طایفهٔ زند از طوایف لُر بودند که در حدود قلعهٔ پرى از توابع ملایر مى‌زیستند. بعد از قتل نادر این طایفه قدرت یافتند و کریمخان زند توانست دولت زندیه را تشکیل دهد.
کریم خان (۱۱۶۳ تا ۱۱۹۳ هجری قمری)
علیمرادخان (۱۱۹۶ تا ۱۱۹۹ هجری قمری)
جعفرخان (۱۱۹۹ تا ۱۲۰۳ هجری قمری)
لطفعلی‌خان (۱۲۰۳ تا ۱۲۰۹ هجری قمری)
کریمخان (۱۱۶۳ تا ۱۱۹۳ هجرى قمرى)
در این دوره ایل بختیارى و زند ادارهٔ اصفهان را در دست داشتند و یکى از شاهزادگان صفوى با نام شاه اسماعیل سوّم به سلطنت برداشته بودند ولى به‌دنبال اختلافاتى که میان کریمخان و بختیارى‌ها روى داد و جنگى که میان آنها درگرفت، کریمخان آنها را شکست داد و اصفهان به‌دست او افتاد. سپس نواحى شمالى ایران را از تصرف محمد‌حسن خان قاجار بیرون آورد و بر نواحى مرکزى ایران مسلّط شد و توانست باقیماندهٔ افاغنه را از بین ببرد. او خود را وکیل‌الرعایا خواند و شیراز را پایتخت خود قرار داد. دورهٔ حکومت او مجموعاً آرام بود، از مالیات‌ها کاسته شد و تجارت و صنعت رونق گرفت. در این دوره در شیراز بناهاى متعددى ساخته شد که بازار وکیل و مسجد وکیل و تجدید بناى مقایر سعدى و حافظ از آن جمله‌اند. در دورهٔ کریمخان براى احیاء شبکه‌هاى آبیارى در فارس و جنوب که داراى اهمیت حیاتى مى‌باشند، اقداماتى صورت گرفت. کریمخان در اواخر سلطنت خود درصدد جنگ با عثمانى بود و بعد از ماه‌ها محاصره توانست بصره را تسخیر کند و برادر خود صادق‌خان را در آنجا بگمارد. او مردى ساده و عادل بود که با مرگ وى دورهٔ کوتاه آرامش و امنیت به پایان رسید. پس از مرگ او در عرض یک سال ۴ نفر حکومت را در دست گرفتند و در آخر برادر او صادق‌خان (۱۱۹۴ تا ۱۱۹۶) قدرت را در دست گرفت. او با طغیان علیمرادخان زند مواجه شد که ماه‌ها شیراز را در محاصره گرفت و توانست شهر را بگیرد و صادق‌خان را کور کند. دو روز پس از این واقعه صادق‌خان را کشت.
علیمرادخان (۱۱۹۶ تا ۱۱۹۹ هجرى قمرى)
اصفهان را پایتخت خویش کرد. به قصد گرفتن مازندران در تهران بود که شنید جعفرخان حکومت را در اصفهان به‌دست گرفته، در راه بازگشت به اصفهان در اثر بیمارى در مورچه‌خورت درگذشت.
جعفرخان (۱۱۹۹ تا ۱۲۰۳ هجرى قمرى)
پسر صادق‌خان مواجه با تاخت و تاز آقامحمدخان قاجار شد و از او شکست خورد. جعفرخان به‌دست عده‌اى از خوانین زند کشته شد.
لطفعلى‌خان (۱۲۰۳ تا ۱۲۰۹ هجرى قمرى)
پسر جعفرخان بود. دورهٔ سلطنت او تماماً در جنگ با آقامحمدخان گذشت. مقرّ حکومت او شیراز بود که با خیانت ابراهیم شیرازی، کلانتر شیراز به‌دست آقامحمدخان افتاد. لطفعلى‌خان به کرمان رفت و در کرمان مدت‌ها در مقابل آقامحمدخان مقاومت کرد. با فتح کرمان به‌دست آقامحمدخان به بم رفت و در آنجا آقامحمدخان بر او دست یافت. با کشته شدن لطفعلى‌خان حکومت زندیه خاتمه یافت. مدفن او در امامزاده زید تهران است.
