دانلود مقاله زعفران

پیشگفتار مولف

زعفران یکی از ارزشمند ترین گیاهان طبیعت است که کاشت آن از زمانهای گذشته تا به حال در قسمت هایی از کشورمان بخصوص نواحی جنوبی خراسان تداوم یافته است . از میان گیاهان زراعی ایران مناسبترین گیاه جهت کشت انتانسیو (کشت متراکم) در نقاط دورافتاده و فقیر کشور است .

اغلب مناطق زعفرانکاری در فقر شدید و ادواری آب کشاورزی و باران بسر می برند دارای آب و هوای نسبتاً گرم و خشک می باشند از طرفی این مناطق در فاصله بعیدی از پایتخت قرار دارند و فاقد استعداد های صنعتی و تولیدی می باشند . در ضمن اغلب کشاورزان این محصول معمولاً به دلیل عدم اطلاع از تکنولوژی های نوین کشاورزی و فنون جدید زراعت سود زیادی از کشت این گیاه بدست نیاورده و در فقر بسر می برند و از طرفی به دلیل شرایط آب و هوایی نامساعد امکان کشت محصولاتی را که از بازدهی مادی مناسب تری برخوردار باشند را نداشته و در واقع به اجبار دست به کشت این محصول می زنند .

ویژگی های خاص این محصول شامل نیاز کم به آب ، ماندگاری محصول در مدت طولانی ، حجم و وزن کم ، عدم نیاز به ماشین آلات سنگین و پرهزینه زراعی ، بهره برداری 7-4 ساله در یک نوبت کاشت و توان جذب نیروی کار زیاد از یک طرف و از طرفی دیگر مصارف در حال گسترش غذایی دارویی و صنعتی باعث افزایش روز به روز قیمت این محصول و توسعه کشت آن گردیده است . با اینکه سطح زیر کشت این محصول در سال 80 به 41325 هکتار رسید اما میزان تولید 130 تن گزارش داده شده که نسبت به سال 77-78  30% کاهش تولید پدید آمد . عده ای از کارشناسان داخلی  دلیل این افت تولیدی را خشکسالی بیان کردند اما به راستی می توان دلیل افت تولیدی39 تنی گیاه با ارزش زعفران با ازای 4601 هکتار افزایش سطح زیر کشت فقط خشکسالی دانست ؟ در این بررسی بوضوح تاثیرات عدم هماهنگی با علوم روز کشاورزی نمایان می شود . با علم به اینکه هر تن زعفران 000،500 دلار ارزش ارزی دارد ،‌39 تن زعفران رقم تعیین کننده ای در اقتصاد کشور است . اما در سال 80 شاهد 5/28% وزنی و 5/8% ارزشی افزایش صادرات بودیم که این امری امیدوار کننده است . براساس تحقیقات انجام شده ایران ظرفیت تولید حد اقل 150 تا 160 تن زعفران را دارا می باشد که فقط 5 یا 6 کشور دنیا توانمندی تولید زعفران را از نظر طبیعی دارند . از 130 تن زعفران تولید شده 20 تن در کشور مصرف شده و 110 تن آن صادر گردیده است که در واقع 80% زعفران تولیدی جهان توسط ایران تولید شده است اما به رغم سهم ایران در تولید و صادرات زعفران ، کشور ما نقشی در تجارت بین المللی آن نداشته و ندارد و حاکمیت این بازار غیر نفتی پرارزش فعلاً در دست اسپانیا است که این کشور زعفران ایران را به ارزان ترین قیمت ممکن به صورت باز (فله ) خریداری کرده و آن را در بسته بندی های مجلل به نام زعفران اسپانیا روانه بازارهای جهانی کرده است . اسپانیا با اینکه بازار زعفران جهان را در دست دارد اما از نظر تولید زعفران در واقع تولید ناچیزی در مقابل تولید زعفران در ایران دارد . منطقه اصلی تولید زعفران در اسپانیا منطقه لامانچا می باشد که از نظر وسعت  شاید حتی قابل مقایسه با خراسان نباشد .

برخی کشور ها نیز با به کارگیری علوم و تکنولوژی روز در حال ربودن گوی سبقت در عرصه تولید زعفران از یکدیگرند . از این جمله کشور چین رشد قابل توجهی داشته و به زودی به عنوان یک تولید کننده بزرگ وارد بازار خواهد شد که در آنصورت حداقل تامین کننده تمامی نیاز زعفران اسپانیا خواهد شد که این ضربه ای مهلک به صادرات و ارز آوری غیر نفتی ایران خواهد بود . بنا براین علاوه بر تمهیداتی که بایستی در ارتقای کمی و کیفی محصول زعفران اندیشیده شود تا به به استاندارد ها و ایزوی بین المللی برسد . باید مجمعی از وزارت بهداشت ، وزارت توسعه صادرات ، انجمن تولید کنندگان زعفران ، انجمن صادر کنندگان زعفران و وزارت جهاد کشاورزی تشکیل شود تا این مجمع هماهنگی لازم را بین سازمانهای ایجاد کند و سازمانها در راستای یکدیگر فعالیت کرده تا با سیاست گذاری صحیح آینده روشنی را برای صادرات و بازار یابی داخلی و خارجی زعفران تولیدی ایران ترسیم گردد و نیز بتواند کشاورزان را با علوم و تکنولوژی روز همگام کند تا اشاعه کشاورزان محترم خراسان که معیشتشان از این راه تامین می شود به خطر نیفتد و این محصول بتواند جایگاه واقعی خود را در بین کالاهای غیر نفتی پیدا کند .

