حضرت علی علیه السلام پایه های صبر را چهار چیز برشمردند :
والصبر منها علی اربع شعب :علی الشوق والشفق والزهد والترقب
دراینجا و در این قسمت به شرح پایه های صبر می پردازیم و ابتدا از شوق که اولین پایه های آن است آغاز می نمائیم.
شوق و رغبت:
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بیان این پایه از صبر می فرمایند :
«فمن اشتاق الی الجنه سلاعن الشهوات »
آن کس که اشتیاق به بهشت دارد شهواتش کاستی می گیرد .
حضرت (علیه السلام) در این توضیح دو نوع شوق و رغبت را در مقابل یکدیگر قرار داده اند : یکی شوق رسیدن به بهشت و دیگری شوق به شهوات.
در ابتدا باید دانست شهوت چیست و این مفهوم چه مصادیقی در بردارد.
در تعریف لغوی شهوت گفته اند «شهی النسیء » یعنی دوست داشت آن را و شهوت یا شهوات یعنی خواهانی تن ، آرزو. 1
آنچه از این تعریف به ذهن انسان می رسد هر آنچه است که جسم خاکی انسان خواهان و آرزومند آن باشد از قبیل خوراک، پوشاک ، زینتها ، نیازهای جنسی و ... برای اینکه بیشتر و بهتر بتوانیم این سخن امیر المؤمنین (علیه السلام) را درک نمائیم بهتر است بیشتر درمورد شهوات و خواسته های انسان بررسی شود.
آنچه از کتابهای روانشناسان در مورد خواسته های انسان برمی آید این است که رفتار انسان همیشه ناشی از عواملی است که به دو دسته تقسیم می گردند: « یک دسته خصوصیات، توانائی ها و قدرتهای کم و بیش دائمی هستند و دسته ی دیگر یک رشته مراحل موقتی اند که مهمترین آنها را انگیزه ها تشکیل می دهند ... انگیزه در آدمی ایجاد نیرو می کند. مثلا گرسنگی یا تشنگی درفرد حالتی به وجود می آورند که درتعقیب هدفهای مربوطه کوشش می نماید ..مثلا گرسنگی ایجاد انقباضات دردناک شکمی وتشنگی خشکی دهان وگلو را سبب می شود .این محرکها باعث هدایت رفتار خواهند شد وارگانیزم درتکاپوی غذا وآب می افتد ... انگیزه درروانشناسی مانند مفهوم مغناطیس درفیزیک است وبرای توضیح وتوصیف رفتار بکار میرود »2