فصل مقدماتى:شناخت الکل
1- الکل و انواع آن
از نظر علم شیمى هر مادهاى که در فرمول شیمیایى آن عاملهیدروکسیل (-OH) وجود داشته باشد، یک الکل محسوب مىشود.الکل از مشتقات هیدروکربن هاست که در آنها هرمولکول، ترکیبى ازچند اتم هیدروژن و کربن مىباشد. نهایت، یک عامل (OH) جانشینیک اتم هیدروژن مىگردد. و بنابر تعداد عامل (OH) ، الکلها را یک یاچند ظرفیت مىگویند. (1) الکل انواع زیادى دارد که ذیلا به برخى ازآنها اشاره مىکنیم:
الف) الکل متیلیک
سادهترین الکلها، الکل متیلیک (2) است که مبناى الکلهاى یکظرفیتى مىباشد. الکل متیلیک از تقطیر چوب به دست مىآید و ازاین رو به آن عرق چوب نیز مىگویند. این ماده مایعى استبى رنگکه در 66 درجه سانتى گراد مىجوشد، با شعله کمى آبى رنگمىسوزد و چون با آب مخلوط گردد، تقلیل حجم یافته و تولیدحرارت مىکند.
الکل متیلیک، در صنایع رنگسازى کاربرد دارد. به علاوه سمىاست قوى که با شرب 8 تا 10 گرم آن اختلالات هاضمه و اغلبکورى دست داده و تلف مىکند. (3) .
پس از الکل متیلیک یا متانول بقیه الکلهاى یک ظرفیتى یا یکعاملى را به الکلهاى نوع اول، دوم و سوم طبقهبندى مىکنند. (4) اتانول که موضوع بحث ماست، در زمره الکلهاى نوع اول است.هم چنین الکلهاى دو ظرفیتى و سه ظرفیتى و ... نیز وجود دارد کهمىتوان از ضدیخ به عنوان الکل دو ظرفیتى (یا الکل دو عاملىاشباع) و گلیسیرین به عنوان الکل سه ظرفیتى (یا الکل سه عاملىاشباع) نام برد. (5) .
ب) الکل اتیلیک
اگر واژه الکل بدون هیچ پسوند یا پیشوندى به کار رود، مقصود الکلاتیلیک یا اتانول (6) است که معروفترین انواع الکل مىباشد. در آیندهخواهیم دید که الکل اتیلیک در صنایع گوناگون و در زندگى روز مرهمردم، کاربرد زیادى دارد.
چنان که در مقدمه اشاره شد، موضوع بحث ما در این نوشتارمنحصرا الکل اتیلیک یا اتانول است. و هر کجا در این رساله، واژهالکل را بدون افزودن کلمه دیگر به کار بریم مقصودمان همین نوعالکل مىباشد.
اتانول به طور طبیعى و به مقدار بسیار کم در نان (5/0 درصد)،مغزانسان و گیاهان وجود دارد. علاوه بر مخمر (7) و بعضى باکترىها،بدن انسان نیز مقدار چشمگیرى الکل تولید مىکند. در اکثر موارد،تمام این تولید، مربوط به میکروبهاى موجود در روده انسانمىباشد. براى آشنایى بیش تر با این ماده، به تبیین اوصاف الکل وآثار ظاهرى الکل برجسم و روان آدمى مىپردازیم.
2 - ویژگىهاى الکل و آثار آن
الکل اتیلیک در 3/78 درجه سانتى گراد به جوش مىآید و در114-درجه ذوب مىشود. الکل مطلق، آب گونهاى استبىرنگ وزود آتشگیر، با بویى ویژه، در برودت زیاد ابتدا قوام آمده و سپسمانند شیشه منجمد مىگردد. (8) .
الکل برخلاف پندار بعضى، اثر تحریکى بر اعضاى بدن ندارد،بلکه اثر آن تخدیر یعنى تضعیف فعالیتهاى بدن و کاستن از دقت درانجام رفتارهاى گوناگون است. در کتابهاى علمى نیز، الکل را درردیف تخدیر کنندهها هم چون اتر و غیره مىآورند. یکى ازدانشمندان در این زمینه مىگوید: «این واقعیت که افراد تحت تاثیرالکل، خجالتشان از بین مىرود و زیاد حرف مىزنند، به علت اثرتحریکى الکل بر مغز نیست، بلکه به دلیل از بین رفتن کنترلى است کهمراکز عالى مغز در میانهروى و اعتدال شخص از خود انجاممىدهند.» (9) .