دانلود مقاله نقاشی دیواریهای ایران وجهان

دوره امویان

هنرمندان مسلمان دوگونه نقاشی می کردند نقاشی دیواری و نقاشی کتاب های خطی نقاشی دیواری پیوند محکمی با تزئینات ساختمان دارد آن عبارت است از نقاشی که با آب رنگ ها بر روی دیوار رسم می گردید منحصرا تزئیناتش موضوعاتی بود که در شهرهای خاورمینانه پیش از اسلام رواج داشت مانند ستایش پادشاهان یا منظره های شکار و مجلس بزم و همچنین  تزئینات اشکال گیاهای و پرندگان را به کار می بردند تاکنون چیزی که دلیل بر کارگیری هنری نقاشی دیواری توسط اعراب پیش از دوره ی اموی باشد به دست نیامده است

روشی تزئینی در دوره های اسلامی متاخر هم رواج نیافت

فقط روی دیوارهای گرمابه ها و تالارهای ویژه به کار می رفت ظاهر نقاشان کشیدن نوع نقاشی را که به نقاشی کتب خطی معروف شد ترجیح می دادند و آن عبارت از تزئین کتاب های خطی و تاریخی و علمی با برخی نقاشی های رنگی  توضیح بود.

نقاشی دیواری در دوره عباسی

خلفای عباسی به پیروی از تزئیات کاخ های ساسانی کاخهایشان را به نقاشی دیواری تزئین می کردند  نمونه های از این نقوش دیواری مدکاخ های جوسق پیدا شده است این نقاشی دیواری بخش بالایی دیواریهای تالار کاخ را می پوشاند بهترین نمونه در قسمت حرمسرا یافت می شود که مشتمل بر نقاشی رقاصه ها و نوازندگان و منظره های شکار حیوانات و پرندگان برخی از این صحنه ها جاندارانی درون منطقه دایره مربع است که دور  آن را یک نوار مزین به نقطه هایی شبیه دانه های مرواردی یا شکلهای قلب آن را در بر گرفته است

بعضی تصویرهای درون دایره شاخ و برگهای کنگ می باشند  که در تزئینات به کار رفته است هنرمندان عباسی بریا قالب بندی صحنه ها از رنگ های تیره استفاده می کردند و پس از آن سطرها را با رنگهای مختلف پر می کردند

دوره سلجوقیان

در نقاشی دویاری رنگهای فیروزه ای و اخوایی می بینیم که پیش از اسلام می شناختیم اساس طرح بر بنیاد متوجه ساختن خطوط به مرکز دایره قرار دارد و همانگونه که اشاره شد قانون مناظر و مزایا با روش ویژه توجه به مکان کیفی و در سمت در جهت مخالفت پرسپکتیو غربی انجام گرفته است

تمامی عواملی نقاشی و ظرافت کاریهای آن از کاشیکاریی های درگرفته تا طریقه نمایش دوخت  سرو و نهر آب و دیگر ریزه کاریهای این اثر در حالت چهره ها ما را به یاد مینیاتورهای که پس از هجوم مغولان در کشور ما رایج گردید می اندازد ویژگیهای آثار برجسته این دوران عبارتند از تداوم سنت نگارگری مانسی و بودایی که در آن صورتها به صورت تمام رخ و گرد مصور می شود و چشم ها به حالت مورب است.

دوره ی ساسانیان

نقاشی در دوران پیش از تاریخ ایران به توضیح نقوشی بر روی سفال های بدون لعاب و لعاب دار به کار رفته بود . نقاشی انسان های غارنشین در کوهستانهای لرستان که الان به آن اشاره می کنیم .مردمان ساکن غارهای لرستان بر دیوار های نمونه از هنر آنها پیدا شده است ،گرچه قدمت آنها به پای غارهای لاسکو در فرانسه و آلتامیرا در اسپانیا نمی رسد نقشی دیوارهای ساختمانی باستانی ایوانی و آنچه در شاهنامه فردوسی باز می شناسیم تصویر شده است که این نقاشی ها را به اواخر عصر ساسانی نسبت داده اند.

دوره ی صفویه

در مینیاتورهای دوره ی صفویه آدمها از نظر مقیاس در نقاشی    با یکدیگر تفاوتی نداشته و اشراف و شاهزادگان به اندازه دیگر نقاشی می شده اند ولی در نقاشی نسبت به دوره تیموری و در دوره های قبل از خطوط روانتر بیشتری استفاده می نمود.

