در دنیای پیشرفته امروز که عصر ارتباطات و اطلاعات نام گرفته است. اطلاع رسانی از جایگاه رفیع و ارزشمندی برخودار است و با توجه به این مهم که اطلاع رسانی می بایست دقیق، صحیح و مطابق با آخرین پیشرفتهای فن آوری و با تکیه بر ابزار و امکانات ارتباطی مدرن و به روز و با سهولت هرچه تمام تر انجام پذیرد و نیز دسترسی به آنها در هر زمان و مکان به سادگی امکان پذیر باشد، لذا وجود مجامعی قوی که توانایی ایجاد بستر اطلاع رسانی صحیح، بهینه، به روز و همگام با پیشرفتهای فن آوری در سطح جهان را فراهم آورد امری بدیهی و ضروری به نظر می رسد.
از جمله علومی که می تواند نقش ارزنده و بسزایی در امر اطلاع رسانی پزشکی ایفا نماید، علم مدارک پزشکی است و متخصصان این رشته در کشورهای مختلف جهان جهت نیل به اهداف مذکور با تشکیل انجمنهای علمی و حرفه ای مربوطه به این مهم مبادرت می ورزند. در این بخش ضمن معرفی اجمالی مهمترین انجمن های مدارک پزشکی جهان و ایران به بررسی فعالیتهای فدراسیون بین المللی سازمانهای مدارک پزشکی (IFHRO ) می پردازیم.
تاریخچه انجمن های علمی مدیریت اطلاعات بهداشتی و درمان جهان
اولین انجمن رسمی مدارک پزشکی در سال 1928 در آمریکا سازمان یافت. با وجودی که بسیاری از مسئولان و متصدیان مدارک پزشکی در کانادا در این انجمن عضویت داشتند، معذالک بمنظور استفاده بیشتر از یک سازمان با اهداف ملی در سال 1942 انجمن متصدیان و کتابداران مدارک پزشکی را در کانادا بنیاد نهادند.
پرسنل مدارک پزشکی انگلستان نیز درصدد تشکیل و ایجاد سازمانی مشابه بودند، لیکن این امر مهم در اثر جنگ جهانی دوم به تعویق افتاد و در سال 1948 انجمن متصدیان مدارک پزشکی بریتانیای کبیر جمعیت واحدی را ایجاد کردند.
به زودی در سال 1949 انجمن بیمارستانهای استرالیا با آگاهی به ارزش کادر کارآزموده مدارک پزشکی، مبادرت به تشکیل سازمان جدیدی نمود و این عمل باعث تشکیل دو سازمان، یکی انجمن متصدیان اسناد و مدارک پزشکی ولز و دیگری انجمن کتابداران اسناد و مدارک پزشکی ویکتوریا شد.
در سال 1952 فدراسیون کتابداران مدارک پزشکی تشکیل شد. از آنجا که مسئولیتهای متصدیان مدارک پزشکی استرالیا بسیار شبیه مسئولیتهای همکارانش در کانادا و آمریکا بود، وجود این جریان در استرالیا موجبات علاقه بیشتر در امور تحقیقی مدارک پزشکی را فراهم کرد و این امر باعث پیشرفت قابل توجهی در کیفیت مراقبتهای پزشکی شد.
به زودی کانالهای ارتباطی بین اعضای سازمان یافته برقرار گردید و همچنین برقراری روابط و متصدیان مدارک پزشکی در کشورهایی که هنوز دارای سیستم منسجم و متشکل نبودند، آغاز شد. عقیده عمومی بر این اصل استوار بود که تشریک مساعی بین کارکنان مدارک پزشکی در سطح جهان موجب پیشرفتهای سریع در ایجاد استانداردهای بین المللی در مسائلی مانند جمع آوری اطلاعات و تدوین آمارها برای بررسی و مطالعه و مقیاس های بین المللی، همچنین طبقه بندی بین المللی و اعمال جراحی بیماریها در سطح جهان را فراهم خواهد آورد.
انجمن مدیریت اطلاعات بهداشتی درمانی آمریکا (AHMA)
در آمریکا تاریخچه مدارک پزشکی را می توان از بیمارستانها شروع نمود. یکی از اولین مراکزی که در تکمیل مدارک پزشکی نقش داشت «بیمارستان پنسیلوانیا» است (1752 م)، که شخصی به نام «بنجامین فرانکلین» پرونده ها را به خط خود می نوشت. آمار به جا مانده از این بیمارستان در سالهای (1773 – 1752) نشان می دهد هر سال تقریباً 400 نفر در این بیمارستان پذیرش می شدند و میزان مرگ و میر 10% پذیرشها بود. اطلاعات ثبت شده از پرونده آنها شامل : نام بیمار، اختلالات، تاریخ پذیرش، تاریخ ترخیص و شرایط بیمار در زمان ترخیص بود. این بیمارستان همچنین دفتر ثبتی داشت که راهنمایی برای یافتن پرونده بیمار بود.