اشاره ای به تاریخ زندیه
زندیه سلسله‌ای از پادشاهان ایران که از سال ۱۱۶۴ - ۱۲۰۹ هجری قمری بر بیشتر ممالک ایران سلطنت نمودند و اولین آن کریم خان و واپسین آنها لطفعلی خان بود. سلسله مزبور پس از قتل نادر شاه از سال ۱۱۶۲ تا ۱۲۰۹ هجری قمری در فارس و افغان سلطنت کرد و به دست آقا محمدخان قاجار منقرض شد. اما به تخت نشستن لطفعلی‌خان بیش از شش سال نپایید و به سال ۱۲۰۹ه.ق به دست آقامحمدخان قاجار به قتل رسید.
هنگامی که به تواریخ فوق می‌نگریم حتی بدون هیچ شناختی از دورهٔ زندیه به این نتیجه می‌رسیم که وضعیت و شرایط ایران دارای تشنجات و ناآرامی‌های زیادی بوده است زیرا در شرایط عادی نادر جماعتی است که به هر فصل پادشاهی آورد و به هر روز امیری بگمارد ابوالفتح‌خان، علیمرادخان، محمدعلی‌خان و صادق‌خان هر سه به سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر تخت نشستند. خود شاهدی بر عدم وجود امنیت سیاسی و اجتماعی روزگار است که اوراق کهنه تاریخ شهادت بر آن می‌دهد که عدم امنیت سیاسی و اجتماعی، همیشه و همه حال هنر و فرهنگ را نیز تحت‌الشعاع قرار خواهد داد که خود جای بحث و مجادله‌ای دگر دارد و نمی‌توان در این اوراق بدان پرداخت.
همیشه تاریخ برای پژوهشگران علوم سیاسی و دانش‌های هنری و فرهنگی در پرده‌ای از ابهامات قرار داشته است اما آنچه از نوشته‌ها و نگاشته‌ها برمی‌‌آید حکومت زندیه و پادشاهانش همیشه در حال جنگ‌های داخلی بوده‌اند و تنها در حدود ۲۰ سال از حکومت کریمخان کشور یک آرامش نسبی را به خود دید و وقایع این دوران به تفصیل در کتاب‌های تاریخ گیتی گشا نوشته محمد صادق موسوی نامی، مجمل التواریخ بعد نادریه نوشته ابوالحسن بن امین گلستانه روزنامه میرزا محمد کلانتر فارس، گلشن راز نوشته ابوالحسن فخاری کاشانی و غیره می‌توان یافت. پادشاهی زندیه با بر تخت نشستن کریمخان آغاز می‌شود کریمخان زند از طوایف لک و پسر ایناق بود. پس از فوت پدر با برادرش صادق‌خان بزرگ طایفه زند شدند و به سال ۱۱۶۲ هجری قمری به سپاه ابراهیم‌خان برادرزاده نادرشاه پیوست، چون ابراهیم به دست نوه نادر کشته شد کریمخان قدرتی یافت و سرانجام بر علیمرادخان بختیاری و محمدحسنخان قاجار و آزادخان افغان و فتحعلی‌خان افشار پیروز شد و به استثناء آزادخان دیگر رقیبان او کشته شدند.
علیمراد خان پس از شکست از کریمخان زند از شیراز به کرمانشاه رفت و شاه اسماعیل سوم که قبلاً به پادشاهی نشسته بود به کریمخان پیوست (۱۱۶۵ هجری قمری) و کار کریمخان بالا گرفت و چون خویشتن را وکیل وی کرده بود به وکیل معروف شد علیمرادخان در کرمانشاه سپاهی فراهم ساخت و به مقابله با کریمخان پرداخت اما در ناحیه بیل‌آور شکست خورد و به‌دست محمدخان زند کشته شد محمدخان از بزرگان زندیه بود که از کریمخان روی گردان شده و به علیمرادخان پیوسته بود اما پس از کشتن علیمرادخان مورد عفو کریمخان قرار گرفت پس از آن واقعه، کریمخان برای دفع محمدحسنخان به گرگان لشکر کشید اما کاری از پیش نبرد. در این میان شاه اسماعیل سوم به برادری محمدحسنخان پیوست و او را نایب السلطنه کرد، بدان جهت شکست در سپاه کریمخان افتاد و به اصفهان عقب نشست.