در قرن یازدهم هجری قمری حضور آدمهای متنوع در نقاشیها کم شر و نقاش ایرانی به ترسیم یکی دو آدم با قامتی معتدل و زیبا اکتفا نمود این روش نقاشی منصوب به رضا عباسی از بزرگترین نقاشان زمان شاه عباس اول می باشند.

دوره ی هخامنشی

در تخت جمشید هیچیک از رنگ های اصلی محفوظ نمانده است لباس شوئها طرحهای پراکنده از ستاره ها و چهار گوشه ها که هر کدام دروازه شهری را درون خود دارند و نیز حاشیه های از گلهای نیلوفر  را با ترکیب رنگهای نشان می دهند

نقش برجسته های مادها با اسبهای زیبایشان می آورند و سپس شوئی ها یعنی آنهای که با خود یک شیر ماده با بچه هایش و همچنین کمانها و خنجرهای را که به طور مطمئمن از فلز گرانبهایی بودند می آورند.

دوره تیموریان

در دوره تیموریان هنر پرتره سازی دوباره جان گرفت این نقاشی ها آن قدر بزرگ بودند که اسامی بزرگان و لشکریان در کنار تصویرشان می نوشتند

نیمه ی اول قرن 9: درترکیب بندهای این دوره عدم تقارن به وضوح به  چشم می

خورد به خاطر همین ترکیب بندی درست هنرمندان را پرتحرک نشان می داد.

نیمه دوم قرن 9:‌  در این دوره که بزرگترین نقاش تاریخ ایران پیدا می کند در هنر انسان اصلی را باز می کند.

سیری در نقاشی های دیواری غارهای دوشه

نقاشی دیواری  به عنوان یکی از اشکال هندی در طول تاریخ همواره از اهمیت خاصی برخوردار است تاثیر این نقاشی ها بر زندگی انسان از دیرباز تا کنون آنچنان پایدار و ماندنی است که می توان گفت کمتری رشته هنری چنین تاثیر را داشته است زیرا که خیلی از رشته های هنری در مقاطع از تاریخ بنا به ضرورت و مجموعه شرایط خاصی شکل گرفته در مقاطعی دیگر از میان رفته و کاربرد لازم خودرا از دست داده اند اما نقاشی دیواری دیگر را می توان نخستین زایش راستین هندی انسان در سپیده دم تاریخ هنر دانست به طوری که همچنان تاکنون تداوم  و تاثیر خود را در  بطن زندگی جامع بشری حفظ کرده است

هزار سال  پیش انسان نخستین تصویر حیواناتی را که برای احتیاجات خود شکار می کرده و تصاویر آنها رابر دیواره محل سکونتشان یعنی در انتهای صخره غار نقاشی می کردند آنان با اجرای اعمال چون مراسم حمله به آن تصاویر انگیزه خود را برای شکار فردایشان بالامی بردند

غار آلتامیر و غار لاسکو

نخست آلتامیرا: در سال 1989 میلادی اسپانایی و علاقه مندبه آثار عتیقه به هنگام جت و جو غارهای (آلتامیه) مقدرای استخوان تراشیده سنگ های چخماق و آثار ابتدایی کشف کرد پس از ورود به غار بر روی دیوارهای داخل غار نقوشی را که به  چشم انسان متمدن تا آن زمان با آن آشنا نشده بودیم مشاهده کردیم به این ترتیب اولین انسان متمدین قدیمی ترین آثار نقاش مربوط به 10 تا 15 هزار سال قبل از میلاد کشف کرد

غار لاسکو: در سال 1941 میلادی در غار لاسکو فرانسه به طور اتفاقی آثار پیدا شد که بعدها یکی از با ارزش ترین آثار هنری پیش از تاریخ لقب  گرفت در اعماق این  غار شکارچیان نقاش آن زمان بر روی دیوار تصاویر حیوانی چون ماموت، گاو وحشی ... بسیار زیبا آهو، اسب، گرگ نقاشی کرده بودند و آثار مربوط به دوره ی نوسنگی بوده است

دوره ی مصر

از آثار به دست آمده لذا این دوران می توان به مقبره های تخته سنگی در (بنی حسنی) اشاره کرد که در مقایسه با دیگر آثار بدست آمده به جای مانده است این مقبره ها بر خلاف احرام که بناهای عظیم و مرتفع بودند در دل تخته سنگها ایجاد می شود و ستونها بخشی از پیکره ها سنگی صخره محسوب می شوند و نقش در نگهداری استفاده ندارند در این ساختمان ها دیوارها به انواع نقاشی ها و نقوش برجسته ی رنگی است از جمله آثار نقاشی بدست آمده در این دوران نقاشی (تغذیه غزالان) افریقایی است نمونه ی از نقش برجسته های این مجسمه ها سردیس است که به شکل بسیار  طبیعی واقع گرایانه کار شده است حالت لبها و چشم ها حس خاصی را فرمانروایی را در بیننده القا می کند

