چکیده در حال حاضر انقلاب تکنولوژی عمیقاً نحوه تفکر عمل و بسیاری از فرآیندهای کاری را در زندگی ما تغییر داده است. تحولات بزرگ جامعه بشری، ما را به سویی می‌کشاند که آموزش از راه دور امری اجتناب‌ناپذیر خواهد شد و گاهاً می‌توان در این عرصه فرصتهایی را یافت که نتیجه فرآیند اموزش را غنی‌تر نموده و چه بسا با در اختیار گرفتن امکانات کمک آموزشی دیداری و شنیداری پیشرفته در این نوع آموزش، ارائه دروس و مطالب را بسیار جذابتر کرد. در این مقاله با مروری بر بکارگیری مفهوم E-Learning در کلاس مجازی، مزایا و معایب و ویژگیهای بکارگیری این روش بیان گردیده است. در ادامه به ارائه اجزاء عمده و اصلی تشکیل‌دهنده یک کلاس مجازی پرداخته و سپس یک نمونه عملی شامل چند خصوصیت کلیدی پیاده‌سازی شده چنین کلاسی از جمله ارسال و دریافت تصویر، صوت و ویدئو را تشریح خواهیم کرد. در این بخش مفاهیمی چون فشرده‌سازی، همزمانی و ... مدنظر قرار گرفته و مثال پیاده‌سازی شده در یک شبکه محلی تست شده است.
مقدمه
فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) وجه تمایز بنیادین عصر ما با دوران گذشته است. تقسیم‌بندی دنیای حاضر به جوامع اطلاعاتی، جوامع صنعتی و جوامع سنتی با میزان بهره‌گیری و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه مستقیم دارد. از طرفی میزان توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش مهمترین شاخص پیشرفت به شمار می‌رود. آموزش از راه دور سال‌ها است که نهادینه شده و مفاهیم طراحی آموزش، نحوه ارائه، اجرا و ارزشیابی برنامه‌های آموزشی در آن کاملاً روشن گردیده است. با توسعه ICT در کشورها ارائه سرویس‌های IT-Based رشد شتابانی گرفته و در این میان آموزش مجازی Virtual Education یا آموزش الکترونیکی (E-Learning) براهمیت‌ترین عامل جهش‌های علمی / پژوهشی ژ فرهنگی و در نتیجه تعمیق شکاف‌های رو به رشد می‌باشد. لذا، برای کاهش این فاصله‌گذار به جامعه اطلاعاتی نه یک انتخاب بلکه یک اجبار است. گرچه گذار به جامعه اطلاعاتی مستلزم تغییرات بسیار گسترده در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و لزوم سیاست‌گذاری مجدد کلان می‌باشد ولی این تحول لزوماً یک آفت یا معضل نبوده و چالش‌های منطقی دولت‌ها در این گذار می‌تواند فرصت‌های خوبی را ایجاد کند.
ترکیب آموزش از راه دور با اینترنت منجر به ابداع روش جدیدی از نحوه تدریس بنام یادگیری توسعه یافته یا فراگیر و E-Learning شده است. مفهوم یادگیری توسعه یافته در دانشگاههای مجازی و بر روی شبکه‌های رایانه‌ای همانند اینترنت، LAN، و ... دیگر فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی قابل اجرا بوده و رویکردهای جدیدی در طراحی آموزشی، ارائه، اجرا و ارزشیابی برنامه‌های آموزشی ایجاد کرده است. در سالهای اخیر موسسات فراوانی (به خصوص در آمریکا) اقدام به برگزاری دوره‌های علمی و فنی مبتنی بر روش E-Learning کرده‌اند که از نمونه‌های موفق و پایدار می‌توان به دوره‌های تخصصی شرکت‌های کامپیوتری Microsoft، SISCO، Sun Microsystems، Oracel و ... اشاره کرد. انجمن مهندسان برق و الکترونیک آمریکا (IEEE) طرح نسبتاً مفیدی ارائه کرده است. ولی در این میان، دانشگاه MIT بعنوان پیشتاز این نحوه آموزش، بسترساز مقوله آموزش الکترونیکی در میان دانشگاههای با سابقه و معتبر گردیده است. طرح مذکور، (OCW) Course wore open space نام دارد و از ماه سپتامبر 2002 رسماً مورد استفاده عموم قرار گرفته است. تعدادیی از دروس برخی رشته‌های دانشگاهی بر روی اینترنت ارائه می‌گردند.
