-1- مقدمه
“ما مفتخریم و ملت عزیر سر تا پا متعهد به اسلام و قرآن مفتخر است که پیرو مذهبی است که می‌خواهد حقایق قرآنی که سراسر آن از وحدت بین مسلمین بلکه بشریت دم می‌زند، از مقبره‌ها و گورستانها نجات داده و بعنوان بزرگترین نسخه نجات دهنده بشر از جمع قیودی که بر پای و دست و قلب و عقل او پیچیده است و او را به سوی فنا و نیستی و بردگی و بندگی طاغوتیان می‌کشاند نجات دهد.” (امام خمینی، 1368، صفحه3).
با همه تلاشها و اقدامات مفید و مؤثری که از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون توسط مسئولین و دست‌اندکاران تعلیم و تربیت در رابطه با قرآن به عمل آمده است اما افسوس که ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم. هنز قرآن در جامعه ما مظلوم و مهجور است. آنچه که به طور قاطع می‌توان از آن به عنوان مشکل قرآن‌آموزی در آموزش و پرورش نام برد. عدم پیشرفت و توسعه سیستم آموزش قرآن کریم به موازات سایر دروس می‌باشد. شاید به جرأت بتوان ادعا کرد که روشهای آموزش قر آن در نیم قرن اخیر از تحول اساسی بی‌بهره بوده است و تحول ناچیز در 20 سال بعد از انقلاب اسلامی نتوانسته پاسخگوی عطش شدید جامعه اسلامی به معارف قرآن کریم گردد. در حالی که شایسته‌تر آن بود که در راستای ایجاد تحول و بازنگری در آموزش قرآن کریم، پیشرفت علوم و ابزار و تکنولوژی جدید جهت کشف اسرار و زیبایی‌های نهفته قرآن به کار گرفته می‌شد. در ایجاد این تحول، رسالت آموزش عالی از نهادها و سازمان‌های دیگر سنگین‌تر می‌نماید، زیرا:
یکی از گسترده‌ترین نهادهای فرهنگی جامعه است و کارآمدترین نیروی های انسانی را در دسترس دارد.
بخش اعظم جمعیت جوان جامعه را تحت تعلیم و تربیت دارد و این جمعیت هم از لحاظ کیفی با مخاطبان سایر نهادها و سازمان‌ها قابل قیاس نیست. در این رساله با عنایت به این رسالت سنگین آموز عالی در تعلیم و تربیت نسل جوان جامعه سعی بر این است که تأثیر آموزش کاربردی قرآن کریم در بین دختران دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته، در خاتمه با ارائه پیشنهادها و راه حلهایی که مأخوذ از نتایج تحقیق می‌باشند، گامی در جهت رفع این موانع و مشکلات برداشته شود.
1-2- بیان مسأله
تحقیق و بررسی در مسائل آموزش عالی و انطباق نتایج آن با هدفهای از پیش تعیین شده می‌تواند در نشان دادن نارساییهای فرایند تعلیم و تربیت و اقدام برای رفع مسائل و مشکلات آن راه‌گشا باشد. از دیگر سو، نوجوانان و جوانان که خیل عظیمی از جمعیت کشور مان را تشکیل می‌دهند در مدار آموزش عالی قرار داشته و از مفاهیم علمی واجتماعی و اخلاقی در جهت رشد و تعالی بهره می‌برند. یکی از دروس مهمی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود و نقش عمده‌ای در تعلیم و تربیت این آینده‌سازان جامعه ایفا می‌نماید، درس قرآن می‌باشد.
در جامعه اسلامی ما، اهمیت و قدر و منزلت قرآن و دستورات آن بر همگان روشن و واضح گشته و دانشجویان از طریق فراگیری محتوی و کاربرد عملی آن، راه سعادت را خواهند پیمود. اما به نظر می‌رسد که بازنگری به برنامه دروس قرآن در سطح دانشگاه و بررسی چگونگی ثمردهی این برنامه‌ها با توجه به اهمیت خاص درس قرآن ضروری می‌باشد. این بازنگری به منظور کمک به تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های بعدی و شناخت موانع و مشکلات بر سر راه تحقق اهداف آموزشی درست و ارائه راهبردهایی به منظور رفع این موانع صورت خواهد گرفت. که در این راستا از تجارب اساتید در این زمینه استفاده خواهد شد.
