تاریخچه وبومتریک :
افزایش روزافزون دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در چند دهه اخیر در سطح جهان ونیز توجه بیشتر به آموزش عالی در میان کشورهای در حال توسعه، موضوع رقابت میان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را بیش از پیش برجسته ساخته است. به عبارت دیگر،دانشگاه‌ها در عرصه جذب دانشجو، گرانت‌ها و طرح‌های تحقیقاتی ملی و بین‌المللی ونیز تبادل استاد و دانشجو در حال رقابت با یکدیگر هستند و بسیاری از آنها از این طریق به دنبال جذب اعتبارات مالی ملی و بین‌المللی هستند. از این رو، وجود معیاریبرای ارزیابی و رتبهبندی دانشگاه‌ها مهم به نظر می‌رسد و بر همین اساس در دهه اخیرنظام‌های متعدد و متنوع رتبهبندی دانشگاهی طراحی، اجرا و پیاده‌سازی شده‌اند. باتوجه به اهمیت جذب دانشجو و بودجه، روسای اغلب دانشگاه‌ها در دنیا به دنبال بهبود رتبه خود در این نظام‌های رتبهبندی دانشگاهی بوده و مرتبا جایگاه دانشگاه خود رادر این نظام‌ها پایش و رصد میکنند.
سیستم های رتبه‌ب ندی دانشگاهی از سال 1865میلادی در دنیا ظهور یافتند. در این میان نظام‌های مختلفی به موضوع رتبهبندی دانشگاه‌های جهان پرداخته‌اند و از روشها و شیوه‌های مختلف و متفاوتی برای ارزیابی و رتبه بندی دانشگاهی استفاده نموده‌اند. از میان شاخصهای مورد استفاده، تقریباهمه نظام‌های رتبهبندی از شاخصهای کمی و کیفی ارزیابی وضعیت آموزشی، پژوهشی،رفاهی و نیز وضعیت دانش‌آموختگان دانشگاه مربوطه استفاده میکنند. مجموعه این شاخص‌ها نمادی از کیفیت موسسات و دانشگاه‌ها بر اساس مواردی از جمله ترکیبی ازداده‌های مبتنی بر تجربه، برونداد پژوهشی و استنادات صورت گرفته به آنها و نظرات گروه‌های متفاوت متخصص شامل دانشجویان، دانش آموختگان، فن‌آوران و کارفرمایان میباشد.در حال حاضر بیش از 25 نظام ملی و بین‌المللی رتبهبندی دانشگاهی در جهان وجوددارد که در میان آنها چند روش بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و از اهمیت نسبیبیشتری در عرصه بین‌المللی برخوردار است. در میان این نظام‌ها، چهار شیوه رتبهبندی تایمز در انگلستان به عنوان قدیمی‌ترین نظام رتبهبندی، نظام رتبهبندی دانشگاه شانگهای چین، رتبهبندی وبومتریک آزمایشگاه تحقیقاتی Cybermetric اسپانیا و درنهایت رتبهبندی دانشگاه‌های جهان اسلام (OIC) طراحی شده توسط سازمان کنفرانس اسلامی وجود دارند. نظام رتبهبندی ویژه‌ای نیز در کشور، برای دانشگاه‌های علوم پزشکی وجود دارد که براساس آن این دانشگاه‌ها سالیانه ارزیابی و رتبهبندی می‌شوند.
شاخص های وبومتریک
شاخصهای وبومتریک به این دلیل بوجود آمده‌اند که میزان توجه موسسات را به نشراینترنتی نشان دهد. بنابراین دانشگاه های با کیفیت آموزشی بالا ممکن است به دلیل عدم تمایل به سیاست‌های انتشار اینترنتی، در این نوع رتبهبندی رتبه مورد انتظارخود را بدست نیاورند. در عین حال موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی کشورهای درحال توسعه در این روش رتبهبندی، با قرار دادن دستاوردهای علمی خود بر روی اینترنت می‌توانند وضعیت بهتری پیدا کنند چرا که ممکن است نسبت به دانشگاه‌های تراز اول دنیا بسیار فاصله داشته باشند اما با این روش می‌توانند وضعیت خود را بهتر نمایان کنند.