آموزش از راه دور به هر نوع دوره و آموزشی اطلاق می‌شود که به شکلی غیر از روشهای سنتی رو در رو انجام می‌گیرد. محتویات دروس ممکن است که از طریق اینترنت و یا استفاده از ویدئو و تصاویر فعال و متعامل دو طرفه انتقال یابند. لذا ارزیابی عملکرد آموزش از راه دور با سنجش مزایا و معایب آن امکانپذیر بوده و در صورتی برتری در مقابل روشهای سنتی به عنوان راه‌حل قابل پیشنهاد خواهد بود. برخی از مزایای آموزش از راه دور در ذیل آورده می‌شود.
تعداد پرسنل کمتر در اجرا و بکارگیری این نوع آموزش
توانایی کسب پیشرفت سریعتر با توجه به استعداد و فرصت‌های شخصی
استفاده از فن‌آوری اطلاعات در امر آموزش و دستیابی به سطوح بالاتر آموزش
جذابیت این نوع آموزش
جذب و انتقال تجارب آموزشی بطور سریع و آسان
طی مراحل اداری و قانونی این آموزش بطور سریع
مقرون به صرفه بودن آموزش
استفاده از بسیاری از منابع آموزشی جهت مطالعه و آموزش
پوشش فراگیر این نوع آموزش
صرفه‌جوئی در وقت، سفر، اسکان، زمان و ...
از آنجائیکه در برخی از کشورها خطوط قوی برای ارتباط با اینترنت وجود ندارد و قیمت استفاده از آن بالاست از نظر تهیه الزامات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری با سنجش جنبه‌های اقتصادی، باید زمینه‌های استفاده از این نوع آموزش را برای تمام اقشار جامعه فراهم کرد. از طرفی یک روش آموزش تازه تاسیس تا مدت طولانی نمی‌تواند با روشهای دیگر سنتی معتبر موجود مقابله کند. البته مشکلات فوق با توجه به روند رو به رشد تکنولوژی و ارائه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای قیمت و روشن شدن قابلیتهای این نوع از آموزش، در آینده نزدیک قابل حل خواهد بود.
در این مقاله با مروری بر ویژگیهای قابل انتظار از یک کلاس مجازی، پارامترهای شاخص این مفهوم در یک ارتباط نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مورد بحث واقع گردیده است. برخی از این شاخص‌ها هم‌اکنون در طرحهای عملی این نوع آموزش موجود بوده و برخی هدف آینده طراحان این نوع آموزش می‌باشند. در ادامه یک مپال عملی از این نوع آموزش با رعایت شاخصهای فشرده‌سازی و سنکرون‌سازی در یک شبکه LAN با پروتکل TCP/IP به تفصیل شرح داده خواهد شد.
1 روشهای ارتباطی و انتظارات از یک کلاس مجازی
در این بخص بصورت خلاصه به امکاناتی که می‌توان در یک کلاس مجازی ایجاد کرد اشاره می‌کنیم. آنچه که از یک کلاس مجازی بصورت اولیه انتظار می‌رود ارتباط بلادرنگ بین دو طرف حاضر در کلاس (استاد و دانشجو) و یا ارتباط بین هر یک از اعضای کلاس است. این انتظارات را می‌توان بصورت زیر لیست کرد که هر کدام نشانگر نوعی ارتباط بین استاد و دانشجو در انتقال مفاهیم یا استفاده بهتر از مطالب ارائه شده و مواد کمک آموزشی می‌باشد:
ارتباط از طریق گپ بصورت متن نوشتاری یا چپ
داشتن یک تخته سیاه یا تخته سفید الکترونیکی که استاد بتواند مطالب را بصورت مناسب در معرض دید دانشجویان قرار دهد.
ارتباط صوتی
ارتباط تصویری که می‌تواند نشانگر حرکات استاد یا دانشجویان و یا مطالب دیگری بصورت ویدئویی از هر دو طرف باشد.
ارائه مطالب بصورت اسلایدهای PowerPoint
به اشتراک گذاشتن برنامه‌های کاربردی و امکان استفاده از راه دور توسط هر یک از طرفین بصورت کنترل از راه دور
به اشتراک گذاری فایلها یا مستندات که می‌تواند بعنوان تمرین‌ها، تکالیف، نتایج کارها و یا گزارش‌ها باشد.