قسمت اول
مقدمه :
کودکان و نوجوانان همه روزه با کوله بارى از کتاب ، دفتر و خوراکى به مدرسه مى روند تا بتوانند با کسب علم و دانش ، قدم در راه پیشرفت و ترقى گذارند . آنها هر روز مشق مى نویسند ، درس مى خوانند ، در فعالیت هاى گوناگون کلاسى شرکت مى کنند و همه چیز به روال عادى پیش مى رود تا. .. زمانى که امتحانات شروع مى شوند . از آن پس چنان آرامش و راحتى آنان به هم مى ریزد که قدرت تمرکز و توجه بر روى ساده ترین مسائل و مطالب را هم از دست میدهند .
کودکان از ابتداى آغاز دبستان و زمانى که وارد مدرسه مى شوند ، هیچ ترس و دلهره و تصورى درباره امتحان و آزمون هاى کلاسى در ذهن ندارند و اساساً روز امتحان با روزهاى دیگر فرقى برایشان نمى کند . اما ، متاسفانه این والدین ، مربیان و آموزگاران هستند که بچه ها را نسبت به امتحان ، آشفته و پریشان مى کنند ، تا حدى که در سال هاى بعد ، چنان دچار اضطراب امتحان مى شوند ، که از مدرسه رفتن امتناع مى ورزند . مقدار کمى هشدار و ایجاد انگیزه در وجود دانش آموزان موجب برنامه ریزى براى درس خواندن ، افزایش حس مسئولیت و تلاش بیشتر آنان مى شود ، زیرا مى توانند در جهت مثبت از آن استفاده کنند . اما اگر فشار و استرس ایجاد شده بیشتر از حد توان و تحمل آنها باشد ، نتایج ناگوارى در بر خواهد داشت که مى تواند باعث کاهش یادگیرى و علاقه بچه ها به درس و نهایتاً افت تحصیلى آنان شود .
اضطراب امتحان ، حالت تشویش ، نگرانى و هیجان ناخوشایندى است که اغلب دانش آموزان و دانشجویان در ایام امتحانات بدان مبتلا مى شوند . گاهى این اضطراب با سردرد ، سرگیجه ، دل درد ، حالت تهوع ، تپش قلب و
تنگى نفس نیز همراه مى شود .
بسیارى از دانش آموزان قبول دارند زمانى که عمیق تر و دقیق تر درس مى خوانند ، اضطراب کمترى براى امتحان دارند ، زیرا هر چه درباره موضوعى بیشتر مى دانند ، تسلط و اعتماد بیشترى هم نسبت به دانسته هاى شان در خود پیدا مى کنند و با هیجان کمترى بر سر جلسه امتحان حاضر مى شوند . به همین دلیل است که تمامى آموزگاران و مربیان به بچه ها توصیه مى کنند که عادت به مطالعه و تمرین را همواره به صورت رویه زندگى تحصیلى خود قرار دهند . آنها معتقدند اگر دانش آموزان در خواندن ، نوشتن ، حساب کردن و... مهارت فوق العاده اى هم داشته باشند ، باز به سختى مى توانند زحماتى که باید طى یک ترم بر دوش کشند ، یک شبه متحمل شوند . به طور کلى ، اگر بپذیریم که هدف اصلى از امتحان گرفتن ، ایجاد علاقه و انگیزه بیشتر براى یادگیرى بهتر ، ارزیابى میزان پیشرفت دانش آموزان و اصلاح روش هاى تدریس آموزگاران است ، على الاصول نباید موجب ترس و دلهره بچه ها شود . تنها دانش آموزانى از امتحانات و آزمون هاى کلاسى نگران و مضطرب مى شوند که نسبت به توانایى ها و عملکرد خود در طول ترم اعتماد و اطمینان کافى نداشته باشند .
در این جا به بررسى روش هاى ساده اى که والدین و مربیان مى توانند با به کار بردن آنها ، اضطراب امتحان را در بچه ها از بین ببرند ، مى پردازیم :
۱ _ انجام تکالیف درسى ، تمرین حل کردن و.. . باید از ابتداى سال تحصیلى با نظم و جدیت دنبال شود . اگر دانش آموزى در طول ترم تحصیلى خود عملکرد ضعیفى داشته باشد ، تذکر هاى پشت سر هم پدر و مادر در ایام امتحان نه تنها هیچ کمکى به کودک یا نوجوان نمى کند ، بلکه موجب ترس و آشفتگى بیشتر او
هم مى شود .
