تعریف خمس
خمس همان حقى است که خدایتعالى آنرا براى پیامبر گرامیش ، محمد بن عبدالله صلى الله علیه و آله و ذریه آن حضرت که خدا نسلشان را زیاد کند قرار داده و آنان را گرامى داشته به این که محتاج زکات نشوند، و کسى که یک درهم از خمس را نپردازد به آنان ظلم کرده و حقشان را غصب نموده است از مولایمان امام صادق علیه‌السلاموارد شده که فرمود: (خداى که جز او معبودى نیست از آنجا که خوردن صدقه را بر ما حرام کرده حکم خمس را براى ما نازل فرمود، بنابراین صدقه بر ما حرام است و خمس تکلیفى است که خدایتعالى آنرا بنفع ما بر مسلمانان واجب کرده و چون جنبه احترام دارد خوردنش براى ما حلال است )و نیز از آن حضرت روایت شده که فرمود: این عذر از هیچ بنده خدائى پذیرفته نیست که از خمس چیزى را خریدارى کند و هنگامى که از او بازخواست مى شود بگوید، پروردگارا من آن کالا را با پول خودم خریدارى کرده ام مگر آنکه قبلا از اهل خمس اجازه گرفته باشد و از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: (براى هیچکس حلال نیست با مالى که خمس در آن هست چیزى خریدارى کند مگر بعد از آنکه حق ما را به ما رسانده باشد)و گفتار در خمس از چند جهت است .
1 - بحث در اینکه در چه مالى خمس هست . 2 - بحث دراینکه چه کسانى مستحق خمسند؟ 3 - بحث در این که چگونه باید خمس در بین صاحبانش تقسیم شود. 4 - بحث پیرامون انفال
موارد خمس
غنائم
معدن
گنج
غواصی در دریا
مالی که از مخارج سالانه بیشتر باشد
زمینی که کافر از مسلمان بخرد
مال حلال مخلوط به حرام
مصارف خمس
خمس به شش قسمت تقیسم مى شود، سهمى براى خدایتعالى است ، سهمى دیگر از آن رسول خدا است ، و سهمى از آن امام علیه السلام است که این سه سهم دراین اعصار متعلق بصاحب الامر ارواحناله الفداء وعجل الله تعالى فرجه مى باشد، و سه سهم دیگر از آن ایتام و راه ماندگان و مساکین از سادات است (سادات یعنى کسانیکه از طرف پدر پشت به پشت منتهى شوند بجناب عبدالمطلب ) بنابراین مساکین و ایتام و راه ماندگانى که مادرشان سید است و از طرف مادر منتهى به آن جناب مى شوند خمس برایشان حلال نیست و در مقابل صدقه که براى سادات حرام است براى آنان حلال است.
احکام خمس
یکی از مهمترین مالیاتهای اسلامی، مالیات بر درآمد است. اگر کسی درآمدی داشته باشد که از سر سال اضافه بیاورد، یک پنجم از آن اضافه را باید بپردازد. آیه قرآن صریحاً دستور و جواب خمس را بیان نموده است: « و اعلموا انما عنمتم من شی فان لله خمسه و للرسول » البته اینکه به چه چیز مالیات خمس تعلّق میگیرد بین شیعه و سنی اختلاف است.
برادران اهل سنت قانون خمس را فقط در غنائم جنگی جاری میدانند، ولی شیعیان به پیروی از روایات اهل بیت عصمت و طهارت ائمه هدی علیهم السلام که مفسّران واقعی قرآنند، خمس را در - غنائم جنگی - اضافه درآمد سالیانه - مال مخلوط به حرام - معادن - مالی که از غواصی بدست میآید واجب میدانند. برای بیشتر دانستن احکام خمس به رساله عملیّه مراجع تقلید مراجعه کنید.
همچنین ببینید:
رساله عملیه مراجع را می توانید در سایت الشیعه (cache) بیابید.
منبع:
تحریر الوسیله امام خمینی؛ مولف: محمد باقر موسوی همدانی
سئوال1. چند چیز خمس واجب است؟
جواب _ در هفت چیز خمس واجب است: اول _ منفعت کسب، دوم _ معدن، سوم _ گنج، چهارم _ مال حلال مخلوط با حرام، پنجم _ جواهری که به وسیله غواصی یعنی فرو رفتن در دریا به دست می آید، ششم _ غنیمت جنگ، هفتم _ زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد.
س 2. هر گاه انسان از تجارت، یا منفعت و یا کسبهای دیگر، مالی به دست آورد چه وظیفه ای دارد؟
ج _ هر گاه انسان از تجارت یا صنعت و یا کسبهای دیگر، مالی به دست آورد، اگر چه مثلاً نماز یا روزه میتی را بجا آورد و از اجرت آن مالی تهیه کند، چنانچه از مخارج سال خود او و عیالاتش زیاد بیاید، خمس یعنی یک پنجم آن را بدهد
3. اگر غیر از کسب، مالی به دست آورد، مثلاً چیزی به او بخشیدند و از مخارج سال اش زیاد بیاید، آیا باید خمس آن را بپردازد؟
ج _ بنابر اقوی خمس آن را بدهد.
س 4. آیا مهریه زن، خمس دارد؟
ج _ مهری که زن می گیرد، خمس ندارد.
س 5. آیا ارثی که به انسان می رسد، خمس دارد؟
ج _ خمس ندارد.
س 6. در چه صورت خمس ارث را نیز باید پرداخت؟
ج _ اگر مثلاً با کسی خویشاوندی دوری داشته باشد و نداند چنین خویشی دارد، بنابر احتیاط واجب، خمس ارثی را که از او می برد، بدهد.
س 7. اگر مالی به سبب ارث به انسان برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده، چه تکلیفی دارد؟
ج _ باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال، خمس نباشد، ولی انسان بدان کسی که مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار بوده، باید خمس را از مال او بدهد.
س 8. اگر به سبب قناعت کردن، چیزی از مخارج سال زیاد بیاید، آیا لازم است خمس آن داده شود؟