سازمان بین المللی کار (Internation – Labour-Organiztion ) که به اختصار (I.L.O ) نامیده می شود در سال 1919 میلادی به موجب معاهده ورسای به عنوان مؤسسه ای وابسته به جامعه ملل تأسیس و پس از انحلال جامعه ملل در سال 1946 میلادی به سازمان ملل متحد ملحق گردیده است . مقر آن در (ژنو سوئیس ) قرار دارد و به موجب ماده 2 اساسنامه سازمان بین المللی کار ، این سازمان دارای سرکارگران می باشدکنفرانس بین المللی کار خطوط اساسی سیاست های شغلی و کارگری را در سطح جهان مورد بررسی قرار داده و تصمیماتی به اشکال مختلف مقاوله نامه ، عهد نامه و توصیه نامه اتخاذ و منتشر و به اجرای آن نظارت می نماید اعضای کنفرانس را هیأت های نمایندگی کشور ها متشکل از چهار نماینده که دو نفر از طرف دولت ، یک نفر از طرف کارگران و یک نفر از طرف کارفرمایان می باشد تشکیل می گردد . تقریباً تمامی کشورهایی که عضو سازمان ملل متحد می باشند در سازمان بین المللی کار نیز عضویت دارند (حدود 160 کشور) کنفرانس سالی یکبار تشکیل و یکماه ادامه دارد . همانطور که اشاره شد از چهار عضو نمایندگی هر کشور یک نفر به انتخاب کارگران و یک نفر به انتخاب کارفرمایان کشور عضو است که نحوه انتخاب آنان به موجب قانون کار جمهوری اسلامی ایران عبارتست از انتخاب نماینده کارگران به موجب ماده 136 قانون کار و تبصره 2 آن توسط کانون عالی شوراهای اسلامی کار یا کانون عالی انجمن صنفی کارگران یا مجمع نمایندگان کارگران می باشد و در صورتی مجامع کارگری مزبور تشکیل نشده باشد توسط وزیر کار و امور اجتماعی انتخاب می شود .
انتخاب نماینده کار فرمایان به موجب تبصره 3 ماده 131 قانون کار توسط کانون عالی انجمن های صنفی کارفرمایان و در صورت عدم تشکیل به موجب تبصره 2 ماده 136 همان قانون به انتخاب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد بود .
اعلامیه جهانی حقوق بشر
اعلامیه جهانی حقوق بشر در دهم دسامبر سال 1948 میلادی ( 27 آذر ماه 1327) بوسیله مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شده که شامل 30 ماده است و چند ماده آن مربوط به امور و مسائل کارگری و حقوق و آزادی های کارگران و بهره مندی از منافع خود و مساعات کار معقول و اوقات فراغت و تفریح و مرخصی با حقوق و امکانات رفاهی از قبیل مسکن ، خوراک ، مراقبت های پزشکی ، خدمات لازم در مواقع پیری و از کار افتادگی می باشد که در قوانین اساسی و کار اکثر کشور ها درج شده است ، اعلامیه مذکور از طرف کشور ایران پذیرفته و تأیید شده است .
تحولات حقوق کار در ایران
در ایران پیدایش و دگرگونی حقوق کار به دو دوره دخالت محدود دولت و دخالت پیشرفته تقسیم می شود .
راز دخالت محدود دولت
در اریخ 27 آذر 1302 هجری شمسی اولین بار دولت در روابط کار دخالت کرد بدین ترتیب که والی ایالت کرمان و بلوچستان در حمایت از کارگران کارگاهای قالیبافی فرمان صادر کرد که رابطه با ساعات کار و استفاده از تعطیلات رسمی و جمعه با دریافت حقوق و ممنوعیت بکار گیری کودکان و مواردی از این قبیل بود و این دستور العمل اولاً محدود به محل جغرافیایی مشخص بود ثانیاً صرفاً در ارتباط با کارگاه های قالیبافی اعمال گردید . ثالثاً موارد مشخص از روابط کارگر و کارفرما را شامل می شد.