۲ _ هر گونه سخت گیرى بى مورد و تنبیه دانش آموز به دلیل نگرفتن نمرات عالى ، باعث تشدید اضطراب درونى دانش آموز از درس و مدرسه و امتحان مى شود . راه حل نمرات پایین بچه ها در تنبیه کردن آنها نیست ، بلکه در یافتن راهى است براى رفع علت اصلى آن ، که همانا ضعف یادگیرى کودک است.
۳ _ ترس از شکست و عدم قبولى در دانش آموزانى رشد مى کند که فکر موفقیت و اول شدن ، ذهن آنها را بیش از حد به خود مشغول کرده است . اگر پدر و مادر خواسته ها و معیارهایى دور از توان و استعداد بچه هاى شان داشته باشند ، آنان را چنان نگران و پریشان مى کنند که راه دستیابى به موفقیت برایشان غیر ممکن و سخت جلوه مى کند .
۴ _ هیچ گاه تفاوت هاى فردى بچه ها را نادیده نگیرید و مرتب نمرات آنها را با هم مقایسه نکنید ، زیرا همین امر موجب ناراحتى ، فشار روانى و بدبینى نسبت به یکدیگر در آنها مى شود . براى تشویق بچه ها به درس خواندن مى توان به آنها دلگرمى داد و با حمایت هاى کلامى مثبت خود ، آنها را نسبت به استعدادهاى بالقوه شان آگاه کرد تا بدین ترتیب ، ریشه هاى ترس و اضطراب را - که عامل بسیارى از مشکلات روانى است - در آنها از بین برد .
۵ _ ایجاد آمادگى در بچه ها و فراهم آوردن شرایط و امکاناتى که آنها بتوانند با آرامش و راحتى به مطالعه و درس بپردازند ، مى تواند ترس و اضطراب ناشى از امتحان را کاهش دهد .
۶ _ در مواردى نگرش ها و پیش فرض هاى منفى دانش آموزان درباره نحوه امتحان دادن شان ، به شدت بر روحیه آنها تاثیر مى گذارد و موجب اضطراب بچه ها مى شود . مثل وقتى که دانش آموزى از قبل از امتحان دائم به خود مى گوید : «من هرگز نمى توانم از این امتحان نمره خوبى بگیرم ...» . در صورتى که اگر همین دانش آموز بتواند افکار مثبت و امیدوارکننده را جایگزین ناامیدى و تلقینات منفى اش کند ، قادر خواهد بود با روحیه بهتر و نشاط بیشترى بر سرجلسه امتحان حاضر شود . او مى تواند به خود بگوید: «من این درس را خوب خوانده ام و مطمئنم که مى توانم نمره خوبى از آن بگیرم» . (البته او باید واقعاً درس را خوانده باشد !)
نکاتى که والدین و اطرافیان بچه ها ، باید در ایام امتحانات بدان توجه داشته باشند ، عبارتند از :
• جدولى از برنامه امتحانى فرزندان تان تهیه کنید و به آنها در برنامه ریزى مناسب ، براى مطالعه درس هاى مختلف کمک کنید .
• با تشویق فرزندان تان در انجام تکالیف و تمرین هاى لازم در ایام امتحانات ، به آنها دلگرمى دهید .
• به فرزندان تان کمک کنید تا به تنهایى پاسخ پرسش هاى درسى اش را بیابند .
• در صورت نیاز با آموزگار فرزندتان در مورد چگونگى انجام آزمون هاى پایان سال صحبت کنید و اطلاعات لازم را از او بگیرید .
• فرزندان تان را تشویق کنید تا در خانه و یا کلاس پرسش هایى را که نمى دانند ،
بپرسند .
• نقاط ضعف و قوت درسى فرزندان تان را در درس هاى مختلف بشناسید و حتى الامکان درصدد رفع آنها برآیید .