دانلود مقاله پایانه مسافربری بندرعباس

1-1. کلیات موضوع
زندگی انسان در عصر حاضر، بیش از هر چیز، پیوندهایی تنگاتنگ با حرکت، جابجایی،‌انتقال و تبادل در اشکال مختلف و متنوع آن دارد. تبادل و جابجایی در این سالها گاهی در شکل انتقال الکترونیکی‌ داده‌ها و اطلاعات با استفاده از فن‌اوریهای نوین رسانه‌ای و رایانه‌ای و گاهی نیز در شکل جابجایی کالا و مسافر نمود می‌یابد.
آمار و ارقام موجود، حکایت از آن دارد که هر سال میلیاردها تن کالا بین کشورهای مختلف جهان برای تامین انواع نیازهای مردم جابجا می شود و ساکنان نقاط مختلف جهان نیز میلیاردها بار با اهداف مختلف بین شهرها و حتی کشورها تردد می‌کنند و با توجه به این حجم از جابجایی کالا ومسافر در جهان، اهمیت و حساسیت روشها ، ساز و کارها و وسایلی که بسترساز این جابجایی هستند، ناگفته پیداست.
هر چند درسالهای اخیر فن آوری حمل و نقل ریلی و هوایی رشد چشمگیری داشته‌اند، اما هنوز هم حمل و نقل جاده‌ای به سبب ویژگیهای منحصر بفردی چون قابلیت دسترسی سریع، حوزه وسیع و گسترده فعالیت و انعطاف پذیری قابل توجه و صرفه اقتصادی، سهم عمده‌ای در جابجایی کالا و مسافر در جهان دارد.
شهر بندرعباس واقع در مرکز ثقل خلیج فارس و دریای عمان دارای ویژگیهای استراتژیکی اقتصادی و نظامی خاص می‌باشد به شکلی که در دهانه خلیج فارس واقع شده و از نظر بازرگانی در بهترین نقطه از نظر امکانات ارتباطی و دسترسی قرار گرفته است.
ارتباط مناسب با تنگه هرمز و مسیرهای دریایی بین المللی، دارا بودن فرودگاه
بین المللی و راه آهن و جاده دسترسی مناسب و همچنین دارا بودن زمینه‌های فرهنگی و تجاری این شهر را از سایر مناطق کشور متمایز ساخته و وجود یک پایانه مسافربری جدید با امکانات کافی و برخورداری از دانش و فن آوری روز را ایجاب می‌کند.

1-2. سیر وسفر در ایران
در سنت‌های قدیم مسافرت وایاب و ذهاب به چند نوع صورت میگرفت:
توسط چهارپایان شخصی:
یعنی هر فرد توانگر چهارپایی جهت ایاب و ذهاب خود داشت که بیشتر از همه الاغ بود.
گاریهای تجارتی:
که چهاررخه‌ای با اتاق مثلثی شبیه کرجی و طاقی با پوششی از تسمه‌های چوبی و سیم گازی و خلاصه کالسکه و درشکه و دلیجان.
در ایران، اتوبوس همه گیرترین وسیله نقلیه عمومی برای سفرهای بین شهری است از همین رو رانندگان اتوبوس در جابجائی مسافرین نقش حساس و پراهمیتی بر عهده دارند.

واگن اسبی:
اطاق چرخداری بود که توسط دو راس اسب روی ریل راه آهن حرکت می‌کرد و تا پنجاه، شصت مسافر نشسته و ایستاده را راه میبرد.

اولین اتومبیلهائیکه به ایران وارد شدند سواریهای فرد کروکی کلاچی با لاستیک توپر بودند که تا ساعتی(40) کیلومتر حرکت میکردند و چون گیربکس و جعبه دنده ای برای کم و زیاد کردن روز موتور نداشتند مانند همان گاریهای سلف که جانشین آنها شده بودند در سربالائی ها وا می‌ماندند و باید با هل دادن کمکشان می کردند.
قیمت هر اتومبیل اندکی اختلاف بین سیصد و پنجاه تومان بود که با پنجاه تومان پیش قسط ماهانه میشد تهیه کرد.
تنها جاده‌ مناسب برای حرکت اتومبیل در ایران جاده شوسه تهران ، کرج، رشت وانزلی بود.
پس از ورود اتوبوس به شبکه مسافربری عبور حمل و نقل مسافری به کمک گاراژداران اداره می‌شد در آن زمان افراد معدودی که در زمینه حمل و نقل سررشته داشتند با فراهم آوردن امکاناتی برای تجمع چند اتوبوس در داخل شهر وتهیه دفتر کاری برای جذب مسافر نسبت به ارائه سرویسهای حمل ونقل برون شهری اقدام می‌کردند.