در این نظام رتبهبندی واحد تحلیل وب‌گاه دانشگاه یا موسسه مربوطه است. بنابراین تنها دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی با دامنه وب مستقل را مورد توجه قرارمی‌دهد. اگر نهاد یا سازمانی، بیش از یک دامنه اصلی داشته باشد، دو یا چند آدرس آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
شاخصهای مورد محاسبه در این رتبهبندی شامل چهار معیارزیر است :
1- اندازه و حجم وب سایت موسسه (Size) وزن 20%:
تعداد صفحات موجود در وب سایت موسسه یکی از شاخصهای موثر در ارزیابی وبومتریک دانشگاه‌هاست. در این قسمت شاخصهای مربوط به اندازه یا حجم اطلاعات موجودبر روی وب سایت قرار می‌گیرند. این شاخص ها عبارتند از:
• تعداد صفحات وبی دانشگاه یا مرکز پژوهشی
• دامنه واحد، همه سایتهای زیر مجموعه دانشگاه باید زیر مجموعه دامنه دانشگاهی خود باشند چراکه دامنه های متفاوت در رتبه بندی لحاظ نمی‌شود.
• تعداد زیر دامنه‌های مستقل وب سایت
• توانایی در تولیدالکترونیکی دانش (شامل دسترسی به مقالات بین المللی و مجلات بین المللی) و دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی مهم داخلی و خارجی از طریق وبسایت دانشگاه ها
• ارائه برنامه های آموزشی الکترونیکی در وبسایت دانشگاه ها
تعداد صفحات وبسایت هرموسسه به‌صورت جستجو ازطریق جستجوگرهایی (Search Engine) مانند Google، Yahoo، Live Search و Exalead محاسبه میشود. تعداد صفحات بازیابی شده توسط هر جستجوگر سپس به روش لگاریتمی برمبنای حداکثر یک تراز شده و نمره مربوطه محاسبه میشود. ازآنجا که نتایج بازیابی شده درهر جستجوگر متفاوت از دیگری است،مقادیر حداقل و حداکثر تعداد صفحات بازیابی شده توسط این چهار جستجوگر حذف شده وبرحسب جمع مقادیر باقیمانده، رتبه‌ای به موسسه مربوطه اختصاص می‌یابد.
2- شاخص رویت پذیری (مشاهده‌پذیری) (Visibility)با وزن 50%:
صرف وجود وبسایت در یک دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی و وجود صفحات متنوع و متعدد در آن دلیل بروجود امکان دسترسی به منابع موجود در وب سایت آن موسسه و یا مرکزتحقیقاتی نیست. قابلیت جستجوپذیری صفحات وب یک دانشگاه از طریق جستجوگرهای وبی (Search Engine) وامکان بازیابی منابع موجود در وب سایت یک دانشگاه با کمک این ابزارهای جستجو که تحت عنوان شاخص Visibility از آن یاد میکنند، دومین شاخص در حیطه شاخص های رتبه بندی وبومتریک یا وب‌سنجی است. یکی از معیارهای اندازه‌گیری این شاخص تعداد پیوندهای (لینکهای) داده شده به صفحات وب سایت موسسه توسط دیگر سایتهاست. به‌عبارت دیگر چندبار به صفحات این موسسه یا مرکز تحقیقاتی در وب سایتهای دیگر ارجاع شده است. این شاخص اصطلاحا تحت عنوان In Link بیان میشود. روش نمره‌دهی این شاخص نیز محاسبه تعداد کل پیوندهای خارجی یا همان In Link ها به صفحات وب موسسه مذکور از طریق جستجوگرهای Yahoo، Live Search و Exalead است که در نهایت نتایج براساس مقیاس لگاریتمی نرمال شده و مورد مقایسه قرارگرفته، مبنای رتبهبندی قرار می‌گیرند. به طور خلاصه شاخصهای زیر در قابلیت مشاهده یا (Visibility) موثرند:
• تعداد External inlink های که در سایتهای دیگر به سایت دانشگاه موردنظرداده‌اند.
• تنوع لینک‌ها (تعداد لینکهای داخل وب سایت دانشگاه)
• رتبه صفحه که شامل وزن لینکهای مرتبط به آن میباشد.
• تعداد self link های وب سایت دانشگاه