دوره ی هنر

نقاشی دیواری بهیچوجه منسوخ در دوره با بودند کم و بیش بر دیواره های نقاشی می کردند بر دیواره های تنها در بین عصر به جای دیواره معابد دیواره کاخهای راجه ها نقاشی می کردند و گاهی نیز  بر سطح خارجی این قصرها ترسیماتی می کشیدند که چون کم دوام و نامطلوب بود منسوخ شد.

دوره ی چین

در نقاشی های که روی دیوارها یا بر سطح پرده های چند لته ی برای آرایش کاخ های سلطنتی و کوشکهای اشراف اجرا می کردند به تجسم منظره های سرزمین خوش روی آورند علاوه بر این هنگام با رشد ادبیات ملی و استانها عامیانه و ادبی مضمون های تاریخ و زندگی نامه و غیره را بر روی طومارهای افقی به تصویر کشیدند.

دختر نوشیروان

نقاشی های بزرگ دیواری ساسانی

شادروان استاد احمد علی کهزاد

ژنرال فریه فرانسوی در تابستان سال 1845 مسیحی در کهساران مرکزی افغانستان  بین (خرم) و (سارباغ) و سرپل در علاقه دو آب (شاه پسند) بین حوضه (بلخ آب) و (خم آب) بین دهکدۀ (بودهی) و (دیو حصار) از هیکل تراشی های بزرگی در جدار کوه صحبت میکند و در آن هیکل تراشی پادشاهی را روی تخت دیده است.  79 یا 80 سال بعد از ژنرال فریه یک نفر از دانشمندان فرانسوی، پروفیسور هاکن، که میخواست از کابل به نزد پروفیسور فوشه و دیدن جریان حفریات به بلخ برود، در رفت و آمد خود از معبر کاروان رو قدیم بامیان از کوتل اغربات، سوخته چنار، دندان شکن، خرم، سار باغ، هیبک و تاشقرغان عبور نموده و دو مرتبه در تجسس و مطالعه جاهائی افتاد که بنام سموچ (زاد خان) و (قلعه دختر نوشیروان) یاد میشد.

در تابستان سال 1923 (ماه جون) پروفیسور مذکور از کاروان سرائی در دوآب شاه پسند بطرف غرب یا شمالغرب حرکت میکند. خط سیر این دو نفر فرانسوی یکی ژنرال فریه و دیگری باستان شناس در فاصله 80 سال  به محل مطلوبی که در این مقاله بدان کار دارم، یک چیز است. فریه از دهکده ئی بنام (بودهی) یاد میکند و هاکن از جاهائی بنام (روهی) و (موهی) اسم میبرد. هر دو از دره های ژرف و تنگ رودخانه های علیای خلم عبور میکنند و هر دو در این علاقه از وجود تاتارها صحبت میکنند و یکی از همین تاتارها پروفیسور هاکن را به محل دقیقی رهنمائی میکند که تصاویر بزرگ دیواری معروف به دختر نوشیروان در طاق بزرگی در دامان کوه نقاشی شده بود. بقرار نوشته های هاکن دختر نوشیروان قریب رودخانه خلم و بفاصله 7 کیلومتری آن بطرف (روی) یا (روهی) واقع است.

هاکن مانند فریه پادشاهی را روی تخت نشسته دیده است. فریه در هیکل تراشی های خود از وجود محبوسین در پای تخت شاه صحبت میکند و هاکن برعکس از دو نفر که شاید موبدان زردشتی باشند به راست و چپ شاه یاد میکند و خوشبختانه تا جائی که مقدور بود و با وسایلی که خود را به کمر کوه رسانید، توانست رسم هائی از آن مجلس رنگه با شرح چگونگی رنگ ها داده که عین آن در کتاب آثار عتیقه بودائی بامیان(تالیف موسیو و مدام گودار و هاکن) گرفته شده و پروفیسور گیرشمن باستان شناس دیگر فرانسوی در کتاب (اشکانی و ساسانی) خود مجدداُ آنرا به چاپ رسانیده است.