زندگی هریک از ما زمانی که عمل لقاح (ترکیب سلول جنسی نروماده) صورت پذیرد شروع خواهد شد، و احیاناً تا زمان پیری ادامه خواهدیافت در طی این مدت مهارت‌های تازه ای کسب می‌کنیم و جنبه‌های مختلف شخصیت دگرگونی حاصل میشود. در آغاز زندگی همه افراد به یکدیگر شبیه اند و بین دو جنین تفاوتی مشاهده نمی‌شود. ولی در جریان رشد آدمی‌به تدریج تفاوتهای از نظر وضع ظاهری و جنبه‌های مختلف رفتاری مشاهده میشود. این تفاوت حتی در هنگام تولید نیز محسوس است چنانکه اگر دو نوزاد را با یکدیگر مقایسه کنیم آنهااز لحاظ رنگ مو و چشم قدو وزن و اندام تفاوتهای دیده می‌شوند. بعضی از نوزادان فعال تر از نوزادان دیگر می‌باشند بعضی‌ها بیشتر گریه می‌کنند و برخی اشتهای بیشتر نسبت به دیگری دارند. به مرورزمان به پیش می‌رویم کودک به سن بالاتر می‌رسد تفاوتهای آنها بیشتر مشهودتر است عواملی مانند وراثت و محیط تاثیر در رشد و یاعدم رشد کودک بازی می‌کنند عامل وراثت و محیط عوامل موثر درایجاد تفاوت انسانها هستند البته این عامل در ارتباط متقابل هم از خصوصیات جسمی‌قبلی فرد نقش موثری دارد. که در ادامه بحث به مسائل و نقش این عوامل در معلولیت و رشد انسان بیشتر توضیح خواهیم داد.
وراثت:
هر یک از ما زندگی را با سلول کوچکی که اندازه آن از یک ته سنجاق کوچکتر است شروع می‌کنیم بیشتر صفات ارثی از والدین به فرزندان منتقل میشود از همین سلول کوچک منتقل می‌گردد. صفات ارثی چون ویژگی برخی مانند قد، ساختار استخوانی، رنگ مو،چشم، غیره اینها صفات ارثی هستند که از طریق والدین به فرزندانشان منتقل می‌گردد.
محیط:
کودکی که پابه جهان هستی می‌گذارد به میزان زیادی از محیط زیست خود تاثیر می‌پذیرد عوامل که از خارج بر روی ارگانیزم فرد اثر می‌گذارد یا از داخل بعد از تشکیل تخمک بر روی نوزاد موثر است محیط به دو بخش، محیط داخلی و محیط خارجی تقسیم بندی میشود.
محیط داخلی:
هسته هر سلول همراه با کروموزومهای داخل آن به وسیله ماده ژلاتینی به نام سیوپلاسم احاطه شده است بدلیل اینکه سیتوپلاسم بر روی ژنها اثر میگذارند به آن محیط داخلی سلول می‌گویند در واقع تعیین اینکه ارگانیزم بدن چه باید باشد توسط وراثت و سیتوپلاسم انجام می‌گیرد با آزمایشی که بر روی حیوانات صورت گرفته سیتوپلاسم سلول را بدون اینکه هسته آن تغییر کند، تغییر می‌داند. نتیجه آن بوجود آمدن موجود زنده بصورت کاملاً نابه هنجار بوده جنین شناسان موقعیت بعضی از سلولها رانسبت به سلول دیگر تغییر می‌داند متوجه می‌شوند که وقتی جای سلول را عوض می‌کنند این سلول خصوصیات دیگری را که با عمل تازه آن متناسب است پیدا می‌کند وجود این نوع توانائی خاص در بعضی از سلولهای که طبق آن می‌توانند جانشین سلولهای دیگر شوند نشان می‌دهد که عامل وراثت در همه سلولها بطور یکسال وجود دارد. ولی ساختمان واقعی یک سلول و اینکه تبدیل به چه سلول خواهد شد به روابط او با سلول دیگر بستگی دارد. اگر سلول در یک محل از مجموعه سلولهاقرار گیرد جسم سلولی تبدیل به نسج مغزی میشود. و اگر همان سلول در محل دیگر از مجموعه سلولها قرار گرفته باشد جسم سلول آن مبدل مکانیزم بینائی می‌گردد. هورمونها تاثیر مهمی‌بررشد کلی موجود زنده می‌گذارد. بسیار از نقص در هنگام تولد نوزاد نتیجه فعالیت زیاد یا کم غدد درون ریز است و همچنین خصوصیات شیمیایی خون کودک عامل موثری در رشد یا عدم رشد او در طی دوره حیات فرد تاثیر گذار خواهد بود.
محیط خارجی:
تغذیه را کودک در رحم از طریق بند ناف صورت می‌پذیرد. (محیط خارجی قبل از تولد) و رشد طبیعی نوزاد تاثیر به سزای دارد. چنانکه مایعی که اروگانیزم را در بر گرفته دارای حرارت مناسب خصوصیات شیمایی لازم را نداشته باشد رشد جنین هم کامل نخواهد بود. نوزاد بعد از تولد وارد یک محیط خارجی نا آشنا میشود که از محیط داخلی وسیع تر است که در آن برخوردهای متنوع مادی و اجتماعی بسیاری وجود دارد. که شامل زبان آداب رسوم و غیره اشاره نمود. در صورت شرایط مادر کاملاً مناسب به دنیا آمدن نوزاد باشد کودکی سالمی‌بدنیا خواهد آمد در غیر اینصورت نوزا د در هنگام بدنیا آمدن دچار مشکلات عدیده ای خواهد شد.
