سل (توبرکولوز)
tuberculosis(tb)
اطلاعات اولیه
توضیح کلی
سل عبارت است از یک عفونت باکتریایی مسری حاد یا مزمن که به‌طور اولیه ریه‌ها را درگیر می‌کند ولی ممکن است به سایر اعضا گسترش یابد. سل دوران کودکی معمولاً محدود به قسمت میانی ریه‌ها است ولی ممکن است گسترش یافته، مننژیت ایجاد کند. سل در بزرگسالان معمولاً کلیه و ریه‌ها را درگیر می‌کند. سل زمانی تحت کنترل بود ولی عمدتاً به خاطر ایدز، فقر و سوءمصرف الکل و سایر داروها مجدداً ظهور کرده است
علایم شایع
مراحل اولیه:
بدون علامت (غالباً)
علایم شبیه آنفلوانزا
مراحل ثانویه:
تب اندک
کاهش وزن
خستگی مزمن
تعریق شدید به‌ویژه در شب مراحل بعدی:
سرفه خلط‌دار که به‌طور پیشرونده‌ای خونی، زرد، غلیظ یا خاکستری گردد.
درد قفسه سینه
تنگی نفس
ادرار قرمز یا کدر گاهی
علل
عفونت در اثر میکروب مایکوباکتریوم توبرکولوزیس . این میکروب در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل میشود. گاوها نیز مستعد هستند و می‌توانند سل را از طریق شیر غیرپاستوریزه منتقل کنند. سایر انواع مایکوباکتریوم نیز در حال شایعتر شدن هستند.
عوامل افزایش‌دهنده خطر
افراد بالای 20 سال
نوزادان و شیرخواران
بیماری مزمنی که مقاومت را کاهش داده باشد.
استفاده از کورتیزون یا داروهای سرکوبگر ایمنی. این داروها ممکن است سل غیرفعال را مجدداً فعال کنند.
شرایط زندگی شلوغ یا غیربهداشتی
سوءمصرف الکل و دارو
ایدز
افراد بی‌خانمان
بیماران خارجی یا پناهندگان
پیشگیری
واکسیناسیون یا ب‌ث‌ژ (گونه‌ای از باکتری‌های ایجادکننده سل). این کار ممکن است از عفونت پیشگیری کند یا شدت و مدت عفونت را کاهش دهد.
درمان پیشگیرانه به مدت چند ماه با ایزونیازید در صورت مثبت بودن آزمون پوستی توبرکولین
مقامات بهداشتی، واکسیناسیون و درمان پیشگیرانه را برای گروه‌های زیر پیشنهاد میکنند:
افرادی که واکنش‌های مثبت به آزمون‌های سل دارند ولی علایم بیماری را نشان نمی‌دهند به‌ویژه کودکان زیر 5 سال.
کودکان دارای واکنش‌های منفی به آزمون‌های سل در مناطقی که 20% یا بیش از 20% از همکلاسی‌ها واکنش‌های مثبت دارند.
افراد سفرکننده به کشورهایی که سل در آنها شایع است.
افرادی که باید به مدتی طولانی داروهای سرکوبگر ایمنی یا کورتیزونی مصرف کنند.
پس از گاسترکتومی )برداشتن معده( در بیمارانی که رادیوگرافی شواهد سل غیرفعال را نشان می‌دهد.
افراد مبتلا به اسکولیوز
عواقب مورد انتظار
معمولاً با درمان قابل علاج است. بدون درمان می‌تواند کشنده باشد. البته گونه‌های عودکننده، به آنتی‌بیوتیک‌های معمول مقاوم هستند
عوارض احتمالی
آبسه ریه
برونشکتازی
بیماری انسدادی مزمن ریه
نارسایی تنفسی
گسترش عفونت به مغز، استخوان، ستون فقرات و کلیه‌ها
درمان
اصول کلی
آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل آزمون پوستی توبرکولین، بررسی‌های آزمایشگاهی خون، بررسی خلط و رادیوگرافی قفسه سینه باشند. در صورت شک به سایر اختلالات، کشیدن مایع نخاع، برونکوسکوپی و بیوپسی از مغز استخوان ممکن است انجام شود.
ممکن است جدا کردن یا بستری کردن فرد مبتلا به سل لازم نباشد. این بیماری معمولاً قبل از تشخیص گسترش می‌یابد. بیماران احتمالاً 10 روز تا 2 هفته پس از درمان غیرعفونی می‌شوند. گاه از شما درخواست میشود نمونه خلط 24 ساعته خود را برای بررسی آزمایشگاهی جمع کنید تا مشخص شود که آیا سل همچنان فعال است یا خیر.
رادیوگرافی‌های منظم پیگیری
داروها
داروهای ضد سل معمولاً به مدت 12-9 ماه. همزمان چند نوع داده میشود تا از مقاومت باکتریایی به داروها پیشگیری گردد. سل به‌طور فزاینده‌ای نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های رایج مقاوم شده است
فعالیت
استراحت در بستر تا زمانی که علایم محو شوند و آزمون‌ها از بین رفتن میکروب‌های سل را نشان دهند. ممکن است لازم باشد به مدت 6 ماه فعالیت‌های خود را محدود کنید.