1-3. تعریف ترمینال
ترمینال دارای تعاریف گوناگونی است. ترمینال به مکانی گفته می شود که سفری در آنجا پایان و سفری دیگر آغاز میگردد. و یا مکانی که در ابتدا یا انتهای یک مسیر قرار گرفته باشد. و با توجه به این تعریف بدیهی است که با تعیین جهت حرکت وسیله نقلیه مزبور هم می‌تواند یک نقطه ابتدائی و هم یک نقطه انتهائی تلقی گردد.
به طور کلی ترمینال مکانی است که امکان دستیابی به یک دسته وسیله نقلیه و نیز امکان تعویض وسیله نقلیه از یک نوع به نوع دیگر جهت جابجایی مسافر و کالا وجود داشته باشد. یعنی تسهیلاتی در جهت دسترسی به وسایل نقلیه و امکان تعویض آن را فراهم آورد.
موارد فوق صرفا پاره‌ای از عمده ترین ویژگیهای یک ترمینال بشمار می‌رود ولی محدود به آنها نیست و موارد دیگر از قبیل طبقه بندی کالا بارگیری و تخلیه بار، تامین نیاز به سفرهای بین شهری مسافران و غیره را در بر میگیرد.
در این رابطه تا رسیدن زمان تعیین شده برای حرکت، مسافران برای سوار شدن به وسیله نقلیه در یک نقطه ( ایستگاه و ترمینال) تجمع می‌کنند که این مسئله باعث بوجود آ‌وردن تسهیلات رفاهی گوناگون از قبیل دستشوئی، رستوران وغیره میشود که چگونگی آن با توجه به موقعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی آ‌ن مکان ساخته میشود. به طور مثال اگر نقطه مزبور مسافران بین المللی را پذیرش کند بهتر است از تجهیزات خدماتی بیشتری برخوردار باشند.

1-4. نقش ترمینال در شهر ( پایانه)
ترمینال ( پایانه ) به معنی نقطه‌ای است که در ابتدا و یا انتهای مسیر باشد، پس با در نظر گرفتن جهت تردد وسیله نقلیه مورد نظر پایانه نیز میتواند دارای نقاط ابتدائی و هم انتهائی باشد.
از طرفی چون ترمینال محل جابجائی افراد و کالاها میباشد ( با وسیله نقلیه) پس ترمینال باید دارای شرایط زیر باشد:
1- امکان دسترسی
2- تسهیلات لازم جهت نگهداری افراد و کالا تا زمان حرکت
3- امکان تعویض وسیله نقلیه
4- مسائل اقتصادی
5- مسائل رفاهی
از طرفی باید گفت که تنها موارد فوق نیست که در ترمینال وجود دارد، بلکه مسائل گوناگون دیگری نیز در ترمینال وجود دارد که دامنه نوسان آن بسیار بزرگ میباشد مانند ایستگاههای قطارهای بین المللی بندرگاههای بزرگ ( آمستردام، نیویورک و... ) فرودگاههای عظیم و ترمینال‌های کوچک بار مسافر.
با در نظر گرفتن وسعت و تحرک آنها، ناگفته نماند که درباره حمل کالا و مسافر مسائل با یکدیگر مختلف و متفاوت اند، چون مسافر میتواند خود را به وسیله نقلیه مورد نظر برساند، ولی کالا و بار را باید بوسیله رساند.
در اینجا از لحاظ اجتماعی و اقتصادی مدت زمان حرکت انسان از مبدا تا ترمینال مورد بحث میباشد و کوتاهی راه و زمان خود از مسائل حائز اهمیت می‌باشد.
و حال آنکه حمل و نقل کالا معمولا با مواردی از قبیل انبار، ترخیص، هزینه‌های مختلف و قوانین و ضوابط گمرکی و سایر مسائل روبروست که در چنین مواردی برنامه ریزی دقیق نیاز دارد تا کارآئی را بالا ببرد.
پس میتوان چنین نتیجه گرفت که فضای کافی ، کاربری، آینده نگری از موارد اصلی برنامه ریزی ترمینال میباشد.
و همچنین توسعه ترمینال در برنامه ریزی را باید مد نظر داشت تا در آینده با توجه به حجم و فعالیت کار وترافیک بصورت معلول و از کار افتاده باقی نماند بلکه باید بتواند همیشه مانند عضوی فعال از یک جامعه متحرک به رشد و فعالیت و تحرک خویش سالم ادامه دهد.