آموزش عالی در بیان اهداف کلی آموزش قرآن در دبیرستان در قسمت حیطه‌شناختی، آگاهی پیدا نمودن از برخی مفاهیم مهم قرآنی و ترجمه برخی از آیات و عبارات قرآنی ساده و درک مفهوم کلی آنها و نیز آگاهی یافتن از برخی قواعد تجویدی را ذکر نموده است. و در حیطه عملی نیز، بیان برخی آیات ساده قرآنی و مفاهیم با تلاوت صحیح و روان و عمل نمودن به معارف اخلاقی مورد تأکید قرآن را بر شمرده است. و در ادامه بیان اهداف کلی آموزش قرآن در دانشگاه در حیطه عاطفی به ایجاد علاقمندی نسبت به ترجمه آنها وعمل به معارف اخلاقی مورد تإکید قرآن توأم با تعهد و پایبندی توجه دارد اما این تعلمیات کمتر می‌تواند میزان آگاهی آنان را در بیشتر مواقع تحت تأثیر قرار دهد.. این پژوهش با عنایت به اهمیت دستیابی به این اهداف آهنگ مطالعه پیرامون تحقق اهداف برنامه‌های آموز قرآن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی دماوند در حقیقت این تحقیق کاربردی کردن مسائل قرآنی از طریق تکنولوژی اموزشی و نیاز سنجی و آموزش بر اسسا نیاز به دنبال این است که تا چه اندازه آموزش قرآن، احادیث و روایات از طریق تکنولوژی روز می‌تواند در نگرش و میزان آگاهی دانشجویان از مسائل علمی و تربیتی قرآن مؤثر باشد؟
1-3- اهداف تحقیق
هدف اصلی: تعیین میزان تأثیر آموزش و کاربردی کردن مسائل علمی و تربیتی قرآن کریم، احادیث و روایات در میزان آگاهی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند.
ب – اهداف جزئی تحقیق
تعیین میزان آگاهی دختران دانشجو از مسائل تربیتی قرآن کریم، احادیث و روایات.
تعیین تأثیر آموزش فیلم بر میزان آگاهی دانشجویان از مسائل تربیتی قرآن کریم، احادیث و روایات.
تعیین تأثیر آموزش از طریق سخنرانی بر میزان آگاهی از مسائل تربیتی قرآن کریم، احادث و روایات
تعیین تأثیر آموزش از طریق بحث گروهی (کنفرانس) بر میزان آگاهی دانشجویان دختر از مسایل تربیتی، احادیث و روایات.
مقایسه روش آموزش فیلم، سخنرانی و کنفرانس در میزان آگاهی بر میزان آگاهی دانشجویان دختر از مسائل تربیتی، احادیث و روایات.
1-4- سوالات تحقیق
میزان آگاهی دختران دانشجو از مسائل علمی و تربیتی قرآن کریم چگونه است؟
آموزش مسائل تربیتی قرآن، احادیث و روایات از طریق فیلم تا چه اندازه در میزان اگاهی دانشجویان دختر مؤثر است؟
آموزش مسائل تربیتی قرآن، احادیث و روایات از طریق سخنرانی تا چه اندازه در میزان اگاهی دانشجویان دختر مؤثر است؟
آموزش مسائل تربیتی قرآن، احادیث و روایات از طریق کنفرانس( بحث گروهی) تا چه اندازه در میزان اگاهی دانشجویان دختر مؤثر است؟
آیا روشهای آموزش (بحث گروهی، سخنرانی و آموزش فیلم) تفاوت وجود دارد؟
ت – تعاریف عملیاتی
آموزش قرآن[1] :
فرایندی است برای دستیابی به قرائت، درک معنا، تدبر و انس با قرآن کریم به منظور تقویت ایمان و عمل صالح با توجه به سیره معصومین علیهم‌السلام.
دوره متوسطه[2] :
این دوره تحصیلی یکی از حلقه‌های زنجیر آموزشی است که آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند می‌دهد. و هر نوع نارسایی وخللی در آن مستقیماً در عملکرد و کیفیت هر دو حلقه قبل و بعد تأثیر بسزایی خواهد داشت. امرو اجرایی نظام جدید آموزش متوسطه، 1373، صفحه17).
اهداف آموزش قرآن کریم در دوره متوسطه[3] :
این اهداف توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش (دفتر تألیف کتب) تدوین شده‌اند و در این رساله به عنوان اهداف آموزش قرآن دوره متوسط مورد لحاظ قرار گرفته‌اند.
وسایل کمک آموزشی[4] :
وسایل و امکاناتی که به منظور تسهیل در امر یاددهی – یادگیری درس قرآن کریم و به جهت نیل به اهداف آموزشی قرآن بکار گرفته می‌شوند.
محتوا[5] :
کلیه مطالب و مواد متشکله کتب درسی قرآن دبیرستان که در عین ساده و روان بودن و تناسب با هدفهای موردانتظار، از جذابیت و دلپذیری خاصی برخوردار بوده، با نیازها و علائق و قابلیت دانش‌آموزان در این دوره تناسب داشته باشد. (برگرفته از مصوبات شورای پیگیری فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص آموزش قرآن در مدارس).
روش تدریس[6] :
شیوه درس دادن معلم قرآن به گونه‌ای که متناسب با قداست و سأن قرآن کریم بوده و با در نظر گرفتن نیازها امکانات و محدودیتهای دانشجویان موضوعها انتخاب شده قدرت جذب و کشش را ایجاد کند تناسب داشته باشد.