مقاله نقد خانه فاطمی

نام پروژه:                    خانه فاطمی

تاریخ ساخت:     1320

پایان ساخت:      1325

صاحب قبلی:      این خانه در ابتدا برای دیلمیان بوده و اولین مدرسه در گرگان می‌باشد  که پسرانه بوده است. بعد از آن حاج حبیب اله فاطمی آن را از وراث دیلمیان خرید. بعد از آن سه خانوار در آن زندگی می‌کردند.

ساکن فعلی:      آقای دلیری

طرح اولیه ساختمان:         پارک شهر فعالی (قصر) به دستور محمدعلی شاه قاجار بوسیله ایوانف طراحی و ساخته شد. این ساختمان که معمار آن آقای جلالی بوده که با استفاده از طرح پارک شهر، طرح اولیه این خانه را ریخته است.

معماران:           آقای شعبان جلالی، حاج حسین کاشی که دو تن از معماران معروف گرگان بوده‌اند.

نماکار:               سعید سقا استرآبادی گچ‌بری نمایش را انجام داده که با آقای فاطمی هم نسبت فامیلی داشته است.

توضیحات بنا:    قسمت غربی این بنا نسبت به جاهای دیگر آن قدیمی‌تر است که با شکایت همسایه‌ها، 6-5 سال قبل قسمت جنوبی خراب شد. چهار هم طول کشید تا کاه‌گل آن خشک شده و بعد روی آن گچ کشیده شد.

مشخصات فرش حیاط و خیابان منتهی به آن:

کوچه سنگ فرش بوده و خیابان اصلی هم سنگ‌فرس بوده است. در سال 1327، به دستور محمدرضا شاه و بوسیله شرکت (کان‌کار) روسی آسفالت شد. فرش حیاط هم سنگ قلوه بوده که در حال حاضر موزائیک می‌باشد.

انبارها

هویج‌خانه برای نگهداری برنج و روغن در قسمت جنوبی.

به جای یخچال، مواد غذایی را در سرداب نگهداری می‌کردند.

در حیاط هم طاق‌هایی وجود داشت که در زیر آن برنج نگهداری می‌شد و روی آن پلاس می‌کشیدند که از پشم گوسفند یا بز که عادتاً به رنگ مشکی بوده و از نفوذ رطوبت و خراب شدن برنج جلوگیری می‌کرده است.

سرکه‌ها در خمره‌های سفالی بزرگی نگهداری می‌شد.

جهت طبخ برنج از یک هفته قبل، مقدار برنج مصرفی هفتگی خود را خیس کرده و آن را در خمره‌های بزرگ سفالی که به آنها دالاک می‌گویند، نگهداری می‌کردند. برای پیش‌بینی مهمان هم 2 یا 3 پیمانه به مصرف هفتگی خود اضافه می‌کردند.

جزئیات ساخت بنا:

الف) نماها:          کنده‌ کاری‌ ها، تماماً با دست انجام می‌شده و برای طراحی روی نما کاغذ را سوراخ کرده و طرح آن را روی آن درآورده و روی دیوار قرار داد و ذغال را روی آن می‌پاشیدند. بعد از برداشتن کاغذ شروع به تراش زدن بر روی نما می‌کردند.

ب) چوب‌ها:          تمامی چوب‌ها ازدار، ملیچ و مازو که نمی‌پوسیدند، اجرا شده است.

1. حلقه‌های روی سقف برای ننو بچه طراحی شده است.

2. چوب‌ بری‌ های سقف هم بوسیله دست بریده شده و کار شده است.

ج) پی‌ها:             ارتفاع پی‌ها، 5/2 متر است.

د) گربه‌روها:         گربه‌روها که وظیفه رساندن هوا به منظور خنک نگهداشتن فنداسیون را داشته‌اند.

سیستم گرمایش و طبخ:

الف)        زمستان‌ها از چال‌کرسی و بخاری‌های هیزمی استفاده می‌کردند.

ب)          دو نوع کرسی روانی یا متحرک و کرسی پایه‌دار یا ثابت داخل چاله قرار می‌گرفت. مواقعی که غذا می‌پختند، ذغال‌های مانده‌ از طبخ را درون کرسی می‌ریختند تا خانه گرم شود.

ج)           اتاق‌های بالا از کرسی متحرک یا روانی استفاده می‌شد.

ه‍(           در بالای اجاق هواکش بوده که گرما از آنجا به بالا رود.

و)            شب‌ها برای روشنایی از چراغ‌های گردسوز استفاده می‌کردند.

ز)           فضای پشت خانه که برای هوا و نوردهی و برای این که به خانه‌های مجاور دید ندارند.

چگونگی استفاده از آب و سیستم آبرسانی:

در هفته یک مرتبه برای رساندن آب، میراب نهرها را تمیز می‌کرد تا حوض پر شود تا هفته دیگر.

در سال 1323، عملیات لوله‌کشی آب شرب انجام شد که از سرخواجه شروع گردید.

وضعیت امنیت خاندان‌ های بزرگ گرگان

دیلمی‌ها ایل داشتند، ولی فاطمی‌ ها نداشتند. دیلمی‌ها وابسته به امیر تیمورلنگ بودند و اسلحه‌های خود را از امیر تیمور لنگ می‌گرفتند و یک زبانشان هم ترک بوده.

جزئیات دیگر:

گرگان در این دوره دارای یک خیابان اصلی بوده که هم‌اکنون به نام خیابان امام خمینی(ره) می‌باشد و بقیه آن کوچه بوده است.