1-4-1. تقسیم بندی ترمینالها
با توجه به توضیحات کلی در مورد ترمینالها میتوان آنها را به دو دسته ترمینالهای مسافربری و ترمینالهای باربری تقسیم نمود که البته در بسیاری از موار عملاً تلفیق این دو دسته مورد استفاده قرار میگیرد. به طور کلی در هر ترمینال با تغییر وسیله و یا تغییر جهت سفر صورت میگیرد و یا هر دو عمل با هم بدین صورت میتوان از ترمینالهای بسیار ساده تا ترمینالهای فوق العاده پیچیده‌ای را مدنظر قرار داد.
از ساده‌ترین ترمینالها یک ایستگاه اتوبوس درون شهری را میتوان نام برد و نیز پیچیده ترین آن ترکیب کاملی از یک مرکز مسافربری و باربری توسط اتوبوس، ترن هواپیما است که در این چنین مرکزی میتوان از تمامی طرق سفر و به تمامی مسیرها با بار و یا بدون بار سفر کرد.
به طور کلی ترمینالهای باربری زمینی در محل انبار کالا بنگاه باربری و ترمینال باربری دریائی بصورت اسکله‌های باربری و نفتی و ترمینال باری هوائی به شکل فرودگاه و غالبا فرودگاههای نظامی است. در صورتیکه ترمینالهای مسافربری زمینی بصورت ترمینال اتوبوسهای بین شهری، دریائی بصورت بندرگاهها و اسکله‌های مسافربری و هوائی بوسیله فرودگاههای غیر نظامی انجام میشود.
با توجه به انواع ترمینالهائی که ذکر شد هر یک از نظر عملکرد و مسیر نیز متفاوت است و دارای محاسن و معایبی می‌باشد.
بطور مثال استفاده از فرودگاه و سفر با هواپیما در قبال سرعت جابجائی و راحتی آن از گرانی هزینه برخوردار است و یا در قبال ارزانی و جایگیری بسیار زیاد کشتی، با کندی حرکت و خستگی طولانی شدن سفر همراه میباشد و البته ترن یک وسیله متوسط و نسبتا امن در تمام فصول سال در میان دو وسیله نقلیه ذکر شده از راحتی و سرعت متوسط برخوردار است. در سه نوع وسیله نقلیه ذکر شده هر کدام از نظر مسیر اختصاصی بوده وسیله دیگر را راهی بدان نمی باشد ولذا استفاده از مسیر خود آنهاست و فقط در ترمینال و توقف گاههای هر کدام ازدحام بوجود می‌آید. در میان وسایل حمل و نقل مورد بررسی اتوبوس یک وسیله نسبتاً راحت و با رعایت سرعت مجاز و بار مجاز از امنیت نسبی برخوردار میباشد. و از نظر مسیر اختصاصی نمی‌باشد. و به هر مقصدی که جاده‌ای ماشین رو وجود داشته باشد میتواند مسافر را حمل نماید و در مسیر خود با وسایل نقلیه باربری مثل کامیون، و ... و وسایل نقلیه شخصی مشترک میباشد بنابراین مسیرهای احداثی در این جهت باید کشش ترافیک وارد شده در مسیر را داشته باشد تا باعث کندی در امر عبور و مرور نشود.
با توجه به آنچه که گفته شد و با در نظر گرفتن نیازهای اولیه جامعه ایران و استفاده اکثریت مسافرین ایرانی بعنوان وسیله سفری که اقصی کشور را تحت پوشش خود دارد و همچنین گسترش شهر بندرعباس که اعم سفرهای بین شهری از آنجا آغاز و یا پایان میرسد. بررسی لزوم و جایگزینی ترمینالی برای شهر بندرعباس بعنوان مرکز تولید و جذب بیشترین سفرهای تولید شده در سطح کشور را لازم میدانیم.

1-4-2. انواع ترمینالها:
1- ایستگاههای درون شهری: اتوبوس شهری، راه آهن شهری ( مترو)
2- ترمینالهای مسافربری: اتوبوس، مینی بوس
3- ترمینالهای مسافربری دریائی: بندرگاه و اسکله، کشتی مسافربری، کشتی باربری
4- ترمینالهای باربری زمینی : کامیون، تریلر، قطار
5- ترمینالهای هوائی: هواپیمائی مسافربری، هواپیمائی نظامی، هواپیمائی باربری
1-5.اصول کلی مکان یابی، فونکسیون و عمل ترمینال و چگونگی طرح یک ترمینال
1-5-1. مکان یابی
از نظر موقعیت محلی ایجاد ترمینال اتوبوس به چند عامل بستگی دارد:
1- نقشه تعیین شده برای ایجاد ترمینال در محلی ازشهر قرار گیرد که ساکنین شهر از نقطه نظر دسترسی به آن در رسیدن به محل دچار اشکال نگردند. از یک طرف به مرکز شهر نزدیک باشد و از طرف دیگر در نقاط پر رفت و آمد شهری قرار نگیرد که باعث مختل شدن امر ترافیک گردد. هدف این است که مکان ترمینال با دسترسی حداقل زمان و هزینه به مراکز شهری مربوط می‌شود.
2- امر رفت و آمد اتومبیلهای شهری و تاکسی به این منطقه از این نظر حائز اهمیت است که چون تعداد بسیار زیادی وسیله نقلیه چه شخصی و چه تاکسی به طرف این مرکز در حرکتند پس باید محلی را در نظر گرفت که بر سر راه خیابانهای اصلی شهر و یا بزرگراهها قرار گیرد و مکان ترمینال به شبکه‌های درجه یک درون شهری به سهولت مربوط می‌شود.
3- اتوبوسهائی که از خارج به این محل وارد میشوند باید مسیر کوتاهی را طی کنند تا به مرکز خود برسند.