پس از آن بنا به دستورالعمل اسفند ماه 1309 صندوق احتیاط وزارت طریق از ابتدای سال 1310 تشکیل و صرفاً خسارت ناشی از کارگران راهسازی را شامل گردید ، در سال 1312 کارگران و مستخدمین قراردادی و ورزمزد در کاخانهجات و بنگاههای صنعتی و معدنی مشمول آن شدند . در سال 1315 اداره کل صنایع و معادن ایجاد شد و آیین نامه هایی را تدوین که به موجب آن صندوق احتیاط کارخانجات ایجاد شد و سپس به وزارت صنایع و معادن مبدل گشت و سالیانی متکفل اور کارگری و کارفرمایی بود تا تدوین مقررات کار در مراجع قانونی شکل رسمی به خود گرفت .
2. دخالت پیشرفته دولت
برای تهیه لایحه قانون کار ایران هیأتی از کارشناسان دفتر بین المللی کار ( از اجزاء سازمان بین المللی کار ) به ایران دعوت شده اند و به کمک آنان لایحه قانونی مذبور در سال 1328 از تصویب مجلس قانوگذاری گذشت ، لایحه مذبور مشتمل بر 21 ماده و 15 تبصره در این راستا وزارت کار نیز تأسیس شد . در سال 1337 لایحه کامل تری با استفاده از کارشناسان سازمان بین المللی کار با 69 ماده و 33 تبصره به تصویب رسید در سالهای 1343 ، 1344 ، 1352 ، اصلاحاتی نیز نسبت به آن اعمال شده از مقررات دیگری نیز که در ازتباط با حقوق کار است قانون تأمین اجتماعی می باشد که در تاریخ 3/4/1354 به تصویب رسید و از زمان تصویب تا کنون در صنوات مختلف اصلاحاتی نسبت به آن به عمل آمده و در حال حاضر مبنای عمل در بیمه های تأمین اجتماعی کارگران است . پس از آن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران مصوباتی از شورای انقلاب و مجالس و مجمع تشخیص مصلحت نظام ، قانون کار جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 29 آبان 1369 از تصویب نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام گذشت و موجب تغییرات اساسی گردید و قانون مذبور نیز مشتمل بر 203 ماده و 121 تبصره می باشد که با اصلاحات جزئی نصبت به بعضی از موارد آن ملاک عمل است . همچنین تول مهم دیگر ، تأسیس بیمه بیکاری بود که در تاریخ 26/6/1369 مقررات آن به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است .
مقدمه
از ابتدای آفرینش انسان " کار" لازمه حیات او بوده است وانسان اولیه با تهیه ابزار ساده اقلام به شکار وکشاورزی و بهره گیری محدودا از طبیعت ،احتیاجات اولیه خود را تأمین و آموخت شرط بقاء فعالیت و تلاش است و با فعالیت بیشتر نتیجه بهتر بدست خواهد آمد.
کتب آسمانی و تعلیمات انبیاء عظام اهمیت ویژه ای برای کار قائل بوده و مکتب رهایی بخش اسلام با شعار « لیس للانسان الاماسعی » در ممصحف شریف موضوعی روشن بر پایه تلاش مفید انسان بنا نهاده و رئیس شریعت (ص)و ائمه طاهرین (س) با کار و کوشش و تأمین معیشت خود تجلی عملی آن بوده اند .
گفتار اول : تعریف و جایگاه حقوق کار
مفهوم لغوی کار:
عبارت است از فعالیت ثمر بخش انسان ،که گاهی این فعالیت برای انجام امور شخصی است بر این مفهوم که عامل مستقیماً از نتیجه و محصول کار بهرمند می شود ، مانند زراعی که به امر کشاورزی برای خود اشتغال داشته و محصولی را که در تملک اوست برداشت
می نماید و در نوعی دیگر فعالیتی به امر دیگری د رقبال عوض انجام می دهد مانند زارعی که به دستور و با سرمایه مالک زراعت کرده و فرد عملش را دریافت و محصول متعلق به مالک است .