در سال 1803 این پرونده ها کاملتر شد و 70 سال طول کشید تا سال 1873 از پزشکان خواسته شد پرونده ها را به طور سیستماتیک و منظم بنویسند. در همین سال بود که ایندکس بیماران به صورت رسمی به وجود آمد.
در سال 1889 این بیمارستان 2 نفر را استخدام کرد که جداول آماری را تنظیم می کردند و تمام اموری را که طی سال با آن مواجه می شوند طبقه بندی می نمودند. در این جداول حتی «علت ترخیص» نیز ثبت می شد. بیمارستان نیویورک نیز در سال 1771 شروع به کار کرد دفتر ثبت خود را در سال 1793 به کار گرفت. جالب این که ثبت اطلاعات در این دفتر آنقدر کامل بود که آنها توانستند سیستم را کامپیوتری کنند. در این بیمارستان در سال 1866 برنامه ای جهت تهیه دقیق ایندکس بیماریها طراحی شد و در سال 1877 ایندکس بیماران را به وجود آورد که شبیه ایندکسهای الفبایی بیماران و بر اساس «نام بیمارستان» بود.
از دیگر مسائل مهم بیمارستان «نیویورک» این بود که از سال 1879 برای اولین بار ثبت تاریخچه فامیلی رایج شد و از سال 1886 نوشتن تاریخچه و نتایج معاینه جزء فعالیتهای معمول و روتین در آمد و از سال 1932 سیستم شماره گذاری واحد (Unit ) نیز مورد استفاده قرار گرفت.
بیمارستان دیگری که اهمیت تاریخی دارد بیمارستان چاریتی است که در «نیواورلند» در سال 1736 تأسیس شد و ویژگی خاص آن این است که بین سالهای 1937 – 1900 پرونده ها را بر اساس سیستم بلوبو (Belleuue) کد گذاری کردند یعنی پرونده ها را هم بر اساس «تشخیص» مشخص می کردند و هم بر اساس «شماره» هر موضوع مشخص می شد. بدین ترتیب که ابتدا بر اساس «موضوع» و بعد در هر موضوع پرونده راکد می دادند و آنها را بر اساس شماره پرونده طبقه بندی می کردند. از دیگر نکات جالب در این بیمارستان این بود که در سال 1937 برای کدگذاری پرونده ها از مرجع SNDo استفاده می شد.
از بیمارستانهای معروف دیگر «بیمارستان عمومی ماساچوست» در بوستون است. در این بیمارستان در سال 1853 دکتر ساموئل نیلند ایندکس تحلیلی از اعمال جراحی انجام شده را تهیه کرد و در سال 1893 نیاز به داشتن «کارت» برای هر بیمار را حس نمود و لذا اطلاعات بیمارانی را که از سال 1870 در آن بیمارستان توسط خانم «مایرز» در بخش مدارک پزشکی با یک سری تکنیکهای کتابداری از جمله «دفتر ثبت مراجعین» جمع آوری شده بود را به «کارت » انتقال داد.
پس از چندی نام این انجمن تبدیل به انجمن مدارک پزشکی آمریکا (AMRA) و سپس در سال 1992 به انجمن مدیریت اطلاعات بهداشتی (AHMA) تغییر کرد.
هم اکنون در سراسر آمریکا بیشتر از 30 کالج و دانشگاه وجود دارد که از سوی انجمن مدارک پزشکی آمریکا واجد شرایط شناخته شده اند.
اما از جمله موسسات و انجمنهایی که به تشکیل انجمن علمی مدارک پزشکی در آمریکا و به تبع آن شکل گیری مدارک پزشکی به شکل امروزی آن کمک فراوانی نموده اند، می توان به انجمن بیمارستانهای آمریکا – انجمن پزشکی آمریکا – کالج جراحان آمریکا – کالج پزشکان آمریکا اشاره کرد.
