پیش گفتار:
در یک تحلیل کلی، تحقیقات علمی اصولا باید منجر به کشف یا پی بردن به حقایق علمی جدیدی شوند. در تحقیقات دانشگاهی منظم و پایان نامه های تحصیلات تکمیلی master s Degree به ویژه رساله های دکتری، بیش از تحقیقات دیگر انتظار می رود که نتایج حاصله به تدوین یافته های نوین علمی منتهی شود. رساله دکتری می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات موجود در حل مسائل کلان کشور، چه بصورت ملی، یا منطقه ای و یا محلی باشد. زیرا رساله دکتری حاصل تفکر و اندیشه ی کسانی است که سال ها وقت گرانبهای خود را صرف تحصیل در دانشگاه کرده اند. پایان نامه ها می‌توانند خیلی بیشتر از حد رفع تکلیف از دانشجو و استاد – برای رسیدن به مدرک تحصیلی مورد استفاده قرار گیرند. همانگونه که استادان محترم راهنما و مشاور در این تحقیق در حد بضاعتشان هدایتگر شوق و انگیزه من به سوی پژوهشگری بودند (که نیاز اصلی کشورمان ایران در حال توسعه است). با همین بینش سعی نموده‌ام که موضوع رساله خویش را، به رغم برخورداری از جنبه های علمی به گونه ای انتخاب کنم که قابل طرح در عرصه های داخلی و بین‌المللی باشد و با حفظ جنبه کاربردی بودن مطالعات و تحقیقات عمیق علمی خود شخصاً دانشجوی ساعی و کوشا با اندیشه ای ناب راه تحقیق را طی نمایم و از سوئی نتیجه زحمات استادان و اندیشمندان دانشگاهی را به نهادها و سازمانها و ارگانهایی اجرائی ارائه نمایم. زیرا دانشگاه مرکز مولد اندیشه و دانش است، و مسئولان و برنامه ریزان باید ایمان آورند که برای تربیت و تولید اندیشه های نو باید امکانات وسیعتری در اختیار دانشگاهها و دانش پژوهان قرار دهند، تا چرخه ی آموزش تحصیل علم در کشور با سرعت بیشتری به حرکت درآید؛ و آنها قادر به تولید فکر و اندیشه یی موثر باشند.
اینجانب با کمک استاد راهنما جناب آقای دکتر سید رحیم مشیری مدیر گروه دانشگاه و جناب آقای دکتر منصور بدری فر استاد فرهیخته مرکز علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی که از پیشکسوتان علم جغرافیا هستند تلاش کرده تا از طریق مطالعه‌ی نظریات و تجربیات دیگران خلاءهای موجود را بشناسم و چیزی هرچند اندک به آن اضافه نمایم. به عبارت دیگر در این مقطع سعی شده دانش تولید شود یعنی با تفسیر و تشریح نظریه ها، بسط و توسعه نظریه راه را به نظریه سازی و بعد از آن اجراء هموار سازیم. یعنی از لابلای مطالعه آثار دیگران، معانی و مفاهیم جدید از آنها استخراج و یا صرفا با مطالعه ی نظریات گذشتگان به حضور در صحنه و کار میدانی هرچند محدود برداشتهای جدیدی را عرضه نمایم، تا در حقیقت بدنه ی جدیدی را در رشته مربوطه جغرافیا ایجاد نمایم؛ زیرا ماهیت و ویژگی بارز رساله دکتری همین است.
در بررسی علم می توان به این نکته اشاره کرد که روستاها گرچه به عنوان زمینه های تحقیقاتی از دیرباز مورد توجه بوده اند، اما با توجه ویژه و خاص به آنها که در دهه های اخیر صورت گرفته است، آنچه به ضرورت این مقوله دامن می زند این واقعیت است که رشد بی رویه شهرها و بخصوص حواشی آنها (حاشیه نشینی) و نارسائیها و پیچیدگی های اجتماعی و انسانی (مهاجرت) و مسائل اقتصادی در واماندگی، تزلزل و فروپاشی حیات روستایی ریشه دارد و رشد و توسعه بسیاری از کشورها در گرو ساماندهی عرصه های روستایی است. به همین دلیل، شناخت سکونت گاههای روستایی در بسیاری از شاخه های علمی مانند جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی رونق تازه ای یافته است.
در این رساله سعی شده تا نظم ساختاری بنیادی وجود داشته باشد البته مولف ادعا ندارد که در ایجاد این نظم و ساختار کاملا موفق بوده است ولی از آنجا که اعتقاد دارد ساختاری هرچند ضعیف بمراتب بهتر از اینکه اصولا ساختاری وجود نداشته باشد اگر یاری و دستگیری استادان و حمایتهای علمی اندیشمندان فروتن و بزرگی چون دکتر حسین آسایش، دکتر محمدتقی رهنمایی، دکتر پرویز کردوانی، دکتر حسین شکوئی، دکتر محمد حسین پاپلی یزدی، دکتر مسعود مهدوی، دکتر عزت اله عزتی، خانم دکتر کتایون علیزاده، دکتر علی اصغر نظری، دکتر رکن الدین افتخاری، دکتر عباس بخشنده نصرت، دکتر فرهودی، دکتر قویدل و جناب دکتر فرجی راد و دکتر پرهیزگار و ... در طول دوران تحصیل نبود هرگز چنین توفیقی برای نگارش پایان نامه در مقطع دکتری فراهم نمی آمد.
در نگارش این رساله از آثار، کتب و نوشته های بسیاری استفاده شده است، اما کاستی و کمی آن بر عهده نویسنده است. از دانشمندان، استادان، کارشناسان انتظار است با بذل توجه و تذکر در این پایان نامه مرا یاری رسانند. حمایت الهی بدرقه راهشان و توجهات حضرت ثامن الائمه برایشان مستدام باد.
بهروز اژدری