معایب و محاسن ظروف تفلون
تفلون؛ متهم دوست‌داشتنی
اگر تاریخ ظروف را مطالعه کنید، متوجه می‌شوید که تا به حال پشت سر هیچ جنسی این همه حرف و حدیث و بدگویی نبوده است. ظروف تفلون از آلودگی محیط زیست گرفته تا سرطان‌زایی به هر چیزی متهم شده‌اند، اما جالب اینجاست که هنوز هم محبوب‌ترین ظروف آشپزخانه هستند و از پُر فروش‌ترین ظروف پخت و پز به شمار می‌روند.
تاریخچه پیدایش ظروف تفلون به سال 1938 باز می‌گردد. در این سال پلانک در شرکت "دوپونت" آمریکا، ماده‌ای پلیمری به نام پلی‌تترافلوئوراتیلن(PTFE) را کشف کرد و این ماده را با نام تجاری تفلون به صنایع غذایی و پزشکی هدیه کرد. این ماده در واقع نوعی پوشش نچسب و عایق الکتریسیته است که هم مقاومت حرارتی بالایی دارد و هم مقاومت شیمیایی خوبی در مقابل اسیدها و بازها دارد. تفلون در مقایسه با پوشش‌های نچسب دیگر، از بالاترین ضریب نچسبی برخوردار است و اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا تفلون را به‌عنوان پوشش مجاز در ظروف پخت غذا مورد تایید قرار داده است. اما با این وجود، گاهی برخی از کارشناسان نسبت به استفاده از این ظروف هشدار می‌دهند.
دکتر کشاورز در این زمینه می‌گوید: «در تهیه ظروف تفلون از کادمیوم استفاده می‌شود که از فلزات سنگین است. این ماده به مرور وارد غذا می‌شود و باعث بروز سرطان، کوتاهی قد و ضایعات پوستی می‌شود. علاوه بر این، کادمیوم در سنتز هموگلوبین دخالت می‌کند و منجر به کم‌خونی می‌شود.»
در مقابل این نظر، مهندس رفیعی، کارشناس یک کارخانه تولید ظروف تفلون می‌گوید: «کادمیوم قبلا برای تولید رنگ قرمز به کار می‌رفت. این رنگ در قسمت خارجی ظروف استفاده می‌شد و کادمیوم نمی‌توانست وارد غذا شود، اما به هر حال در تولید ظروف جدید استفاده از این فلز ممنوع شده است و هیچ نگرانی از این جهت وجود ندارد.»
چندی پیش هم محققان دانشگاه تورنتو بر پایه نتایج یک تحقیق اعلام کردند که تفلون در اثر حرارت تجزیه می‌شود و گازی که در اثر تجزیه از آن متصاعد می‌شود برای محیط زیست زیان‌آور است. این مسئله نگرانی‌های جدیدی در مورد ظروف تفلون به‌وجود آورد اما شرکت "دوپونت" در یک اظهار نظر رسمی اعلام کرد پوشش‌های نچسب این شرکت، کیفیت خود را تا دمای 260 درجه سانتیگراد حفظ می‌کنند و تجزیه پوشش فقط زمانی اتفاق می‌افتد که درجه حرارت به‌طور مستمر از 340 درجه تجاوز کند. این در حالی است که در طبخ غذا هیچ گاه دما از 250 درجه بالاتر نمی‌رود.
در مورد ظروف تفلون توجه به این نکته ضروری است:
تنها ظروفی که در کارخانه‌هایی با مجوز پروانه ساخت از وزارت بهداشت تولید می‌شوند، استاندارد و بهداشتی هستند.
مهندس رفیعی در این زمینه حتی می‌گوید: «طبق نظر کارشناسان، تفلون مرغوب حتی اگر بلعیده شود، بدون هیچ اثر سوئی بر بدن، دفع می‌شود.»
