مالاریا
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری, جستجو
مالاریا مهم‌ترین بیماری انگلی و یکی از مسایل مهم بهداشتی تعدادی از کشورها بخصوص کشورهای گرمسیری دنیا است.
این بیماری به صورت عفونت حاد در بیشتر موارد وخیم و گاهی طولانی و با ویژگیهای تب متناوب و لرز، کم‌خونی و بزرگی طحال و گاه با ویژگیهای ساده یا کشنده دیگر خودنمایی می‌کند. اهمیت این بیماری به خاطر شیوع زیاد و مرگ‌ومیر قابل توجه‌است.
کلمه مالاریا یک کلمه ایتالیایی و به معنای هوای بد (Mal-Aria) است و منظور از آن تعریف بیماری با ویژگیهای تب متناوب است که ایتالیایی‌ها در گذشته وجود آن را ناشی از هوای بد و مناطق باتلاقی می‌دانستند.
بیماری مالاریا با نامهای دیگری چون پالودیسم، تب و لرز، تب نوبه و تب متناوب نامیده می‌شود.
انگل مالاریا توسط پشه‌ای به نام آنوفل به انسان منتقل می‌شود که شامل چندین گونه می‌باشد.
فهرست مندرجات
[نهفتن]
۱ تاریخچه
۱.۱ تاریخچه باستان
۱.۲ کینین (انگلیسی: Quinine) (اوایل قرن هفدهم)
۱.۳ کشف انگل مالاریا (۱۸۸۰)
۱.۴ فرق‌گذاری بین گونه‌های مالاریا (۱۸۸۶)
۱.۵ نامگذاری انگلهای مالاریا (۱۸۹۷-۱۸۹۰)
۱.۶ کشف انتقال انگل مالاریا توسط پشه (۱۸۹۸-۱۸۹۷)
۱.۷ کشف اتقال انگل مالاریای انسانی (پلاسمودیوم ۱۸۹۹-۱۸۹۸)
۱.۸ کانال پاناما (۱۹۱۰-۱۹۰۵)
۱.۹ خدمات بهداشت عمومی آمریکا(USPHS) و مالاریا (۱۹۴۲-۱۹۱۴)
۱.۱۰ اجازه دره تنسی آمریکا (TVA)- یکپارچگی کنترل مالاریا با فعالیتهای اقتصادی (۱۹۳۳)
۱.۱۱ کلروکین(Chloroquine (Resochin) (۱۹۴۶-۱۹۳۴)
۱.۱۲ ددت (Dichloro-diphenyl-trichloroethane)(۱۹۳۹)
۱.۱۳ کنترل مالاریا در مناطق جنگی (MCWA)(۱۹۴۵-۱۹۴۲)
۱.۱۴ مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای واگیر(CDC) و مالاریا (از سال ۱۹۴۶ تا کنون)
۱.۱۵ حذف مالاریا در آمریکا (۱۹۵۱-۱۹۴۷)
۱.۱۶ تلاشهایی برای حذف مالاریا در دنیا- موفقیت و شکست (۱۹۷۸-۱۹۵۵)
۲ عامل اتیولوژی
۳ چرخه زندگی انگل (انگلیسی:Life Cycle)
۴ دورهٔ کمون
۵ منبع عفونت
۶ ناقل
۶.۱ حساسیت آنوفل نسبت به انگل مالاریا و تطابق آن
۷ عادت‌های مربوط به استراحت و خونخواری پشه‌ها
۸ طول عمر
۸.۱ وفور آنوفل
۸.۲ عادت‌های تخمریزی
۹ توان ناقل بودن (انگلیسی: Vectorial Capacity)
۹.۱ مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها
۱۰ شرایط مربوط به انسان
۱۰.۱ نژاد
۱۰.۲ سن
۱۰.۳ جنس و شغل
۱۱ عوامل محیطی
۱۱.۱ محیط فیزیکی
۱۲ محیط زیست‌شناسی
۱۲.۱ محیط اجتماعی- اقتصادی
۱۳ انتشار
۱۴ راه انتقال بیماری
۱۵ پیشگیری
۱۵.۱ پیشگیری دارویی
۱۵.۲ جلوگیری از تماس پشه با انسان
۱۵.۳ مبارزه با لارو پشه‌ها و کاهش منابع لاروی:
۱۵.۴ مبارزه با آنوفل بالغ:
۱۶ پراکندگی انگل مالاریا در دنیا
۱۷ دسته‌بندی میزان شیوع مالاریا
۱۸ بیماری مالاریا در ایران
۱۹ مقاومت ذاتی
۲۰ اطلس رنگی
۲۱ منابع
[ویرایش] تاریخچه
[ویرایش] تاریخچه باستان
علائم بیماری مالاریا در نوشته‌های چین باستان توضیح داده شده‌است. ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد چند علامت مشخص مالاریا که بعداً به نام بیماری مالاریا نام گرفت در نای‌چینگ (انگلیسی:Nei ching) (قانون پزشکی) توضیح داده شد. قانون نای‌چینگ توسط امپراتور هاونگ‌تای (انگلیسی: Huang Ti) ویرایش شد. بیماری مالاریا در یونان تا قرن چهارم قبل از میلاد به خوبی شناخته می‌شد. بقراط علایم اولیه این بیماری را شرح داد. در سوزروتا (انگلیسی:Susruta)(مقاله پزشکی نوشته شده به زبان سانسکریت) علایم تب مالاریا نوشته شده بود و به نیش زدن حشره معینی در ایجاد تب اشاره شده بود. تعدادی از نویسندگان رومی باتلاق را در ایجاد بیماری دخیل می‌دانستند. در کشور چین در سده دوم پیش از میلاد به گیاه گندواش (Qinghao) در یک مقاله پزشکی اشاره شده بود. همچنین در آرامگاه ماواندویی (انگلیسی: Mawandui چینی: 馬王堆) واقع در شهر چانگشا کشور چین ۵۲ دارو برای درمان مالاریا پیدا شد. در سال ۳۴۰ پس از میلاد برای نخستین بار خواص ضد تب گیاه گندواش توسط جی‌هانگ (انگلیسی:Ge Hong، چینی:葛洪)از خاندان ین شرقی (انگلیسی:Yin)توضیح داده شد. در سال ۱۹۷۱ ماده موثره گیاه کینگو توسط دانشمندان چینی جداسازی شد که به نام آرتمیزینین(انگلیسی: artemisinin) نامیده شد. امروزه این ماده یک داروی قوی و موثر برای در مان مالاریا به خصوص در ترکیب با داروهای دیگر ضد مالاریا محسوب می‌شود.