علی طلوعیان شهری

                                                                                      بهار 81

زراعت زعفران

1-آب و هوای مناسب زعفران

        زعفران گیاهی است نیمه گرمسیری است و در نقاطی که دارای زمستانهای ملایم و تابستانهای گرم و خشک به خوبی می روید.

مقاومت زعفران در مقابل سرما زیاد و ایکن چون دوران رشد آن مصادف با پائیز و زمستان و اوایل بهار است طبعاً در این ایام به هوای مناسب و معتدلی نیاز دارد. در دوره خواب یا استراحت گیاه (تابستان) بارندگی یا آبیاری برای آن مضر است بنابراین کشت و کار آن در مناطق گیلان و مازندران و مناطق گرم جنوب کشور معمول نیست.

اراضی آفتاب گیر و بدون درخت که ضمناً در معرض بادهای سرد نیز نباشد برای رشد زعفران مناسب است.

با این وجود در برخی از روستاهای بیرجند و قاین در زیر سایه بوته های زرشک و درختان بادام که در تابستان کمتر آبیاری می شوند کاشته می شود.

حداکثر دمای این گیاه بین 40-35 درجه سانتی گراد و در ارتفاع بین 1300 تا 2300 متر از سطح دریا عملکرد خوبی را شان داده است.

2- خاک مناسب پرورش زعفران

از آنجائیکه پیاز زعفران مدت نسبتاص زیادی (7-5 سال) در زمین می ماند. خاک زمین باید سبک با ترکیبی از شن و رس باشد که پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تأمین مواد غذائی, در مقابل شرائط خاص منطقه ای نیز مقاومت نماید.

بنابراین جهت رشد و نمو مناسب گیاه و تولید محصول مرغوب و مطلوب زمین های حاصلخیز و زهکشی شده بدون درخت با خاک (لومی, لیمونی, رسی و شنی) و آهک دار که  PH آن بین 8-7 باشد بر زمین های شور, فقیر و مرطوب, اسیدی ترجیح داد.

زعفران در زمین هائیکه درارای قلوه سنگ یا علف های هرز یا مواد آلی پوسیده نشده باشد محصول خوبی نمی دهد.

3- تهیه زمین

در تهیه زمین به منظور کاشت زعفران لازم است توجه و دقت خاصی معمول شود ابتدا در فرصتهای مناسب در پائیز یا زمستان زمین مورد نظر را شخم عمیق       می زنند در صورتیکه شرایط مناسب نبوده یا دسترسی به تراکتور مقدور نباشد می توان شخم را در پایان بهار یا اوایل تیر ماه نیز انجام داد.

در تهیه زمین به طریق منتی در اوایل بهار پس از قطع بارانهای بهاره زمین را با گاوآهن ایرانی شخم می زنند بعد از 15-10 روز مجدداً به شخم زمین اقدام می کنندو اگر زمین دارای کلوخ باشد گاوآهن را بازکرده و کلوخ ها را با استفاده از ماله خرد می کنند بعد از دو یا سه هفته مجدداً زمین را دو بار در جهات عمود بر هم شخم می زنند قبل از شخم سوم برای هر 100 متر مربع زمین 10-5 بار الاغ کود حیوانی پوسیده پخش می نمایند کشاورزان بخوبی دریافته اند که شخم های مکرر صرف نظر از تهیه بستر مناسب کشت زمین را تا حدودی از وجود علفهای هرز پاک می سازند.

در این طریق زمین کرت بندی شده و طول و عرض کرت ها را نسبت به شیب زمین و قدرت آب تعیین می کنند معمولاً طول و عرض کرت ها در حد بین 10×4 تا 100×10 متر می باشد در زراعت مکانیزه زعفران زمین را در پاییز سال قبل از کشت با گاوآهن شخم می زنند در بهار پس از قطع بارانهای بهاری خاک را با انجام شخم متوسط ضمن سله شکنی از وجود علفهای هرز پاک می کنند در مردادماه یا شهریور پس از پخش 80-40 تن کود حیوانی و 200 کیلوگرم فسفات آمونیم زمین را بصورت فارو در میاورند و برای کشت آماده می کنند. (البته متخصصین تغذیه ای توصیه می کنند که حدود 250 کیلو گرم سولفات پتاسیم نیز در این مرحله با خاک مخلوط گردد)

4-انتخاب پیاز و زمان کشت زعفران

احداث مزارع جدید زعفران فقط بوسیله پیاز آن مقدور و معمول است. بنابراین تهیه و انتخاب پیاز موغوب جهت کاشت در ایجاد و گسترش کشت حائز اهمیت است.