرمایان و کارآفرینان و سرمایه گذارن داخلی و خارجی ، در راستای ترغیب و تشویق آنان به سرمایه گذاری در بازار کار ایران ، از وظایف پیش بینی شده در چارت سازمانی اداره بررسی، هدایت و مشاوره شغلی کارفرمایان ( اداره کل هدایت نیروی کار ) می‌باشد ، لذا بر همین اساس و باتوجه به اهداف عملیاتی طرح اطلاع رسانی بازار کار و مکانیزاسیون نمودن مراکز خدمات اشتغال و کاریابیهای غیردولتی سراسر کشور ، مبنی بر ارائه سرویس و خدمات سریعتر و بهتر به کارفرمایان متقاضی نیروی کار و جویندگان کار ،نسبت به ارائه طرحی یکپارچه ، جامع و مکانیزه برای راهنمایی و مشاوره شغلی در کشور مبادرت ورزیده ایم .
امید است با پیاده سازی طرح مذکور بتوانیم در راستای هدایت شغلی نیروی کار و دستیابی به اثرات ثمر بخش آن در بازار کار کشورنایل گردیم.
مقدمه :
در عصر کنونی که تمدنی نوین در حال شکل گیری و تکوین است، موجی عظیم، بخش وسیعی از جهان حاضر را فرا گرفته است و دنیای بدیعی از کار، اشتغال، تفریح و .... خلق نموده است.
الوین تافلر در کتاب موج سوم به دو موج عظیم تحولات اشاره می نماید که هر کدام به میزان وسیعی بر فرهنگها و تمدنهای پیشین تاثیرگذار بوده اند. موج اول (انقلاب کشاورزی) هزاران سال طول کشید تا ماموریت خود را به پایان برساند و موج دوم یعنی پیدایش تمدن صنعتی 300 سال بطول انجامید.
امروز موج سوم به سرعت بستر تاریخ را طی نموده و در طول چند دهه موجودیت خود را به کمال رسانده است که تحت عنوان تمدن اطلاعات و ارتباطات و عصر اطلاعات نامگذاری شده است، عصری که طبقات جامعه را بر اساس دسترسی به اطلاعات و استفاده بهینه از آن تقسیم بندی می نماید. تحولات اخیر و تاثیرات شگرفی که این تحولات بر تمام عرصه های زندگی، منجمله کار و اشتغال می گذارد، طراحی و شکل دهی نظام های جامع را برای دسترسی به اطلاعات مطلوب ضروری می سازد.(موج سوم - الوین تافلر – 1377)
در همین راستا و با توجه به اهمیت و ضرورت بحث راهنمایی و مشاوره شغلی در بازار کار که خود نمونه ای از مرحله گذار از جامعه سنتی به صنعتی است، موجب گردیده است که هدایت و راهنمایی در مسیر انتخاب شغلی از جایگاه ویژه ای برخوردار گردد.
در این طرح پیشنهادی کوشیده ایم با شفاف سازی اهمیت و ضرورت بحث راهنمایی و مشاوره در بازار کار به الگوی واحد و جامعی در این خصوص دست یابیم تا بتوانیم از این الگو در دو بخش عمده بازار کار یعنی عرضه و تقاضای نیروی کار استفاده نمائیم.
بازار کار به عنوان یکی از چهار بازار مهم ( کالا، پول، سرمایه، کار) نزد نظریه پردازان اقتصاد از مهمترین و اساسی ترین بازارهای موجود بوده و همچون بازارهای دیگر دو مؤلفه عرضه و تقاضای نیروی کار را شامل و همواره توسط سیاستهای فعال و غیر فعال بازار کار هدایت می شود. نیروی کار و سرمایه انسانی از مشخصه های اصلی این دو مؤلفه می باشند چرا که هم در بخش عرضه و هم در بخش تقاضای نیروی کار با سرمایه های انسانی سر و کار داریم و این ویژگی منحصر به فرد موجب می گردد تا از این مرحله به بعد بحث راهنمایی و مشاوره شغلی در هر دو بخش مطرح گردد.