به هر حال از آنجایی که اصولا در بلعیدن تفلون هیچ خاصیت و لذتی وجود ندارد، بهتر است در استفاده از تفلون‌ها نکات ایمنی را رعایت کنید:
*برای شستشوی این ظروف حتما از ابر استفاده کنید و با سیم ظرف‌شویی به جان قابلمه‌های تفلونی خود نیفتید.
*در ضمن بهتر است از پودرهای شوینده استفاده نکنید و به استفاده از مایع ظرف‌شویی بسنده کنید.
*قاشق فلزی را هم به ته ظرف تفلونی نکشید و برای این کار از قاشق‌های تفلون یا چوبی استفاده کنید. این طوری می‌توانید مطمئن باشید که در میان لقمه‌های غذایتان تکه‌های تفلون وجود ندارد.
*نکته مهم در مورد ظروف تفلون این است که هرگز برای صرفه‌جویی و کمک به اقتصاد خانواده، به بازسازی ظروف تفلون خود فکر نکنید و به دنبال راه‌های دیگری باشید، چون وزارت بهداشت با توجه به مورد تایید نبودن واحدهای بازسازی تفلون و نوع تفلون مصرفی در این موارد، فعالیت این‌گونه واحدها را غیرمجاز اعلام کرده است.
تفلون چگونه شناخته شد؟
تفلون از پلیمر شدن رادیکالی تترا فلوئورو اتیلن تشکیل می شود.داستان کشف ان حکایت جالبی از کشف های تصادفی در شیمی است که نخستین بار در ازمایشگاه تحقیقاتی شرکت دوپان روی داده است.
در ان زمان با این که تترافلوئورواتیلنسنتز شده بود,ولی کوشش برای پلیمر کردن ان ناموفق بود.از انجایی که این ترکیب گازی دردر یک سیلندر کوچک نگهداری می شد,پس از مدتی که برای اجرای ازمایش دیگری به این ماده نیاز شد,با باز شدن شیر سیلندر هیچ گازی از ان بیرون نیامد.فرد ازمایشگاه برای رد این فرضیه که "گاز از ظرف نشت کرده است."یسلندر را با ترازو کشید و مجموع جرم سیلندر و گاز را با با مجموع جرم سیلندر و گازی که در ابتدا در ان بوده,مقایسه کرد.یکسان بودن این مقادیر اشکار کرد که گاز تترافلورئوراتیلن باید به فراورده دیگری تبدیل شده باشد.کنجکاوی این شیمیدان سبب شد تا وی سیلندر را ببرد و پی به وجود ماده جامدپلیمری در درون سیلندر ببرد.پلیمری که او پیدا کرد خواص جالبی داشت و همین انگیزه ای برای تلاش های بعدی شد.نتیجه این کوشش ها سرانجام به روشی بای تهیه این پلیمر منتهی شد.تفلون به دلیل داشتن ساختاری خطی و بدون پیچیدگی فضا شیمیایی,دمای ذوب بالایی (۳۲۷ )دارد.تفلون,پلیمری انحلال ناپذیر و از نظر شیمیایی بسیار بی اثر است.ازتفلون برای ساختن سوپاپ ها و پوشش های مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده می شود و به دلیل خواص نچسب و مقاومت گرمایی بالایی که دارد,کاربرد وسیعی در پوشش دادن به ظروف پخت و پز یافته است.
