با توجه به افزایش استفاده از مواد منجمد و نوجه به این که خرید روزانه مواد برای بسیاری از اماکن بخاطر حجم بالا و نوسانات قیمت مواد امکان پذیر نمی باشد وجود سرد خانه ها ضروری بنظر میرسد لذا بد نیست که توجهی به بعضی مسائل ساختمانی ایمنی و بهداشتی سرخانه ها داشته باشیم(گزیده ای ازآیین نامه کار ساختمان سردخانه ها):
طبقه بندی انواع سردخانه ها
سردخانهها بر دو نوع میباشد :
1 - سردخانه متحرک
2 - سردخانه ثابت سردخانه ثابت مجموعهایست از ساختمان و تاسیسات مناسب که بتواند مصنوعأ شرایط خاص نگهداری کالای مورد نظر ( مواد خوراکی و فاسد شدنی ) رااز نظر رطوبت نسبی و درجه حرارت و در صورت لزومشرایط اختصاصی مربوط تامین نماید که میتوان به برخی از این سردخانه ها اشاره نمود
سردخانه تولیدی درنقاط تولیدمواد غذایی ومحصولات کشاورزی برای جنس یااجناس بخصوصی طرح وساخته می شود
سردخانه ذخیره ای - نزدیک به محلهای مصرف ویاتولید ساخته می شود تنوع کالا درآن معمولا " زیاد نیست کالای مورد نظر را می توان در آن نزدیک به حداکثر زمان نگهداری توصیه شده در استانداردهای مربوط ذخیره نمود دفعات ورود وخروج سالیانه کالا درسردخانه کم می باشد .
سردخانه توزیعی - در مراکز مصرف ویا نزدیک به آن قرار دارد . دفعات ورود وخروج وتنوع کالا در آن زیاد است .
سردخانه ترانزیتی - در نقاط گمرکی ونقاطی که وسیله حمل و نقل تغییر می باید ساخته می شود . ورود وخروج کالا در آن معمولا " در محصولات بزرگ صورت می گیرد . مدت نگهداری کالا در آن معمولا " کوتاه است .
سردخانههای اختصاصی - این سردخانهها معمولا " در جوار هتلها ، رستورانها ، سوپر مارکتها ، بیمارستانها وسایر مراکز کم مصرف ساخته می شود . ظرفیت این نوع سردخانه خاص نگهداری در این نوع سردخانهها مشمول مقررات این استاندارد نمی باشد . لکن ملزم به رعایت مقررات خاص مراجع قانونی کشور در مورد حفظ بهداشت ونگهداری مواد غذایی می باشد .
ساختمان سردخانه
موقعیت محل سردخانه
1 - امکان داشتن جاده یا راه ارتباطی مناسب با نوع سردخانه ودسترسی به آب وبرق وتلفن وغیره
2 - مناسب بودن محل از نقطه نظر عدم مزاحمت جانوران وحشرات موذی ومیکروبهای آلوده
3 - مناسب بودن محل از لحاظ قرار نگرفتن درمسیر سیل
4 - سردخانه با توجه به جهت وزش بادهای محلی از مراکز وواحدهائی که بنحوی موجب آلودگی هوا ومحیط می شوند می بایستی فاصله کافی داشته باشد .
5 - حتی الامکان سعی شود که در محل ساختمان سردخانه سطح سفره آب زیرزمینی پائین باشد .
6 - طرح معماری - پس از انتخاب محل سردخانه باتوجه به موارد فوق ساخت زمین سردخانه بر اساس ظرفیت مورد نظر ورعایت نکات زیر تعیین می گردد .
1 - در تعیین سطح زمین مورد نیاز برای سردخانه با توجه به ظرفیت ونوع سرد خانه باید علاوه بر سطح زیر بنای قسمتهای سردخانه زمین کافی برای بارگیری وتخلیه ومانوروسایل نقلیه در نظر گرفته شود ضمنا " با توجه به امکانات خدماتی محل ونوع سردخانه پارکینگ وساختمانهای جنبی از قبیل نگهبانی ، توالت عمومی ، دفتر و همچنین محل مسکونی برای کارکنان سردخانه ومحل باسکول ومحوطه جهت فضای سبز وغیره پیش بینی گردد .
2 - استقرار وتوزیع زمین بنحویست که تسهیلات زیر در آن فراهم می گردد .
ورود وخروج وسایل نقلیه به محوطه سردخانه وتوزین وتخلیه وبارگیری براحتی انجام گیرد .
ساختمان اداری ، نهارخوری وسرویسها با توجه به ظرفیت سردخانه دارای زیر بنای مناسب با آن و رعایت تسهیلات ورود و خروج مراجعان و پارکینگ اتومبیلها در محل مناسب است قرار یابد و پیش بینی پارکینگ برای دو دستگاه ماشین آتش نشانی بقسمی که در موارد ، عادی از این محل استفاده نگردد و در محل مناسب استقرار یابد .
محل استراحت رانندگان در جای مناسب درمحوطه سردخانه و محل مسکونی کارکنان سردخانه خارج از محیط کار سردخانه بلحاظ حفاظت و کنترل ایمنی ساخته شود .
محل مخصوص جمع آوری زباله و ضایعات در دورترین نقطه محوطه سردخانه در نظر گرفته شود تا از انتشار عفونت و حشرات موذی به ساختمان سردخانه جلوگیری شود .