روابط متقابل محیط و وراثت:
در قسمت‌های قبل از وراثت و محیط به طور جداگانه بحث شد اما هر دو آنها تاثیر پذیر از یکدیگرند. هیچ گاه نمی‌تواند امروزه این دو عامل را از جهت تاثیر گذاری روی جنین از یکدیگر جدا نمود.
مثلاً بیماری قند ارثی است این بیماری با افزایش قند خون در فرد مشخص میشود. بر فرض اینکه ژنها در تولید انسولین دخالت دارند و این به نوبه خود بر سوخت و ساز مواد قندی واز این طریق بر میزان قند خون اثری می‌گذارد. لذا همه کسانی که استعداد ارثی برای ابتلا به بیماری قند را دارند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند با بررسی بر روی دو قلوهای یک تخمکی هر دو دو قلوها به بیماری قند نه بودند مسلماً آنها حامل ژنهای بیماری قند بوده اند اما به آن مبتلا نشده اند چون رژیم غذایی آنها به میزان کمتر ی سوخت و ساز مواد قندی را کنترل نمود. بنابراین بیماری قند یک بیماری ارثی منحصراً ارثی یا منحصراً محیطی نیست بلکه محصول کنش متقابل این دو عامل می‌باشد. بطور کلی می‌تواند نتیجه گرفت که ژنها زمینه مساعد را فراهم می‌کند و محیط محصول نهایی را شکل می‌دهد.
کروموزم‌ها و ژن ها
تمام خصوصیات ارثی که از والدین خود به ارث می‌بریم و از نسلی به نسل دیگر انتقال
می‌یابد از طریق ساختاری بنام کروموزم که در هسته هر یک از یاخته ی بدنی وجود دارد. بدن حاوی 46 کروموزم است انسان در هنگام لقاح (ترکیب سلول نرو ماده) 23 کروموزم از پدر (اسپرم) و 23 کروموزم (تخمک) مادر دریافت می‌کند که از مجموعه 46 کروموزم 23 جفت کروموزم را تشکیل می‌دهند که هر بار با تقسیم یاخته‌ها تکثیر می‌شوند در هر کروموزم واحد توارثی منفرد بنام ژن وجود دارد که هر ژن بخشی از مولکول بنام DNA است که حامل اطلاعات وراثتی است. DNA شبیه به یک نردبان مارپیچی است که شامل قند ماده در فسفات و چهار باز (T.G.A.C) حروف اختصاری آدل، کوانین، تیمین و سیتورین هستند. آنها دو به دو و جفت هم هستند که A همیشه با T و G یا C هستند. یک انسان با توجه به اینکه از 46 کروموزم پدر یا مادر 23 کروموزم از کدام را دریافت می‌کند در نتیجه ژنهای دریافتی آنها هم بصورت نیم به نیم است یعنی نیمی‌از اسپرم پدر و نیمی‌از تخمک مادر دریافت می‌کند. با توجه به تعداد زیاد ژنها در انسان بسیار بعید است که دو موجود مانند خواهر برادر از لحاظ توارث مشابه هم باشد جز در موارد استثنایی مانند دو قلوهای یک تخمکی که از یک تخمک بارور می‌شوند ژنهای آنها دقیقاً همانند هم می‌باشند.
ژنها دارای خصوصیات بارزو نهفته به این معنی که صفاتی ارثی بارز پدر و مادر هر دو با هم تعیین کننده صفات مشخص فرد هستند چنانکه یک صفات بارز و دیگر نهفته با هم جفت شوند صفات بارز تعیین کننده خواهد بود زمانی صفات نهفته در انسان بروز می‌کند که صفات نهفته هردو پدر و مادر با هم ترکیب شوند آن صفات نهفته در خود ظاهر خواهد شد.
پسر یا دختر
در بحث قبلی ذکر شده که هر فرد دارای 46 کروموزوم است. یا به عبارتی 23 جفت کروموزم شکل کروموزم‌ها در انسان بصورت xx هستند با این تفاوت که از 23 جفت کروموزوم در مردها 22 جفت آن به شکل x و یک جفت آن به شکل y است ولی در زن‌ها هر 23 جفت کروموزوم به شکل xx می‌باشد. در صورتی که کروموزوم ها ی xx پدر با کروموزومهای xx مادر ترکیب شوند (لقاح)فرزند آنها دختر خواهد بو د. چنانچه کروموزومهای xx مادر با کروموزوم y پدرترکیب شوند (لقاح) فرزندی که بدنیا خواهد آمد پسر خواهد بود. با توجه به مطالب ارائه می‌توان نتیجه گرفت که تعیین کننده جنسیت در نوزادان به عهده پدر می‌باشد.