خلاصه اجرایی پیش روی، حاوی یافته هایی است که در ارزیابی فاز اول فعالیت ایجاد کتاب خانه های الکترونیکی سلامت(eLib) بدست آمده است. انگیزه اصلی ایجاد eLib به واسطه نتایج حاصله از هم اندیشی کنفرانس منطقه‌ای Library Virtual در تهران بود که توسط دفتر منطقه‌ای حوزه مدیترانه شرقی [EMRO] سازمان جهانی بهداشت و معاونت تحقیقات و فن آوری وزارت متبوع در سال 1380 برگزار شد.
هدف اصلی این برنامه درگیر کردن جامعه آموزش عالی علوم پزشکی در ایجاد و شکل دهی، اجرا و پیاده سازی کتاب خانه الکترونیکی سلامت می باشد.
بر اساس ارزیابی های انجام شده، پروژه eLib در رابطه با اهداف مورد نظر اقدامی مناسب محسوب می شود که در دستیابی به بیشتر اهداف خود موفق خواهد بود.
این برنامه در فاز مطالعاتی با توجه به حوزه های مختلفی که در آن تعریف شده بود، به نتایج با ارزشی رسید بطوری که به خوبی خواهد توانست، همان گونه که می‌خواهد پرسنل نظام بهداشت و درمان را با خود همراه کند.
یکی از موفقیت های بارز برنامه eLib ، ایجاد روابط بین جوامع آموزشی پژوهشی علوم پزشکی و توسعه مهارت ها می باشد. تجارب عملی مهم حاصل از شیوه های الکترونیکی و مسائل مربوط به آن، حاصل کار این برنامه می باشد که در آینده برای جامعه آموزش عالی بسیار ارزشمند خواهد بود.
با توجه به مقوله های بدست آمده زیر، کتابخانه الکترونیک سلامت سهم بزرگی در ایجاد ارزش های افزوده دارد:
• انسجام - eLib هماهنگی و ساختار لازم را در ایجاد این حوزه ارائه می نماید .
• جامعیت – در برنامه eLib، گستره بزرگی از مدل ها و شیوه های مختلفی مورد بررسی و آزمون قرار می گیرد، که برای انتخاب شیوه ها، اطمینان بیشتری را ایجاد می نماید.
• پوشش – برنامه e-Lib این حسن را دارد که گستره بسیار وسیع تری از دانشگاهها در ایجاد تکنیک های الکترونیکی مشارکت نمایند که احتمالاً این مشارکت در حالات دیگر تحقق نمی یافت.
• خلاقیت – فراخوانی های رقابتی برنامه eLib برای اخذ پیشنهادها منجر به بروز خلاقیت های بیشتری می شود.
• تجزیه و تحلیل – با توجه به بررسی های انجام شده، علت بسیاری از کامیابی ها و ناکامی های در برنامه e-Lib در سایر کشورها مشخص خواهد شد.
• تجربه های عملی – برنامه eLib نشان داده که جوامع کتاب خانه‌ای در اجرای تکنیک های الکترونیکی حضور گسترده ایی می توانند داشته باشند.
• انتقال تجربه – در برنامه e-Lib تجارب آموخته شده به طور گسترده ایی به کلیه بخش ها منتقل، از دوباره کاری های غیر ضروری جلوگیری خواهد نمود.
بر اساس مطالعاتی که در طی این ارزیابی صورت گرفت، مشخص شد که تاثیر e-lib برای جوامع کتابخانهای بین المللی و ملی در سطح بسیاری از کشورها بسیار خوب بوده است. شایان ذکر است که e-Lib تاثیری بسیار مثبتی بر ناشران و سایر سازمان های دولتی مرتبط نیز داشته است. در ارزیابی مذکور، در آغاز چهار پرسش کلید در خصوص e-Lib مطرح گردید. در واقع پاسخ به این پرسش ها بود که یافته های اصلی ارزیابی را به طور خلاصه بدست داد.
این پرسش ها عبارت بودند از:
1 – آیا برنامه e-Lib ارزش افزوده مورد نظر را ارائه و آیا این مزیت ها میزان اعتباری را که معاونت تحقیقات و فن آوری به آن اختصاص داده است را توجیه خوهد کرد؟
بله (با توجه به شناختی که از آغاز “برنامه” وجود داشت) تشریح برنامه نیز بر این مهم تاکید نمود.
بازنگری ها نشان داد که در بسیاری از موارد، راهبرد صحیحی در رابطه با برنامه اتخاذ شده است. البته باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از مطالب علمی تولید شده به واسطه فاکتورهایی چون رشد سریع کاربری عمومی اینترنت و با استفاده از e-Lib موجود در سایر کشورها بوده است. همه افراد ذی نفع در جامعه اطلاعات آموزش عالی تحت تاثیر این مقوله قرار گرفته و از آنها استفاده خواهند نمود. در سطح ملی نیزe-Lib یکی از مقوله های مهم در کاربری این مطالب می باشد.
e-Lib از طریق ایجاد توازن در شیوه پردازش جامعیت مطالب علمی و با توجه به روش آن که بخشی بزرگی از جامعه را به طور غیر مستقیم درگیر می کند، ارزش‌های افزوده ایی را ارائه کرده است.
برای انجام این مهم، e-Lib برای بسیاری از فعالان اصلی، نوعی درک عملی را به ارمغان آورده است که پشت سرگذاری چالش های پیش روی را بسیار راحت‌تر می کند.
2 – آیا با توجه به ضرورت تخصیص چند بخشی اعتبار مالی به طرح کتاب خانه الکترونیک سلامت در جهت اتمام پروژه های خود، اتخاذ چنین برنامه ملی کنترل شده، منافعی را بدنبال خواهد داشت؟
گزینش چنین برنامه ملی کنترل شده، سبب خواهد شد که e-Lib بتواند مقوله‌های پیش روی این موضوع را که مسلماُ از طریق دیگر قابل انجام نبود، تحت پوشش خود قرار دهد.
باید اذعان کرد که بدون ساختار تعریف شده و مصوب طرح در شورای پژوهش علوم پزشکی و هماهنگی «دبیرخانه تکفاب»، بسیاری از منافع حاصل از پوشش جامع و فراگیری این مقوله ها، هم چنین درک بهتر ان ها و اجتناب از دوباره کاری ها به دست نمی‌آمد. در صورتی که فازهای اجرایی e-Lib هر یک جداگانه در نظر گرفته شود، پروژه های بزرگ به تعداد پروژه های کوچک تری تعریف خواهند شد، احتمالاً خدمات و فرایند ارزیابی و بادوام‌تری ارائه می شد. در واقع رویکرد وسیع فازهای اول و دوم مطالعاتی، سبب خواهد شد که در فازهای اجرایی e-Lib فعالیت ها به صورت مجموعه های کوچک و بسیار متمرکزتر تعریف شوند.