مسئولیت انجمن
انجمن مدیریت اطلاعات بهداشتی آمریکا جهت بهبود بخشیدن اطلاعات بهداشتی بمنظور تسهیل امر مراقبت بهداشتی و ارتقای سطح کیفی و کمی مراقبت از بیماران به وجود آمده است. و به عبارت دیگر AHMA به انجام موارد زیر متعهد شده است:
استفاده از سیستمها و استانداردهایی برای اطمینان از کیفیت اطلاعات بهداشتی
دسترسی به اعضای برتر
توسعه یک محیط حمایتی از کارکنان مدیریت بهداشتی
فراهم نمودن منابعی جهت ارتقای این حرفه
فراهم نمودن خدماتی با کیفیت بالا به اعضا و استفاده کنندگان اطلاعات بهداشتی
تحقیق و به کارگیری فن آوری جدید برای ارتقای مدیریت اطلاعات بهداشتی
انجمن مدیریت اطلاعات بهداشتی پایبند اصول زیر است :
الف – برقرار کردن تعادل در حقوق پنهانی و محرمانه بیمار در زمینه اطلاعات بهداشتی با استفاده قانونی از اطلاعات.
ب – کیفیت اطلاعات بهداشتی به وسیله پیوستگی، درستی، ثبات و اعتبار
ج – کیفیت اطلاعات بهداشتی با تکیه کردن بر کیفیت ارائه مراقبت بهداشتی
آرم مخصوص کتابداران مدارک پزشکی ایالات متحده آمریکا
اجزای تشکیل دهنده این آرم در برگیرنده مفاهیم مختلفی هستند تاریخ تشکیل این انجمن یعنی سال 1928 میلادی و طرح یک پرونده مبین مدارک پزشکی بر روی پیکره ای از دو مار رو به روی هم که دو یال بالای سر آنها است، تنه اصلی آن را تشکیل می دهند. پیکره موجود مورد استفاده در این آرم مربوط به کادوسئوس یکی از خدایان یونان قدیم است و در راس پیکره شعله ای که علامت روشنی ناشی از پیشرفت علم است، می سوزد. گرچه کلمه لاتین است اما در واقع این کلمه از کلمه دیگر که هرمیو یا هرمز و به معنی پیک یا منادی است اقتباس شده که مظهر رب النوع سخنوری یا پیام رسانی خدایان یونان قدیم بوده که به وسیله دو بال پیامهای خدایان را به یکدیگر می رسانده و از اینجاست که این پیکر سمبلی برای بعضی مشاغل پزشکی است.
لذا آرم فوق که سمبول اداری و طبی است توسط مجمع عمومی این انجمن به عنوان آرم رسمی این انجمن انتخاب گردید.
اعضای انجمن
اعضای فعال : کسانی که حقوق کامل دارند و می توانند به عنوان هیئت رئیسه و عضو رای دهند و انتخاب شوند.
اعضای وابسته : اعضای فعالی هستند که حق رای دارند ولی حق انتخاب شدن ندارند.
اعضای دانشجو : حق رای و سایر حقوق را ندارند ولی حق عضویت آنها کم است.
اعضاء غیر فعال : افرادی که فعالیت قبلی داشته اند ولی اکنون فعالیت ندارند و مایلند از اتفاقاتی که در این رشته می افتد با خبر باشند. این افراد حق رای ندارند.
اعضای افتخاری : عضویت افتخاری خاص افرادی است که کار ویژه ای در این حرفه انجام داده باشند . حق رای ندارند و صلاحیت این نوع عضویت توسط مجلس قانونگذاری سنجیده می شود.
اعضای حقوقی : حق عضویتی بالاتر از اعضای فعال دارند و می توانند رای دهند ولی حق انتخاب شدن ندارند.
برای عضویت لازم است فرم مربوطه را پر کرده و یک برگه تعهد اخلاق حرفه ای را امضاء کنند. این انجمن دارای مجلس قانون گذاری به نام خانه نمایندگان می باشد که از هیئت رئیسه و نمایندگان انجمن ایالتی که هر کدام حق رای را دارند و نیز همه اعضای فعال انجمن هستند، تشکیل شده است.
وظایف آن تصدیق و تأیید اخلاق حرفه ای، امتحان، راهنمای هیئت رئیسه، تعیین حق عضویت و ... است. هیئت رئیسه انجمن شامل 3 نفر قبلی ، رئیس فعلی و رئیس دوره بعد و 6 نفر اعضای هیئت مدیره و یک نفر مدیر اجرایی انتخابی توسط مجلس قانونگذاری می باشد. وظایف آن :
برنامه ریزی استراتژیک
تعیین بودجه
نظارت بر حسن اجرای برنامه آموزشی
نشریات انجمن
AHIMA اطلاعاتی رایج را در مورد نتایج فعالیتهای توسعه و فن آوری جدید از طریق انتشار ژورنال به صورت ماهیانه تحت عنوان ژورنال انجمن را ارائه می دهد.