اطاق برای نگهداری مواد سریع الاشتعال و قابل انفجار نظیر رنگ روغن گاز وغیره دور از ساختمانهای اصلی و جنبی سردخانه پیش بینی گردد .
3 - در طرح و تیغهبندی ساختمان سردخانه باید نکات زیر رعایت شود .
تعیین نوع سردخانه ( ترانزیتی ، ذخیره یی ، تولیدی و توزیعی )
پیش بینی ابعاد و تعداد اطاقهای سرد با توجه به کالاهای مختلف و نوع سردخانه و توجه به سیستم چیدن کالا .
در نظر گرفتن مدت زمان نگهداری کالا
بطور کلی ساختمان سردخانه از بخش های زیر تشکیل مییابد :
1 - سالنهای نگهداری
2 - راهروهای ارتباطی
3 - آمادگاه :موقعیت آمادگاه پس از سکوی تخلیه قرار میگیرد . از این محل معمولا برای بسته بندی و درجه بندی استفاده میگردد . ابعاد آمادگاه با توجه به نوع و ظرفیت سردخانهها و سایر احتیاجات تعیین میگردد .
4 - پیش سرد کن
5 - تونل انجماد
6 - موتور خانه :موتورخانه و انبار لوازم سردخانه باید از قسمتهای سرد مجزا بوده و در ورودی جداگانه داشته باشد موتورخانه بایستی دارای راه فرار باشد یعنی نسبت به بزرگی یا کوچکی آن دستکم دارای دو درب باشد که کارکنان بتوانند ر مواقع اضطرار خود را نجات دهند سطح زیر بنای موتورخانه متناسب با ظرفیت سردخانه و رعایت مسایل فنی و در نظر گرفتن فضای کافی تعیین میگردد . (ایمنی و تهویه اجباری )
7 - اطاق کنترل این اطاق برای استقرار تابلو و کنترل دستگاهها در نظر گرفته میشود در بعضی سردخانهها این اطاق با موتورخانه مشترک میباشد .
8 - اطاق ژنراتور این اطاق برای نصب موتور ژنراتور اضطراری با توجه به ظرفیت آن و رعایت نیازهای فنی ساخته میشود میتواند با موتورخانه مشترک باشد .
9 - اطاق ترانسفورماتور ( طبق ضوابط وزارت نیرو )
10 - تعمیرگاه و شارژ باطری ( موقعیت ، ابعاد ، تهویه اجباری )
11 - سکوی تخلیه و بارگیری :ابعاد سکوی تخلیه و بارگیری با توجه به ظرفیت سردخانه و نوع سردخانه و میزان تخلیه و بارگیری آن تعیین میگردد . ارتفاع سکوی تخلیه و بارگیری معمولا بین 1 الی 1/20 مترمی باشد . لبه سکو باید مجهز به ضربه گیر باشد . سکو باید حتی المقدور سرپوشیده باشد .
12 - دربهای اصلی ( اطاقها به راهروها )
13 - دربهای اضطراری
14 - دربهای تخلیه و بارگیری
15 - پلههای ونردبانهای ثابت جهت ورودوخروج افراد تعمیرکاربه قسمت تجهیزات ولولههای تأسیسات ومحلهای مربوطه
در تمامی قسمتها باید به ابعاد ، موقعیت ، کف و سقف و بدنه ، ایمنی توجه داشت
نکاتی در باره عایق های رطوبتی و گرمایی
عایق رطوبتی جنس نفوذناپذیر در برابر آب ( مانند مواد قیراندود شده و غیره ) میباشد که بمنظور جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت به عایق حرارتی و به اطاق در اثر خاصیت لولههای موئین و اختلاف فشار جزیی بخار آب موجود در هوای در داخل و خارج سردخانهها که نسبتأ زیاد است بکار میرود
خواص عایق و رطوبتی عایق رطوبتی باید دارای خواص زیر باشد :
الف مقاوم در برابر نفوذ بخار آب و آب
ب انعطاف پذیری و شکل پذیری
ج دوام کافی داشته باشد
عایق حرارتی جنسی که ضرب هدایت حرارتی کم می باشد عایق حرارتی گویند و منظور از استفاده از عایق حرارتی جلوگیری از تبادل حرارت بین محیط خارج و داخل سرد خانه است.
عایق حرارتی باید طوری باشد که از تقطیر آب در سطح گرم عایق جلوگیری نموده و عامل اقتصادی بودن در تعیین ضخامت آن حتی الامکان رعایت گردد . ضخامت عایق باید طوری محاسبه گردد که حرارت متبادله در سطوح مختلف حتی الامکان کمتر از 8 و لزومأ بیشتر از 10 کیلوکالری در ساعت بر متر مربع نباشد .
عایق حرارتی باید دارای خواص زیر باشد :
1. بو نداشته باشد تا کالای انبار شده بو نگیرد .
2. از نظر شیمیایی در شرایط سردخانه تجزیه شدنی نباشد .
3. نم گیر نباشد چون در اثر جذب آب مقاومت حرارتی عایق کم میگردد .
4. جنس آن چنان باشد که میدان کشت به میکروبها ندهد و جای لانه یا عبور و رشد جانوران و حشرات نباشد .