تحقیق سیستم خبره

سامانه‌های خِبره یا سیستم‌های خِبره (Expert systems) به دسته‌ای خاص از نرم‌افزارهای رایانه‌ای اطلاق می‌شود که در راستای کمک به کاردانان و متخصّصان انسانی و یا جایگزینی جزئی آنان در زمینه‌های محدود تخصّصی تلاش دارند. اینگونه سامانه‌ها، در واقع، نمونه‌های ابتدایی و ساده‌تری از فن‌آوری پیش‌رفته‌تر سامانه‌های مبتنی بر دانش به حساب می‌آیند.

این سامانه‌ها معمولاً اطلاعات را به شکل واقعیات[۱] و قواعد[۲] در دادگانی به نام پایگاه دانش به شکل ساختار مند ذخیره نموده، و سپس با استفاده از روشهایی خاص استنتاج از این داده‌ ها نتایج مورد نیاز حاصل می‌شود.

مقدمه

در میان اهل فن و صاحبان اندیشه، استدلال تعاریف و تفاسیر متنوعی دارد. در نگاهی کلی، استفاده از دلیل و برهان برای رسیدن به یک نتیجه از فرضیاتی منطقی با استفاده از روش‌های معین، تعریفی از استدلال تلقی می‌شود؛ تعریفی که البته با دیدگاه‌های فلسفی و گاه ایده‌آل‌گرایانه از استدلال تفاوت دارد. با این حال موضوع مهم و اساسی در اینجا بحث در چیستی و چرایی این دیدگاه‌ها نیست، بلکه در مورد نحوه طراحی سیستم‌های با قدرت استدلال، با هر تعریفی، برای رسیدن به مجموعه‌ای از تصمیمات منطقی‌ ‌ با استفاده از مفروضات یا به طور دقیق‌تر دانشی است که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. سیستم‌هایی خبره(expert systems) اساسا برای چنین هدفی طراحی می‌شوند. در حقیقت به واسطه الگوبرداری این سیستم‌ها از نظام منطق و استدلال انسان و نیز یکسان بودن منابع دانش مورد استفاده آن‌ها، حاصل کار یک سیستم خبره می‌تواند تصمیماتی باشد که درحوزه‌ها و عرصه‌های مختلف قابل استفاده، مورد اطمینان و تاثیرگذار هستند. بسیاری بر این باورند که سیستم‌های خبره بیشترین پیشرفت را در هوش مصنوعی به وجود آورده‌اند.

حوزه‌های کاربرد

سیستمهای خبره در زمینه های بسیار متنوعی کاربرد خود را یافته اند برخی از این زمینه ها عبارتند از پزشکی، حسابداری، کنترل فرایندها، منابع انسانی، خدمات مالی، و GIS . حسابداری، تجزیه و تحلیلهای مالی پزشکی ( تشخیص بیماری )، آنژیوگرافی، باستان شناسی، تولید ویفرهای سیلیکونی و انواع خاصی از رادیوگرافی در زمینه های مختلف دیگری نیز سیستمهای خبره پدید آمده اند نظیر : مشاوره حقوقی، مشاوره برای انتخاب بهترین معماری یا ترکیب بندی سیستم کامپیوتری، مشاوره مهندسی ساختمان و غیره.

در هر یک از این زمینه‌ها می توان کارهایی از نوع راهنمایی، تحلیل، دسته‌بندی، مشاوره، طراحی، تشخیص، کاوش، پیش بینی، ایجاد مفاهیم، شناسایی، توجیه، یادگیری، مدیریت، کنترل، برنامه‌ریزی، زمان بندی و آزمایش را با مددجویی از سیستم‌های تجربی با سرعت و سهولت بیشتری به انجام رسانید. ∗

سیستم‌های خبره یا به عنوان جایگزین فرد متخصص یا به عنوان کمک به وی استفاده می‌شوند.

کاربرد نظام های خبره در خدمات کتابداری و اطلاع رسانی

کاربرد نظام های خبره و هوشمند را در حوزه های نمایه سازی، چکیده نویسی، طراحی و تولید اصطلاحنامه ها، فهرست نویسی، بازیابی متن فارغ از منطق بولی، بازیابی متون مبتنی بر منطق بولی، تجزیه و تحلیل خودکار محتوا و ارائه دانش، مدیریت و دسترسی به محتوی پایگاه های رابطه ای، اسناد هوشمند، تجزیه و تحلیل پایگاه های اطلاعاتی دانسته اند.

کاربرد سیستمهای خبره در حسابداری و امور مالی

یکی از پر رونق ترین زمینه های کاربرد سیستمهای خبره، حوزه و تجزیه و تحلیلهای مالی است . یکی از مناسب ترین زمینه‌های کاربرد سیستمهای خبره حوزه حسابداری و امور مالی است . امروزه انواع زیادی از سیستمهای خبره برای کاربردهای مختلف در این شاخه از دانش بشری ساخته شده است که در مورد استفاده گروههای مختلفی از تصمیم گیرندگان نظیر مدیران شرکتها و سازمانها، حسابداران، تحلیلگران مالی ، کارشناسان مالیاتی و بالاخره عامه مردم قرار می گیرد حتی متخصصین و کارشناسان حوزه های مختلف دانش حسابداری و مالی از این نرم افزارهای پر جاذبه به عنوان وسیله ای برای یافتن « حدس دوم » و اطمینان بیشتر نسبت به یافته ها و قضاوت های شخصی خود استفاده می کنند .

کاربردهای مختلفی از سیستم های خبره را در سه زمینه حسابداری، حسابداری مدیریت و امور مالیاتی به شرح ذیل می باشد :

حسابرسی : ارزیابی ریسک – تهیه برنامه حسابرسی – فراهم آوردن کمکهای فنی – کشف تقلبات و جلوگیری از آنها

حسابداری مدیریت : قیمت گذاری محصولات و خدمات – تعیین بهای تمام شده – طراحی سیستمهای حسابداری – بودجه بندی سرمایه ای – انتخاب روش حسابداری – ارزیابی اعتبار – ایجاد و برقراری کنترل

امور مالیاتی : توصیه های مالیاتی – محاسبه مابه التفاوتهای مالیاتی – برنامه‌ریزی مالی شخصی .