سرطان لوزالمعده، سرطان تندرو
سرطان لوزالمعده در تمامی گروه‌های سنی، از جوان 15 ساله گرفته تا سالمند 90 ساله دیده می شود. اما حداکثر شیوع آن در سنین 55 تا 85 سالگی است. علت واقعی بروز این سرطان هنوز شناخته شده نیست، ولی مشاهده شده که سیگار می تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد. مطالعات نشان می دهد که غذاهای پُرچرب نیز در ایجاد این سرطان نقش دارند.
دکتر ایرج خسرونیا، رییس جامعه متخصصان داخلی ایران درباره سرطان لوزالمعده توضیح می دهند.
چه اتفاقی برای لوزالمعده می افتد که دچار سرطان می شود؟
بیش از 90 درصد از سرطان‌های لوزالمعده از سلولهای مجاری لوزالمعده که مسئول انتقال آنزیم‌های گوارشی به دوازدهه(اولین قسمت روده باریک) است، سرچشمه می گیرد، به طوری که دو سوم تومورهای مجرا در سر و یک سوم بقیه در تنه و دم لوزالمعده ایجاد می شوند. این سرطانها اغلب به وسیله بافت‌های ملتهب لوزالمعده احاطه می شوند، به طوری که در تشخیص لوزالمعده ایجاد مشکل می کنند. تومورهای لوزالمعده می توانند باعث انسداد مجرای صفراوی شوند و موجب بیماری زردی گردند.
آیا این سلولهای سرطانی به اطراف نیز کشیده می شوند؟
بله. سلولهای سرطانی اغلب به بافت‌های اطراف، غدد لنفاوی لوزالمعده و کبد گسترش می یابند. گاه سلولهای جزایر لانگرهانس (مجموعه‌ای از سلولهای متمرکز در لوزالمعده که وظیفه‌شان تولید هورمون‌های مختلف است) سرطانی می شوند، ولی بیشتر تومورهای این سلول‌ها خوش‌خیم هستند. تومور سلولهای این جزایر وقتی ترشح کننده هورمون باشند، تومور فعال نامیده می شوند. در صورتی که تومور ترشح کننده انسولین باشد، موجب ترشح مقادیر زیاد انسولین می شود و علایم هیپوگلیسمی(کاهش قند خون) را ایجاد می کند.
در مقابل، تومورهای غیر فعال چه می کنند؟
این تومورها نمی توانند مقادیر زیاد انسولین که سبب افت قند خون شود را تولید کنند. این نوع سرطان لوزالمعده گرچه بسیار نادر است، ولی اغلب نسبت به سرطان‌های مجرا، احتمال بیشتری برای بهبود دارد.
چه عللی موجب سرطان لوزالمعده می شود؟
علت شناخته شده‌ای برای این سرطان بیان نشده است، اما تحقیقات بیانگر این مطلب است که افراد سیگاری دو برابر افراد غیر سیگاری به سرطان لوزالمعده مبتلا می شوند. رژیم غذایی نیز ممکن است در ایجاد سرطان لوزالمعده دخالت داشته باشد، به طوری که این سرطان در افرادی که کافئین مصرف می کنند و همچنین افرادی که غذاهای پُرچرب، به خصوص چربی‌های حیوانی مصرف می کنند، بیشتر مشاهده می شود.
برای پیشگیری از این سرطان چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟
برای جلوگیری از ابتلا به سرطان لوزالمعده پیشنهاد می شود که رژیم‌های غذایی متنوع، کم‌چرب و با فیبرهای غذایی فراوان مصرف گردد و از استعمال دخانیات پرهیز شود.
دیابت بر این سرطان تأثیرگذار است یا خیر؟
دیابت نیز با سرطان لوزالمعده ارتباط دارد، به طوری که زنان دیابتی احتمال بالاتری برای ابتلا به سرطان لوزالمعده دارند.
