سرماخوردگی یکی از انواع بیماری های بخش فوقانی دستگاه تنفس می باشد که به صورت التهاب و تحریکات ناحیه بینی و گلو مشخص می گردد. هر فرد حداقل چند بار سرماخوردگی را در زندگی خویش تجربه می کند و هر گروه سنی نیز می تواند به این بیماری مبتلا گردد. کودکان پیش دبستانی بین 6 تا 10 بار در سال به این بیماری دچار می شوند. این عدد به نسبت تماس آنها با افراد بیشتر می تواند افزایش یابد، و به خصوص کودکانی در مهدکودک ها و یا مراکز دیگری که کودکان به صورت گروهی به سر می برند، بیشتر به چشم می خورد. افراد بالغ کمتر سرما می خورند و ابتلای آنان به سرماخوردگی حدود یک بار در سال است. اگرچه سرماخوردگی ساده به علل و عوامل مختلفی بستگی دارد، ولی انواعی از علایم شناخته شده آن با شدت و دوره های مختلف بروز می کند. به هر حال به استثنای کودکان، هر فردی که دچار سرماخوردگی می شود، به سادگی می تواند علایم آن را بشناسد و خود آن را تشخیص دهد. سرماخوردگی ها خود به خود بهبود می یابند، ولی همین سرماخوردگی ساده قادر است مشکلات خطرناکی را برای برخی از افراد ایجاد نماید.
بیماری سرماخوردگی از شش خانواده ویروسی اصلی با بیش از 200 نوع سروتیپ ناشی می شود. رینوویروس ها که مسؤول بیش از 30 درصد تمام سرماخوردگی ها می باشند، خود بیش از 100 نوع سروتیپ دارند. احتمالا یکی از دلایل این که تا به حال تهیه و تولید یک واکسن مؤثر ضد سرماخوردگی معمولی امکان پذیر نبوده است، مربوط به تعداد زیاد سروتیپ های ویروس ها بوده است. کوروناویروس که سروتیپ های متعددی دارد، دومین علت اصلی سرماخوردگی است، در حالی که سایر ویروس ها مانند: آدنوویروس ها، آنفلوانزا، پاراآنفلونزا و ویروس سن سی شیال تنفسی (RSV) مسؤول بقیه موارد بیماری سرماخوردگی می باشند. RSV بیشتر در کودکان کمتر از 4 سال با برونشیولیت، اسپاسم حنجره، سرفه و التهاب راههای تنفسی همراه است. آنتروویروس ها (کوکساکی A و B و اکوویروس) یکی دیگر از علل سرماخوردگی هستند که گاهگاهی بیماری را باعث می شوند.
فعالیت ویروس ها با تغییر فصل ممکن است تغییر کند: مثلا رینوویروس ها در اوایل پاییز و اواخر بهار فعال بوده و به وفور باعث ابتلا به بیماری می شوند. کوروناویروس ها، RSV و آدنوویروس ها در زمستان و بهار بیشتر وجود دارند. ویروس پاراآنفلونزا تیپ 1 و 2 در پاییز و پاراآنفلوانزا تیپ 3 در انتهای بهار بیشتر فعال هستند. رینیت، آب ریزش، احتقان بینی، عطسه، گلودرد و سرفه در اغلب بیماران اتفاق می افتد و علاوه بر این، علایم دیگر شامل تب، سردرد، دردهای عضلانی و حال عمومی بد نیز گریبانگیر بیمار می شوند. در جدول 1 فراوانی رخداد هر یک از علایم با علت اصلی آن مورد بررسی قرار گرفته است.
احتمالا تنها خبر مثبت راجع به سرماخوردگی این است که خود به خود بهبود می یابد و علایم آن به طور معمول در حدود 3 تا 7 روز طول می کشد. با وجود این برخی از انواع سرماخوردگی ها ممکن است تا 2 هفته یا بیشتر دوام یابد.
گاه علایم بیماری های توأم با سرماخوردگی مسؤول مخارج هنگفت در بودجه عمومی کشور می باشد، به طوری که مخارج مستقیم آن در آمریکا به حدود 15 میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است، ولی به طور غیر مستقیم نیز حدود 9 میلیارد دلار هزینه می شود. مخارج مربوط به داروها و یا درمان هایی که برای تسکین علایم سرماخوردگی به کار می رود، به حساب مخارج مستقیم گذاشته شده است. باید گفت که هیچ معالجه قطعی برای این بیماری موجود نیست. اکثر انواع سرماخوردگی ها خود به خود و بدون مصرف دارو بهبود می یابند، ولی یک گروه از پزشکان متخصص خانوده گزارش کرده اند که 15 درصد از بیماران مراجعه کننده به ایشان یک هفته از ماه ژانویه را دچار سرماخوردگی بوده اند. نیمی از بیماران به خاطر درگیر بودن با سایر عوارض مربوط به سرماخوردگی به پزشک مراجعه کرده بودند و حدود 32 درصد از آن ها هم در نتیجه خود درمانی علایم بیماری، دچار مشکل شده بودند.
بودجه ای که به طور غیر مستقیم در نتیجه این بیماری به هدر می رود، مربوط به از دست رفتن وقت کاری و کاهش تولید در کارخانجات مختلف به علت مرخصی کارکنان و کارگران مبتلا به بیماری سرماخوردگی بوده است. آقای Smith و همکاران یک کاهش کلی را در سطح آگاهی و دقت در کارهای فکری در نتیجه سرماخوردگی مشاهده کردند و نشان دادند که در نتیجه اختلال عمل پسیکوموتور توسط رینوویروس ها و کوروناویروس های عامل سرماخوردگی، زمان واکنش فرد آهسته می شود.
انتقال و پیشگیری در جریان ابتلای فرد به بیماری سرماخوردگی وقایع مختلفی می توانند انتقال ویروسی این بیماری را تسهیل نمایند. دوره کمون این بیماری معمولا از 48 تا 72 ساعت طول می کشد. در طول این زمان شخص هیچ گونه علایمی از خود نشان نمی دهد. در سرماخوردگی هایی که به طور تجربی در افراد داوطلب ایجاد شده بود، نشان داده شد که اکثر رینوویروس ها پوشش خود را از دست داده و در عبور از بینی از طریق اتصال به یک مولکول چسبنده به نام (ICAM) وارد سلول می گردند. گشاد شدن عروق و افزایش قابلیت نفوذ عروقی، تولید ترشحات مخاطی را که محتوی ویروس ها، پروتئین های سرم و دیگر مواد اضافی سلولی است، افزایش می دهد. این تغییرات موقتی بوده و باعث نکروز سلولی و یا آسیب های مخاطی به دنبال بیماری نمی شود. سی تی اسکن از مجاری بینی افراد فوق الذکر، این یافته ها را تأیید نموده است. میانجی های التهابی مانند هیستامین، کینین