[ویرایش] کینین (انگلیسی: Quinine) (اوایل قرن هفدهم)
در آمریکای جنوبی، یسوعیون (مبلغان مذهبی فرقه انجمن عیسی) خاصیت دارویی پوسته درختی را از قبایل بومی هند یادگرفتند. به واسطه همین پوسته درخت زن اشرافی (کنتس) چینکون کشور اسپانیا از تب نجات یافت. بعدها این پوسته درخت به نام پوست درخت پرویی و درخت آن نیز به نام سینکونا (انگلیسی:Cinchona) نامیده شد. ماده‌ای که در پوسته این درخت وجود دارد به نام کینین معروف است. کینین یکی از داروهای موثر ضد مالاریا می‌باشد.
[ویرایش] کشف انگل مالاریا (۱۸۸۰)
تصویر لاوران
چارلز لوییس آلفونس لاوران(انگلیسی: Charles Louis Alphonse Laveran) جراح فرانسوی ارتش بود که در شهر کنستانتین واقع در شمال شرقی کشور الجزیره سکونت داشت. او برای اولین بار وجود انگل مالاریا را در خون افراد مبتلا به مالاریا توضیح داد. به خاطر این کشف او در سال ۱۹۰۷ جایزه نوبل را دریافت کرد.
[ویرایش] فرق‌گذاری بین گونه‌های مالاریا (۱۸۸۶)
تصویر کامیلوگلژی برگرفته از nobleprize.org
کامیلو گلژی (انگلیسی:Camillo golgi)فیزیولوژیست اعصاب که اهل ایتالیا بود توضیح داد که بیماری مالاریا حداقل دارای دو شکل متفاوت است، یکی با دوره تب سه‌روزه (تب بعد از ۲ روز) و دیگری دوره چهار روزه (تب بعد از ۳ روز) وجود دارد. همچنین او مشاهده کرد که هرکدام از اشکال بیماری شکلهای متفاوتی از مروزوییت را تولید می‌کنند که تب در اثر بلوغ و رهاشدن آنها در خون اتفاق می‌افتد. او در سال ۱۹۰۶ جایزه نوبل فیزیولوژی اعصاب را به خاطر این کشف دریافت کرد.
[ویرایش] نامگذاری انگلهای مالاریا (۱۸۹۷-۱۸۹۰)
دو نفر از محققین ایتالیایی به نامهای جیووانی باتیستا گراسی (انگلیسی: Giovanni Batista Grassi) و ریموند فیلتی (انگلیسی: Raimondo Filetti) برای اولین بار نامهای پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم مالاریه را برای دو انگلی که در سال ۱۸۹۰ باعث بیماری افراد می‌شدند معرفی کردند. لاوران معتقد بود که فقط یک نوع انگل مالاریا به نام اوسیلاریا مالاریه (انگلیسی: Oscillaria malariae) وجود دارد. یک آمریکایی به نام ویلیام اچ ولش (انگلیسی: William H. Welch) این موضوع را دوباره بررسی کرد و در سال ۱۸۹۷ انگل مالاریای سه‌یک بدخیم را به نام پلاسمودیوم فالسیپاروم نامگذاری کرد. در مقابل این نامگذاری استدلالهای زیادی وجود داشت. اگرچه کاربرد این نام در ادبیات آنقدر گسترش پیدا کرده بود که تغییر نام این انگل به نامی که لاوران انتخاب کرده بود، یک گمان ممکن بود. در سال ۱۹۲۲ جان ویلیام واتسون استفان (انگلیسی: John William Watson Stephens) چهارمین انگل مالاریای انسان را به نام پلاسمودیوم اوال معرفی کرد.