این نکته را نیز اضافه کنم که سرطان لوزالمعده با مواد صنعتی ارتباط دارد. ترکیبات صنعتی خاصی که در صنایع شیمیایی، فلزی و گازی استفاده می شود، می توانند موجب افزایش احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده شوند.
این سرطان چه علایمی از خود نشان می دهد؟
سرطان لوزالمعده به سرعت رشد می کند و گاهی وجود خود را با ایجاد یک درد مبهم در شکم نشان می دهد. بسیاری از بیماران این درد مبهم را در شکم‌شان با ناراحتی‌های معده اشتباه می کنند.
برای آشنایی بیشتر، به برخی علایم اشاره می کنم اما دقت کنید که این علایم دست کم باید دو هفته طول بکشد.
چه علایمی؟
درد مبهم در قسمت فوقانی شکم که گاه به پشت انتشار می یابد و یا درد پشت که اغلب دایمی است و هنگام خوردن و دراز کشیدن بدتر می شود و با نشستن و خم شدن به جلو بهتر می شود. همچنین کاهش وزن شدید و سریع که با رژیم غذایی در ارتباط نباشد.
همان‌طور که اشاره کردید، زردی نیز از علایم این سرطان است. آیا پس از ظاهر شدن آن نیز دو هفته باید صبر کرد؟
خیر، در صورت بروز زردی بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد.
تشخیص این سرطان چگونه صورت می گیرد؟
سونوگرافی شیوه مناسبی است. این روش بدون درد و غیر تهاجمی بر اساس اصول رادار کار می کند. امواج صوتی به سمت لوزالمعده فرستاده می شود و بازگشت آنها دریافت می شود و به وسیله رایانه، به تصویری از بافت لوزالمعده تبدیل می شود. امواج صوتی هیچ عارضه شناخته شده‌ای ندارند. این روش به عنوان بهترین وسیله غربالگری سرطان لوزالمعده شناخته شده است.
آندوسکوپی نیز در تشخیص مؤثر است. در این روش، با بی‌حسی موضعی، لوله ی بلند قابل ارتجاع و باریکی که به آن آندوسکوپ می گویند، از طریق دهان به داخل معده و دوازدهه فرستاده می شود. آن‌گاه از طریق آندوسکوپ لوله باریک‌تری به نام "کانولا" وارد مجاری لوزالمعده می شود.
آندوسکوپی چگونه انجام می شود؟
نخست سلولهای لوزالمعده که در شیره گوارشی وجود دارند، برای مطالعات بیشتر برداشته می شوند و سپس ماده حاجب داخل مجرا تزریق می گردد تا با گرفتن عکس رادیولوژی مشخص شود که آیا مجرای لوزالمعده تنگی و انسداد دارد، یا خیر.
چه روش‌های درمانی برای این سرطان وجود دارد؟
درمان اصلی این سرطان، عمل جراحی است. پیشرفت‌های جدید در روش‌های جراحی و مراقبت‌های پیش و بعد از عمل موجب شده است که این جراحی وسیع با ایمنی انجام شود. میزان برداشت بافت لوزالمعده بستگی به محل قرار گرفتن تومور و اینکه آیا سلولهای سرطانی به کبد و یا سایر اعضای مجاور گسترش یافته‌اند، دارد.
اگر تومور در سر لوزالمعده قرار داشته باشد، سر لوزالمعده، قسمت اول روده باریک، قسمتی از معده و مجرای صفراوی، همگی برداشته می شوند.
با درمان دارویی پس از جراحی، بسیاری از بیماران زندگی نسبتاً طبیعی خواهند داشت.
بعضی از تومورها آنچنان لوزالمعده را در بر گرفته‌اند که برداشتن تومور امکان‌پذیر نیست. نظر شما چیست؟
بله. در این صورت باید تمام لوزالمعده برداشته شود و پس از آن نیز بیمار از انسولین استفاده کند تا وضعیت قند خون وی طبیعی شود.