تحقیق چیستى عدالت

جان رالز به عقیده بسیارى از صاحبنظران بزرگترین فیلسوف اخلاقى - سیاسى قرن بیستم بوده است. شاید برخى از افراد از شنیدن صفت «بزرگترین» کمى دچار تعجب شوند چرا که در قرن بیستم متفکران بزرگ دیگرى هم بوده اند ولى اغلب آنها اگرچه افکار سیاسى مهمى داشته اند و در سیاست عملى منشأ آثارى بوده اند، مانند سارتر، اما کارشان بیشتر جنبه روشنفکرى داشته است.

در فلسفه سیاسى هم چنین است. یعنى اگر کسانى از مکتب سیاسى خاصى طرفدارى کنند یا برضد آن سخنانى بگویند آن یک بحث است و اینکه فردى درجست وجوى این باشد که مبانى منطقى و فلسفى یک فکر سیاسى را استوارکند بحث دیگرى است. جان رالز بدین معنا، فیلسوف سیاسى است. زیرا درپى ساختن بنایى یکپارچه بر شالوده هاى محکم منطقى و سیاسى است که علاوه بر کارایى و سودمندى از تناقض به دور باشدو بتواند عمومیت پیداکند.

جان رالز به مکتب لیبرالیسم تعلق دارد. اما اصطلاح لیبرالیسم متأسفانه درجامعه ما دقت و شفافیت خود را ازدست داده است و انواع سوءاستفاده ها و حسن استفاده ها از آن شده است و درنتیجه این واژه در تداول عامه از اعتبار ساقط شده است. اما درحقیقت لیبرالیسم، مفهوم سیاسى بسیار سابقه دار و محکمى در اندیشه فلسفى - سیاسى غرب است که حداقل ۳۰۰سال از عمرش مى گذرد و متفکران نامدارى چون ادام اسمیت، لاک، منتسکیو، ولتر، جان استوارت میل و کانت پرچم دار آن بودند که بشریت مدیون آنهاست و هنوز هم محصول کار این مکتب در صحنه سیاست و فکر جهان رونق دارد. بویژه بعد از فروپاشى اتحادجماهیرشوروى و رژیم هاى سوسیالیستى اروپاى شرقى معلوم شد که لیبرالیسم بر بزرگترین رقیبش که مارکسیسم باشد فائق آمده است و مى توان گفت که سال ۱۹۸۹ درواقع به یک اعتبار سال پیروزى جان ادام اسمیث و لاک برکارل مارکس بوده است.

لیبرال ها در برابر دو نظریه موضع مى گیرند: یکى اینکه فرهنگ، جامعه و دولت جدا از فرد، در نفس خود هدف و غایت باشند. دوم اینکه هدف سازمانهاى سیاسى و اجتماعى باید به کمال رساندن و به سعادت رساندن انسانها باشد که این هم از نظر لیبرال ها مردود است.

اگر به تاریخ فکر محافظه کاران راستگرا و همچنین چپ هاى تندرو بنگریم، درخواهیم یافت که هردو دسته به فرد به چشم جانورى اجتماعى نگاه مى کنند و متمایل به این فکر هستند که نظریه سیاسى نه تنها معمولاً بلکه همیشه باید ناظر بر این تصور باشد که افراد چگونه باید زندگى کنند. اما فرد لیبرال اعتقاد دارد که چگونگى زندگى افراد مسأله اى است که آنان خود باید درباره آن تصمیم بگیرند.

بنابراین، لیبرال ها اصولاً نمى خواهند نحوه خاصى از زندگى را هرقدر جذاب و آرمانى براى فرد سرمشق قراردهند و با هرشکلى از جامعه که درصدد تحمیل چنین آرمانهایى باشد مخالفند، ولى نه به علت اینکه شخص لیبرال، فرد شکاکى است و راه حل هاى پیشنهادى را نادرست مى داند، و نه به این علت که فرد لیبرال، پاسخى براى این سؤال که فرد چگونه باید زندگى کند، ندارد، بلکه به این دلیل که شخص لیبرال عمیقاً معتقداست که هرکس باید پاسخ این پرسش را خود شخصاً پیداکند. براى لیبرال ها بالاترین توهین است که کسى بخواهد جواب این مسأله را بطور اجتماعى و جمعى براى همه تجویز کند.

شخص لیبرال به محافظه کاران یا چپ هاى تندرو ایرادمى گیرد که گمان مى کنند جواب درمورد همه کس یکسان است. به بیان دیگر اعتقاد مشترک چپ ها و محافظه کاران این است که یک جواب واحد وجود دارد . فرد لیبرال نمى گوید پاسخ هاى مختلف همه درست است . او نسبى گرا و پست مدرن نیست. ولى عقیده اش بر این است که از جانب مردم پاسخ دادن، خواه این پاسخ درست باشد یا نادرست، شخصیت و حیثیت آدمى را مخدوش مى کند. لیبرال حقیقى به هیچ وجه معتقد نیست که پاسخ هاى دیگران ضرورتاً درست است. منتها با شور و حرارت معتقد است که مردم حق دارند به شیوه هایى زندگى کنند که حتى مورد تأیید خود لیبرال ها هم نیست. در نظر لیبرال ها هر فرد انسانى هدفهایى دارد، اعم از اقتصادى ، مادى یا معنوى . اما چون این هدفها با یکدیگر سازگارى طبیعى ندارند، وجود چارچوبى از قواعد لازم است که افراد بتوانند به آن اعتماد کنند و بدانندکه چه امتیازاتى را باید به دیگران بدهند تا دیگران هم به هدفهاى خود برسند