نگاهى به خطرات تفلون و بحث هاى پیرامون
تفلون در اصل یک ماده پلیمرى به نام پلى تترافلوئورواتیلن (PTFE) است که در دهه ۱۹۳۰ در شرکت دوپونت آمریکا کشف شد و با نام تجارى تفلون وارد بازار شد. این ماده یک پوشش نچسب با مقاومت حرارتى بالا است و در زمره بهترین پوشش هاى نچسب به شمار مى رود که با ورود به بازار، امیدهاى فراوانى را در این عرصه ایجاد کرد ولى گویا با مطالبى که در سال هاى اخیر درباره آن گفته مى شود، بازار این ماده حداقل در زمینه ظروف آشپزخانه با بحران مواجه شود. نباید فراموش کرد که تفلون نام تجارى محصول شرکت دوپونت است و محصولات عرضه شده از سوى کمپانى هاى دیگر مشخصات و ترکیبات خاص خود را دارند و در استفاده از محصولات همه شرکت ها بایستى دقت به خرج داد. نکته مهم این است که از بازسازى ظروف تفلون باید جداً اجتناب کرد چون نوع ماده مصرفى و نحوه کار واحدهاى بازسازى مورد تائید وزارت بهداشت کشورمان نیز قرار ندارد. نکته آخر نیز آن است که طبق تحقیقات انجام شده مشکل آفرینى لایه تفلون در ظروف غذا در دماهاى بالاتر از ۳۶۰ درجه سانتیگراد است ولى محققین معتقدند که در هنگام پخت غذا، دما از ۲۵۰ درجه سانتیگراد فراتر نمى رود ولى با این همه بایستى هنگام استفاده از این ظروف توجه بیشترى مبذول داشت و حتى الامکان از آنها کمتر استفاده کرد چون ما امکان دسترسى به ترکیبات تشکیل دهنده لایه هاى نچسب همه شرکت هاى سازنده موجود در بازار را نداشته و قادر نیستیم تا همه آنها را مورد آزمایشات مختلف قرار دهیم.
ترس در مورد مواد شیمیایى خطرناک باعث شده است که شرکت بزرگ چندملیتى دوپونت در سکوى متهمین قرار گیرد. شرکت معظم شیمیایى دوپونت از سوى ۱۴ نفر به دادگاه فرا خوانده شده است چون این افراد معتقدند که این شرکت در مورد خطرات احتمالى مواد شیمیایى مرتبط با تفلون اطلاع رسانى مناسبى نکرده است. ترکیبى که بیشترین توجه حاضرین را به خود اختصاص داده است پرفلوئورواکتانوئیک اسید (PFOA) است که در پوشش ماهى تابه ها و دیگر ظروف نچسب با مارک هاى مشهور مورد استفاده قرار مى گیرد و البته در محصولاتى از قبیل فرش و پارچه نیز کاربرد دارد. سالیان طولانى است که دانشمندان نگران سمى بودن احتمالى این ترکیب هستند چون این ماده از پتانسیل تولید سرطان برخوردار است. در تاریخ ۲۷ ماه ژوئن سال ۲۰۰۵ سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) یک گزارش مقدماتى در مورد بررسى مشکلات بالقوه ناشى از PFOA منتشر کرد. در این گزارش نتیجه گیرى شده است که مطالعات انجام شده بر روى موش ها بیانگر آن است که این ماده شیمیایى «احتمالاً» سرطان زا است و نگارندگان به سازمان پیشنهاد کرده اند که آزمایشات بیشترى را در این ارتباط انجام دهد. هر چند در حال حاضر نیز ترکیب PFOA جزء ترکیبات «سرطان زاى محتمل» است. مطالعات گوناگون انجام شده بیانگر وجود PFOA در خون انسان و حیوان هاى ساکن در نقاط مختلف جهان و حتى نقاط دوردست قطب شمال بوده است. با این وجود در این مطالعات مشخص شده است که مقدار مورد نیاز براى ایجاد سرطان در حیوانات بسیار بیشتر از مقدار موجود در خون انسان بوده است. البته در کار گرانى که در معرض این ترکیب قرار دارند نیز ارتباط معنا دارى با سرطان پیدا نشده است. بر این اساس شرکت دوپونت در اظهار نامه خود در ششم جولاى ۲۰۰۵ گفته است که «تا به امروز هیچ تاثیرى بر سلامتى که ناشى از PFOA باشد حتى در کارگرانى که بیشتر از عموم در معرض این ترکیب قرار دارند نیز گزارش نشده است». در این ارتباط کلیف وب سخنگوى شرکت دوپونت نیز گفته است که «مصرف کنندگان محصولات فروخته شده با نام تجارى تفلون در امان هستند چون ظروف ساخته شده با لایه هاى نچسب تفلون تولید شرکت دوپونت حاوى PFOA نیستند.»