همه ما، در هر سن و جایگاهی، تحول را به سادگی نمی‌پذیریم و تحول برایمان ، با اضطراب و هیجانی نهفته و گاه آزاردهنده،همراه است. فرا رسیدن فصل مهر برای پیش دبستانی ها،تحولی بزرگ و برای دانش‌آموزان دغدغه‌ای مجدد،است.
با شروع فصل پاییز و فرا رسیدن سال تحصیلی جدید، یکی از مشکلات والدین تنظیم زمان خواب و استراحت کودکان نیز از راه می‌رسد. تغییری که چندان خوشایند کودکان نیست.
برای کودکان پیش دبستانی،که تاکنون زمانی مشخص برای خواب و بیداری وجود نداشته، که اگر هم داشته، با هر تفریح و گردشی به سادگی تغییر یافته و به هم خورده است، علاقه‌ای به خوابیدن در زمان مشخص ندارند، چرا که به طور ذاتی از قرار گرفتن در چارچوب و قوانین می‌گریزند... .
ایجاد تحول به صورت تدریجی، بهترین و آسان‌ترین شیوه تنظیم ساعت خواب و بیداری کودکان است.
نخستین حرکت‌های به سوی نظم
خواب و استراحت کافی و در نتیجه شاداب بودن کودک، فراگیری بیشتر کودک را در پی دارد. اما پژوهش‌ها نشان می‌‌دهد، 25 درصد کودکان و والدین آنها ،بر سر مسئله خواب با مشکل روبه رو هستند، پژوهشگران راهکارهای ساده‌ای را برای تنظیم خواب کودک به این شرح ارائه می‌کنند:
- روی زمان خوابی که برای فرزندتان در نظر گرفته‌اید، تأکید داشته باشید، حتی اگر با مخالفت او رو به رو شدید. امّا تأکید شما نباید به صورت تحکم و دعوا بیان شود، بلکه با برنامه‌ریزی درست و گوشزد کردن زمان خواب و استراحت، به نتیجه مطلوب می‌رسید.
- در مقابل لجبازی فرزندتان صبر داشته باشید، دعوا و مجادله راه حل صحیحی نیست.
- از والدین موفقی که برنامه منظمی برای فرزندانشان در نظر گرفته و در اجرای آن نیز موفق بوده‌اند، کمک بگیرید.
- برای مدتی همراه فرزندتان بخوابید و بعد از به خواب رفتن او، از کنارش بلند شوید. در واقع مقدمات خواب مثل مسواک زدن، پوشیدن لباس خواب و ... را همراه او انجام بدهید تا به گمان اینکه همراه شما می‌خوابد، لجبازی نکند. این کار دروغ گفتن به کودک نیست . همراه شدن و اطمینان دادن به او است.
چرا کودکان از خواب می‌گریزند؟
بسیاری از کودکان با وجود خستگی زیاد و خواب‌آلودگی، خوابیدن را دوست ندارند و برای بیدار ماندن با خود و دیگران نبرد می‌کنند.
دلیل این رفتار، پرتحرک بودن ذاتی کودکان و علاقه آنها به جستجو کردن، شناختن، کنجکاوی و بازی و تفریح است و به همین دلیل فکر می‌کنند با خوابیدن فرصت دست یافتن به تازه‌ها از دست می‌رود. از طرفی دوست دارند بزرگ بودن را تجربه کنند و همه آنها را کودک نپندارند.
روان شناسان به دلیل این شناخت‌ها، تأکید دارند که زمان خواب و بیداری کودکان باید براساس ویژگی‌های فردی آنها و میزان نیاز آنها به خواب یا به اصطلاح «ضریب خواب» تنظیم شود . این تفاوت‌های فردی نیز چندان متفاوت نبوده و می‌توان با اندکی تفاوت، برنامه دقیق و منظمی را در نظر گرفت. به طور مثال، متوسط نیاز یک کودک 5 ساله به خواب و استراحت، 10 تا 11 ساعت در طول شب است. بنابراین اگر کودک باید ساعت 7 صبح برای رفتن به مهد کودک یا مدرسه آماده شود، باید ساعت 8 تا 9 شب بخوابد . بنابراین با توجه به ویژگی‌های فردی، میزان تحرک هر کودک وخصوصیات خاص او زمان مناسبی را برای خواب و استراحت او در نظر گرفت. مشورت با متخصص اطفال نیز شیوه مناسبی است.
تنظیم زمان مناسب
تنظیم زمان مشخص برای خواب، ساعت بیولوژیک بدن را تنظیم کرده و ساعت خواب و بیداری کودک به طور طبیعی پس از گذشت مدتی منظم می‌شود.
اشاره کردیم که یک کودک 5 ساله به 10 تا 11ساعت خواب در طول شب نیاز دارد، از این رو می‌توان برنامه منظمی را به این شکل برایش در نظر گرفت:
ساعت 8 شب، نوشیدنی گرمی مثل یک لیوان شیر (چای اصلاً توصیه نمی‌شود) به او بدهید، سپس از او بخواهید مسواک زده و به دستشویی برود. او را به رختخواب هدایت کنید و برایش کتاب بخوانید (کتاب‌های ترسناک اصلاً توصیه نمی‌شود). ساعت8:20 ، چراغ اتاق فرزندتان را خاموش کنید.