نفت خام مخلوطی از ترکیبات شیمیایی هیدروکربن دار است که زنجیره طویل کربن و هیدروژن دارد و یک ماده با ارزش است که برای تولید محصولاتی از آن نه فقط سوخت بلکه مواد خامی برای ساخت پلاستیک، فیبرهای سنتتیکی، لاستیک، کود و تولیدات بیشمار دیگر استفاده می شود. خلیج فارس و دریای عمان به لحاظ موقعیت استراژیک خود، محل عبور میزان زیادی از نفت خام مورد نیاز جهان محسوب شده و تقریباً نیمی از تولید جهانی نفت از طریق دریا حمل می‌گردد جابجایی چنین حجم عظیمی از نفت نیازمند سازماندهی ترابری نفتکش‌ها و تانکرهای بزرگ در این دریاست. متاسفانه اکثر حوادث تانکرها نزدیک به ساحل بوده و نفت نشت یافته موجب آلودگی نفتی در ساحل خواهد شد. لکه نفتی در یک محل ثابت نمی ماند و با سرعتی معادل 4-3 درصد سرعت باد حرکت می کند.
منابع نفتی آلوده‌کننده دریا
نفت یکی ازمنابع آلاینده در اقیانوس است در چند منطقه ساحلی نفت از طریق نشت طبیعی در محیط دریا وارد شده همچنین بعنوان یک ماده آلاینده منتشر شده توسط انسان نیز وارد دریا می گردد.نفت از منابع غیر زنده بستر دریا یا فسیلها استخراج و از طریق اقیانوسها منتقل شده و در پالایشگاههای موجود در ساحل تصفیه می شود. این فرآیند باعث پخش بالقوه آلودگی در دریا می گردد. مقدار زیادی از نفت خام و مشتقات آن مثل سوخت، گرما و روغن از شهرهای ساحلی و رودخانه ها به صورت روان آب وارد محیط دریا می شوند. توافقنامه بین المللی جلوگیری از آلودگی دریا بوسیله کشتیها شدیداً آلودگی را کنترل می کند. (MARPOL)هنوز تانکرهای نفتکش بعد از تخلیه نفت، تانکهایشان را در دریا به شکل غیر قانونی تخلیه و آبی را که آنها بعنوان آب توازن1 در برگشت استفاده می نمایند در دریا تخلیه می کنند. عملیات این تانکرهای نفتی و فاضلابهای شهرها به عنوان مهمترین منابع آلودگیهای نفتی محسوب می شوند.
از جمله خطرات بالقوه که گاهگاهی پیش می آیند سوختن فیوزهای دکلهای منطقه ساحلی است که برای استخراج نفت بکار می روند. در سال 1979 در خلیج مکزیک در اثر سوختن فیوزهای برق در زیر آب یک جاه اکتشافی حداقل نیم میلیون تن نفت(حدود 6/3میلیون بشکه ) در یک دوره نه ماهه وارد آب شد. اهمیت ورود این مواد خیلی بیشتر از سوختن فیوزهای برق در خلیج فارس در سال 1983 نبود.
- Ballast Water
همچنین طی جنگ خلیج در سال 1991مقدار یک میلیون تن نفت معادل تقریباً هشت میلیون بشکه در آب پخش شد. که مقدار زیادی نفت به داخل زمینهای شوره‌زار و مناطق جزر و مدی در طول ساحل راه یافته که بشدت جانوران دریایی را تحت تاثیر قرار داد.
به هر حال در اثر همه رویدادهای ناگوار توده عظیمی از نفت پخش می‌شود که اغلب در اثر غرق‌شدن یا برخورد تانکرهای نفتکش بزرگ بوجود می‌آید و باعث تخریب محیط دریا می‌شود.در سال 1978 در اثر به گل نشستن یک تانکر خیلی بزرگ به نام آموکو کادیز(Amoco Cadiz) حدود 230000 تن نفت خام در طول سواحل بریتانیا در قسمت شمال غربی فرانسه وارد محیط شد و قسمت قابل ملاحظه آن به سمت سواحل به حرکت درآمد و علاوه بر صدمه فوری به فون جانوری و گیاهی منطقه، پایداری سمیت نیز مانع پروسه بازیافت شده و نفت نفوذی به رسوبات، یک سال بعد سبب تجدید آلودگی گشت.
