تعریف روانکاری و وظایف عمومی روانکارها
روانکاری علم تسهیل حرکت نسبی سطوح در تماس با یکدیگر می باشد و روانکار، ماده است که به منظور کاهش اصطکاک بین دو سطحی که نسبت به هم دارای حرکت هستند قرار می گیرد. البته این تعریف ناشی از استفاده اولیه از روانکارها بوده است و در حال حاضر وظایف دیگری را نیز بر عهده دارد که بنا بر نوع ساختار آن به شرح زیر می باشند:
کاهش و کنترل اصطکاک و سایش
جلوگیری از خوردگی وزنگ زدگی سطوح فلزات
پاک کننده سطوح و تعلیق ذرات مضر و جلوگیری از رسوب آنها بر روی قطات سیستم
انتقال حرارت
آب بندی فواصل
خفیف نمودن خربات
انتقال انرژی هیدرولیکی
استفاده از روانکاو مناسب در سیستم، منجر به افزایش زمان تعویض روانکار که در نهایت به حفظ منابع تجدیدناپذیر و جلوگیری بیشتر از آلودگی محیط زیست منجر می شود و این مسئله بیانگر اهمیت دانش فنی روانکارهاست.
تقسیم بندی انواع روانکارها
در دسته بندی کلی، روانکارهای به چهاردسته تقسیم می شوند:
الف- روانکاری گازی: که عمدتا در درجات حرارت بالای 800 درجه سانتی گراد و یا پایین تر از 200- درجه سانتی گراد استفاده می شود.
ب- روانکارهای جامد: مانند گرافیت که از لحاظ شیمیایی پایدار و در مقابل اشعه رادیو اکتیو بی تفاوت هستند.
ج- روانکارهای نیمه جامد: مانند گریس که از متفرق کردن یک عامل سفت کننده در روانکار مایع بدست می آید و عمدتا در مواقعی استفاده می شود که نیاز اس روان کننده در وضعیت اولیه اش در یک مکانیزم باقی بماند.
د- روانکارهای مایع: که خود به دو دسته روغره های سنتیک و روغرهای معدنی تقسیم می شوند و به نامهای مختلف و با وظایف متفاوت تولید می شوند که چند نمونه از انها و وظایفشان در پی می آید.
- روغن پایه Bace oil
اساساً نفت خام پر از استخراج از چاه در پالایشگاه مورد عمل تقطیر(یعنی حرارت دادن، بخار نمودن و مجدداً بصورت مایع درآوردن) قرار می دهند. طی عمل تقطیر، اجزاء آن بترتیب از هم جدا می شوند و بدین ترتیب بنزین، نفت سفید گازئیل بدست می آید قسمتی از نفت خام که بعد از گازئیل حاصل می شود، دارای روغن است که تحت یک سری عملیات پالایشی تبدیل به ماده ای می شود که روغن پایه نامیده می شود.
در گذشته که موتورهای ساده اولیه و قدیمی که طراحی بسیار ساده تر داشتند ازهمین روغن پایه وبدون تغییرات در آن استفاده می شد ولی با پیشرفت صنعت و پیچیده تر شدن موتورها، استفاده از روغن پایه بعنوان روانکار در آنها غیر ممکن شد. در حال حاضر با افزودنی های متفاوت که به روغن پایه اضافه می شود و پروسه های مختلفی را که طی می کند، روغن هایی به نام و وظایف متفاوت ایجاد می شود(مانند روغن هیدرولیک، روغن موتور، روغن دنده و ...) و بطور متوسط 95% وزن روانکارهای مایع را روغن پایه تشکیل می دهد.
لازم به ذکر است که روغن های کارکرده را میتوان بازیافت نمود و مجدداً به روغن پایه رسید. از این رو در صورتی که روغن پایه مستقیما از نفت خام بدست آید، بعنوان روغن پایه تصفیه اول و در صورتی که از روغن کارکرده حاصل شده باشد، بعنوان روغن پایه تصفیه دوم معرفی می شود.
تعاریف و اصطلاحات
قبل از آنکه وارد مبحث طبقه بندی انواع روغن های روانکار گردیم لازم است با برخی تعاریف آشنا شویم،
الف- گرانروی (viscosity): مقاومت یک سیال در مقابل جاری شدن، گرانروینام دارد که با غلط آنرا غلظت (doncity) می نامند. گرانروی بسیتگی به خبر مولکولهای مایع دارد و همان تفاوتی است که در شربت و عسل وجود دارد: شربت از حل شدن ماده دیگری در آب بوجود آمده و مقاومت سیاسی آن به میزان آن ماده بستگی دارد ولی عسل خودش این خاصیت را دارد.
عدد گرانروی را معمولا بصورت یک عدد در جلوی نام روغن های مختلف ذکر می کنند. مثلا می گویند روغن هیدرولیک 68 ویا روغن هیدرولیک 100
ب- شاخص گرانروی (viscosity indoy): عبارت است از تغییرات گرانروی نسبت به درجه حرارت یعنی هر چه شاخص گرانروی بزرگتر باشد، گرانروی (سیال بودن) روغن نسبت به تغییرات درجه حرارت، تغییرات کمتری است در مورد روغن موتور به همراه نفط SAE می آید.