انجمن در ضمن ژورنال تحقیقاتی که توسط مدیریت اطلاعات بهداشتی تهیه می شود تحت عنوان Topic In Health Research را هر سه ماه یکبار برای کاربران مختلف انتشار می دهد. این نشریه در زمینه های مختلف مانند بهداشت و روان، مراقبتهای طولانی مدت ، پزشکی فیزیکی «فیزیوتراپی» و نوتوانی و ... اطلاعات جدید را جمع آوری کرده و هر سه ماه یکبار به صورت نشریه منتشر می نماید.
انجمن کتابها، نوارهای ویدیویی و سایر اسناد فرهنگی قابل دسترس را برای مربیان منتشر می کند. آگهی هایی که در ژورنال منتشر می شود، دستاوردها و تولیددات و سرویسهای فروشندگان را به معرض نمایش گذاشته و هر ماه حدود 3500 نفر را تحت پوشش قرار می دهد.
در ضمن در این آگهی ها، تبلیغ فرصتهای شغلی در خصوص مدیریت اطلاعات بهداشتی منتشر می شود.
انجمن همچنین مجمع عمومی و بزرگی از اسناد قبلی مدیریت اطلاعات بهداشتی را در یک مرکز نگهداری می کند و دسترسی به این منبع و اسناد می تواند پاداشی برای اعضای انجمن باشد.
«نظام نامه» انجمن
ماده 1) نام انجمن است که عبارت است از انجمن مدیریت اطلاعات بهداشتی آمریکا (AHIMA) و ماده 2) این ماده اهداف انجمن را توضیح می دهد.
گفته شد که انجمن، از جمله اهداف و رسالتهای خود «اشاعه هنر و علام مدیریت مدارک پزشکی» را مطرح می کند و معتقد است که بایستی کیفیت و جامعیت آن را ارتقا دهد بهر صورت با توجه به این که هدف ذکر شده را به نفع اجتماع می داند، می گوید برای رسیدن به این هدف بایستی کارهای زیر را انجام داد :
ایجاد استاندارد برای برنامه های آموزشی مدارک پزشکی.
ایجاد و نگهدای استاندارد برای تصدیق اولیه مدارک.
چاپ فهرستی از نام افرادی که امتحان را گذرانده اند، یعنی در حقیقت از نظر علمی مورد تأیید قرار گرفته اند.
اشاعه و پیشرفت حرفه ای برای کسانی که وارد حرفه مدارک پزشکی شده اند و برای آنها آموزش مکاتبه ای در نظر گرفته شده.
انتشار نشریه یا «مجله» به عنوان یک «رساله آموزشی».
اولین نشریه ای که چاپ شد تحت عنوان بولتن انجمن کتابداران آمریکای شمالی نام داشت که تا سال 1962 تحت همین عنوان چاپ شد. در این سال عنوان آن به خیرنامه مدارک پزشکی تغییر یافت و از سال 1980 تحت همین نام هر 2 ماه یکبار منتشر گردید.
هم زمان با آن خبر نامه ای تحت عنوان Counter Point را به چاپ رساندند که اخبار مربوط به مدارک پزشکی را ارائه می داد. در سال 1983 این دو با هم ادغام شدند و از سال 1991 تحت عنوان JAMRA به صورت ماهیانه چاپ شد و از سال 1992 به بعد تحت عنوان JAHIMA منتشر می شود.
هم زمان با آن خبرنامه ای تحت عنوان Counter Point را به چاپ رساندند که اخبار مربوط به مدارک پزشکی را ارائه می داد. در سال 1983 این دو با هم ادغام شدند و از سال 1991 تحت عنوان JAMRA به صورت ماهیانه
چاپ شد و از سال 1992 به بعد تحت عنوان JAHIMA منتشر می شود.
6- ترتیب دادن گردهمایی جهت بالا بردن کیفیت و معرفی آخرین دستاوردها و آشنا کردن کارکنان مدارک پزشکی با یکدیگر.
مجلس قانونگذاری انجمن
این مجلس شامل اعضایی است که می توان از «هیئت رئیسه انجمن» و نمایندگانی از ایالات متحده نام برد و هر ایالتی یک انجمن مربوط به خود دارد که هر کدام گردهمایی برای خود دارند و حتی برخی از آنان نشریه ای خاص خود دارند.
نمایندگان ایالات توسط «اعضای فعال» انتخاب می شوند. به ازای هر 100 عضو فعال یک نماینده انتخاب می شود البته انتخاب نماینده به «میزان فعالیت آن ایالت» نیز بستگی دارد و حتی ممکن است ایالتی نماینده نداشته باشد