در سال 1989 بیش از 35000 تن نفت خام بوسیله کشتی اکسون والدز(Exxon Valdez) در طول سواحل دست نخورده جنوبی آلاسکا که محل زندگی والها، سمورهای آبی، آزاد ماهیان، عقاب ماهی خوارو موجودات وحشی دیگر بود، پخش شد.
اغلب ترکیبات نفتی غیر قابل حل در آب بوده و روی سطح آب شناور می مانند و می توانند در اغلب زیستگاهها به صورت لایه نازکی از لکه های چربی درخشان روی سطح آب یا بصورت رسوبات تیره رنگ روی سواحل شنی و صخره ای دیده شوند .
این مواد نفتی بیش از چندین سال در آنجا باقی می مانند. خوشبختانه برخی از ترکیبات قابل اشتعال نفتی تبخیر شده و بخشی بوسیله باکتریها تجزیه می گردند. گفته می شود تقریباً نفت بطور کامل قابلیت تجزیه پذیری زیستی1 دارد و به صورت خیلی کند بوسیله باکتریها تجزیه می شود اگرچه جمعیتهای گوناگون دریایی حساسیتهای مختلفی به مواد نفتی دارند. برای مثال نفت در جنگلهای مانگرو و زمینهای شوره زار بیشتر دوام دارد و دیرتر تجزیه می گردد.برخی از ترکیبات نفتی در دریا پایین رفته و در رسوبات تجمع می یابند بویژه بعد از اینکه مواد قابل اشتعال آنها تبخیر شود.باقیمانده های نفتی شناور و یا گلوله های قیر معمولاً در طول راههای دریایی که به شکل متقاطع روی سطح آب اقیانوسها یافت می شوند. این مواد نفتی ممکن است برای جندین سال در آب باقی مانده و در مناطق دور افتاده دورتر از محل تردد کشتیها مشاهده شوند حتی برخی بارناکلها روی آنها زندگی می کنند.پخش گسترده مواد نفتی به شکل لایه های حجیم در مسیر عبورشان هر چیزی را می پوشانند زیرا این مواد بوسیله باد و جریانهای دریایی به هر جایی برده می شوند.-Biodegradable
با این وجود نفت و صنایع کشتیرانی باعث پیشرفتهایی در حفاظت از محیط دریا شده اند. تخلیه غیر قانونی آب توازن هنوز یک مشکل است اما مشکلات مربوط به آن در حال کاهش است که نشانه این وضعیت کاهش تعداد گلوله های قیر روی تعداد زیادی از سواحل است.
اثرات لکه های نفتی بر پلانکتونها
1- محدود کردن منطقه نورگیری برای عمل فتوسنتز
2- از بین بردن فیتوپلانکتونها و جلوگیری از رشد آنها به عنوان غذای اصلی در زنجیره غذایی در دریاها
3- متوقف کردن عمل اکسیژن گیری
4- به مخاطره انداختن زندگی پلانکتو نهای گیاهی
5- کاهش مواد غذایی مورد نیاز برای تغذیه پلانکتو نها
6- کاهش فعالیت ، کم شدن و یا تغییر جمعیت گونه های پلانکتونی
پلانکتونها در چند سانتی متری سطح آب بیشتر در معرض خطر هستند، چرا که در تماس با بالاترین غلظت اجزاء محلول در آب و نفوذ نفت شناور می باشند. نفت و اجزا آن برای بسیاری از موجودات زنده پلانکتونی سمی هستند و ترکیبات آروماتیک بیشتر از انواع دیگر ترکیبات آن ضرر دارد.