« فرآیند ارائه راهنمایی و مشاوره شغلی در بخش عرضه و تقاضای بازار کار »
بازار کار
عرضه نیروی کار تقاضای نیروی کار
راهنمایی و مشاوره شغلی
دستیابی به شغل مناسب دستیابی به نیروی کار مناسب
رضایتمندی
ارتقاء بهره وری
افزایش سطح عملکرد بازار کار
تعریف مفاهیم کلیدی
1 – بازار کار(Labour Market):
یک محدوده جغرافیایی است که در آن کمیت و کیفیت عرضه و تقاضای نیروی کار مورد نظر است. بازار کار در محدوده های شهرستان ، استان و کشور تعریف می شود. بازاری که در آن سطح دستمزدها ، حقوق و شرایط کار و استخدام از طریق عرضه و تقاضا برای نیروی کار تعیین می شود. (بانک اطلاعاتی مجموعه آمارهای اشتغال - نشریه گزارش اقتصادی سازمان مدیریت 1375-1379)
2 – عرضه نیروی کار:
جمعیت و افرادی که به سن فعالیت رسیده اند و متقاضی شغل در بازار کار می باشند.
3 – تقاضای نیروی کار:
فرصتهای شغلی که در یک دوره معین توسط بنگاههای تولیدی و خدماتی عرضه می گردد.
4 – مشاوره شغلی(Vocational Counseling):
کمک به فرد است در انتخاب شغلی متناسب با استعداد ، علایق و تجربیات خود ، بطوریکه نیازهای او را ارضاء کند و موجب بهبود وضع جامعه گردد.(حسن پاشا شریفی ، سید مهدی حسینی – اصول و روشهای راهنمایی و مشاوره – 1376)
5 – راهنمایی و مشاوره شغل(Vocational Guidance& Counseling):
عبارت است از ارائه اطلاعات شغلی که فرد را یاری می دهد تا شغل مناسبی را انتخاب کند ، برای انجام آن آماده شود و به طور رضایت بخشی به آن اشتغال ورزد . از طریق راهنمایی شغلی به فرد کمک می شود تا با شناخت خصوصیات مشاغل ،استعدادها و رغبت ها و وضع جسمانی خود و با در نظر گرفتن نیازها و دوره های آموزشی ضروری به طور موفقیت آمیزی به اشتغال بپردازد.
6- اطلاعات بازار کار(Iformation Of Labour Market) :
اطلاعاتی در مورد حجم و ترکیب بازار کار یا قسمتی از آن و هر اطلاعی که به نوعی تابعی از بازار کار بوده و بر آ ن تاثیر گذارد.اهمیت و ضرورت طرح نظام جامع راهنمایی و مشاوره شغلی
عصر اطلاعات و گسترش فناوریهای اطلاعاتی چشم انداز « جامعه اطلاعاتی جهانی » را برای بشر ترسیم و اقتصاد کشورها را با تغییرات شگرفی مواجه و سایر عرصه ها از جمله بازار کار و مشاغل را نیز از جهات گوناگون دچار تغییر و تحول کرده است ، جهاتی همچون نوع و چگونگی و سرعت انطباق عرضه و تقاضای نیروی کار ، نرخ بیکاری طبیعی ، نرخ جستجوی شغلی کارگران و کارفرمایان ، کار از راه دور و گسترش بازار کار به مناطق دور دست و ...
در دنیای امروز تولید اطلاعات و بکارگیری آن از جمله مواردی است که در فرآیند توسعه اقتصادی نوعی مزین و برتری شمرده می شود . پیشرفت فزاینده فنآوری اطلاعات به گونه ای است که از آن با عنوان انقلاب در فنآوری اطلاعات و ارتباطات یاد می کنند . بررسی تحولات فنآوری اطلاعات و ارتباطات نشان می دهد که این انقلاب تغییرات فراوانی را در زمینه های مختلف اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی ایجاد نموده است . فنآوری اطلاعات موج جدیدی را در نحوه ارتباط جهانی از طریق انتقال الکتریکی داده ها ، اندیشه ها ، تجارت ، بانکداری و دولت ایجاد نموده است . در محدوده بازار کار نیز اطلاع رسانی چهره دیگری به خود گرفته و کشورهای پیشرفته از فنآوری اطلاعات و ارتباطات به بهترین نحو ممکن از اطلاع رسانی شغلی استفاده نموده است .