از فرمایشات أمیرالمؤمنین علیه السّلام است در باب ارواح که:
فَإنَّ الْغَایَه َ أَمَامَکُمْ، وَ إنَّ وَرَآءَکُمُ السَّاعَه اروحَ تَحْدُوکُمْ. تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا، فَإنَّمَا یُنْتَظَرُ بِأَوَّلِکُمْ ءَاخِرُکُمْ [114].
«ای مردم! لقاء خدا، نتیجه اعمال، بهشت و دوزخ، در جلوی شماست و مرتّباً روح شما بسوی آن حرکت می‌کند و بدان نزدیک می‌شود. و آن ساعت مرگ و اجل پشت سر شماست و با آواز حُدِی شما را میراند و به آن غایتی که در پیش دارید می‌رساند.»
(همانطور که برای شتر در راههای طولانی و بیابانهای گرم، برای آنکه طول راه را حسّ نکند و این مسافت را طیّ کند ساربانان آواز حُدِی می‌خوانند تا بالاخره شتر را به مقصد رسانیده، بارش را برزمین گذارند؛ أمیرالمؤمنین علیه السّلام اجل را به آواز حُدی تشبیه میفرماید که از پشت سر دائماً در گوش انسان می‌نوازد تا بالاخره او را وارد در این منزل بگرداند.)
تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا. «بار خود را سبک کنید تا برسید.»
میفرماید: ارواح انبیاء و ائمّه و اولیاء و پاکان همه رفتند و در منازل خود در بهشتها مسکن گزیدند، ارواح مخلَصین و مقرَّبین همه در مقصود آرمیدند و قافله به منزل رسید؛ ای بندگان خدا! شما چرا معطّلید ؟ بار گناه، علاقه‌های مادّی و شهوی فراوان شما را خسته و معطّل نموده و منضجر و کسل کرده است.
آنها را بریزید، ریشه علائق را ببرید، خود را سبک کنید تا بدین قافله رحمت و لقاءِ الهی خود را برسانید و عقب نیفتید.
فَإنّما یُنْتَظَرُ بِأَوَّلِکُمْ ءَاخِرُکُمْ. «پیشینیان که رفته‌اند در انتظار شما هستند.»
میفرماید: قیامت بر پا نمی‌شود و بعث و حشر و نشر انجام نمی‌گیرد مگر آنکه بازماندگان به گذشتگان ملحق شوند. پس بواسطه اعمال سیّئه و زشتیهائی که نموده‌اید نتوانستید خود را به ارواح پاکان برسانید و آنها را در ترقّب و انتظار نگاهداشته‌اید؛ با اعمال نیکو و اخلاق پسندیده و ملکات فاضله و عقائد حسنه خود را به قافله طیّبین و طاهرین برسانید، و آنها را از انتظار بیرون آورید. و اگر فرضاً در دنیا عمر طولانی کنید، اگر این عمر توأم با پاکی دل و نیّت و اخلاق و کردار شما باشد، در حال حیات ارواح شما به عالم بالا و ملا اعلی متعلّق شده، و به مقام طهارت و قرب رسیده، و به ارواح پاکان پیوسته‌اید.
سیّد رضیّ رحمه ُ اللَه علیه، جامع «نهج البلاغه » در ذیل این خطبه می‌گوید:
این جملات، از کلام خدا و رسول خدا صلّی الله علیه و آله وسلّم گذشته، با هر کلامی اگر قیاس شود و میزان گردد هر آینه برتر و عالیتر خواهد بود و گوی سبقت را در میدان مسابقه خواهد ربود.
و امّا خصوص جمله أخیر آنحضرت که میفرماید: تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا، پس کلامی از این مختصرتر و پر معنی‌تر و عمیق‌تر در میان کلمات، به گوش أحدی نرسیده است، و از این جمله زلال‌تر و دلنشین‌تر و سیراب کننده‌تر در میان کلمات حکمت‌آمیز، کسی به خاطر نیاورده است[115].
چقدر أمیرالمؤمنین علیه السّلام یاد مرگ میکرده، و اصحاب خود را بدین موضوع توجّه میداده، و در ملا عامّ خطبه‌ها میخوانده است.
سیّد رضیّ رحمه ُ اللَه علیه می‌گوید: در بسیاری از اوقات آنحضرت اصحاب خود را بدین جملات مخاطب قرار داده میفرمود:
تَجَهَّزُوا رَحِمَکُمُ اللَهُ؛ فَقَدْ نُودِیَ فِیکُمْ بِالرَّحِیلِ. وَ أَقِلُّوا الْعُرْجَه َ عَلَی الدُّنْیَا، وَ انْقَلِبُوا بِصَالِحِ مَا بِحَضْرَتِکُمْ مِنَ الزَّادِ؛ فَإنَّ أَمَامَکُمْ عَقَبَه ً کَُودًا، وَ مَنَازِلَ مَخُوفَه ً مَهُولَه ً، لاَبُدَّ مِنَ الْوُرُودِ عَلَیْهَا وَالْوُقُوفِ عِنْدَهَا.
وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَلاَحِظَ الْمَنِیَّه ِ نَحْوَکُمْ دَانِیَه ٌ، وَ کَأَنَّکُمْ بِمَخَالِبِهَا وَ قَدْ نَشِبَتْ فِیکُمْ، وَ قَدْ دَهَمَتْکُمْ فِیهَا مُفْظِعَاتُ الاْمُورِ، وَ مُعْضِلاَتُ الْمَحْذُورِ.
فَقَطِّعُوا عَلاَ´ئِقَ الدُّنْیَا، وَ اسْتَظْهِرُوا بِزَادِ التَّقْوَی. [116]
«آماده مرگ شوید و مستعدّ و مجهّز گردید، خدای شما را رحمت کند؛ بانگ رحیل در میان شما سرداده شده است.
و اعتماد و دلبستگی خود را به دنیا کم کنید، و بسوی خدا با آنچه در نزد شماست از اعمال صالحه و توشه‌های پسندیده منقلب گردید؛ چون در روبروی شما گردنه‌ای است سخت، و منازلی است مخوف و هولناک که ناچار باید بر آنها وارد شد و در آنجا اقامت جسته و درنگ نمود.