رژیم غذایی
رژیم غذایی خاصی ندارد.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
اگر خود یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم سل را داشته باشید.
اگر علی‌رغم درمان، علایم پایدار بمانند یا بدتر شوند.
اگر شما دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند.
سل بیماری عفونی است که توسط باسیل سل ایجاد می شود.این بیماری معمولا ریه ها را درگیر و از فرد بیمار به افراد سالم سرایت می کند. میکروب از طریق استنشاق وارد بدن می شود.میکروب سل گاهی اوقات بلافاصله باعث بیماری نمی شود و سال ها به حالت کمون در بدن باقی می ماند. بدون آن که منجر به بیماری شود. در شرایط ضعف سیستم ایمنی بدن و مخصوصا همراهی بیماریهای دیگر میکروب خاموش مجددا فعال گشته و ایجاد بیماری می کند.
افرادی که بیش از همه در خطر ابتلا هستند کسانی می باشند که سیستم ایمنی آنها مشکلاتی دارد. افراد مبتلا به اشکالات سیستم ایمنی می باشند. تقریبا تمام کودکان در هفته های اول پس از تولد باید در مقابل این میکروب با واکسنی بنام ب.ث.ژ مصونیت کامل در مقابل سل ایجاد نمی کند اما از بیماریهای کشنده سلی مثل مننژیت و سل منتشر جلوگیری می کند. قابل ذکر است که بیماری سل با درمان های دارویی کاملا معالجه پذیر است .
علائم بیماری
سل می تواند هر قسمتی از بدن را درگیر کند اما عمدتا بر ریه ها و گره های لنفاوی اثر می گذارد. سرفه شایعترین علامت این بیماری است که اغلب با خلط سینه همراه است که گاهی ممکن است خونی باشد. درد ناحیه سینه کم اشتهایی کاهش وزن تب و تعریق شبانه از علائم دیگر سل می باشد. هنگامی که این میکروب بر غده های لنفاوی اثر بگذارد توده هایی در ناحیه گردن زیر بغل و کشاله ران ظاهر می شود. تشخیص سل معمولا پس از عکسبرداری از قفسه سینه و آزمایش نمونه خلط ثابت می شود.
نحوه انقال بیمااری به دیگران
اگر خلط حاوی مقدار زیادی میکروب سل باشد این بیماری می تواند به دیگران منتقل شود. به این موارد (( سل باز)) یا بیمار با (( خلط مثبت )) می گویند. بیمار می تواند به وسیله پوشاندن بینی و دهان با یک دستمال هنگام سرفه از پراکنده شدن عفونت جلوگیری کند. البته باید دستمال از بین برد و دست های خود را با آب و صابون بشوید. دسته ای از بیماران سلی هیچگاه خلط مثبت ندارند و تشخیص آنها براساس وضیعت بالینی عکسبرداری و آزمایشات داده می شود. اغلب اوقات دو هفته بعد از شروع درمان خطر انتشار بیماری به دیگران از بین می رود.
در صورتی که خلط عاری از میکروب سل می باشد و همچنین در مورد سل غدد لنفاوی یا سایر نواحی بدن خطر انتفال بیماری به دیگران وجود ندارد. افرادی که با فرد مبتلا در یکجا زندگی می کنند و یا با او همکارند باید یک بررسی کامل از نظر احتمالات ابتلای به بیماری انجام دهند. البته بررسی کامل افراد بزرگسال معمولا با عکسبرداری از قفسه سینه و تست جلدی و در صورت لزوم انجام آزمایش خلط صورت می گیرد. در کودکان نیز علاوه بر عکسبرداری تست پوستی انجام می شود. اگر تست جلدی منفی باشد نشانگر آن است که فرد مبتلا نشده است. لذا برای او واکسیناسیون ب.ث.ژ است که یا فرد قبلا با ب.ث.ژ واکسینه شده و یا اینکه آلوده به میکروب سل شده است. در اغلب این موارد معالچه لازم نیست ولی بررسی کامل مرتبا باید انجام گیرد. گاهی اوقات یک دوره پیشگیری دارویی به بعضی از این افراد که ظاهرا سالم به نظر می رسند اما خطر ابتلا به بیماری سل در آینده در آنان قویا وجود دارد تجویز می شود.
درمان سل با تجویز داروهای خاص و برای همه افراد 6 تا 9 ماه می باشد. معمولا معالجه بسیاری از بیماران در منزل صورت می گیرد اما اگر پزشکان تشخیص دهند که فرد شدیدا بیمار است و یا خلط نامبرده چنان آلوده است که می تواند برای افراد سالم خطر آفرین باشد او را در بیمارستان برای یک هفته و یا بیشتر بستری می کنند. هنگامی که شخص در منزل درمان می شود نیاز به اقداماتی همچون جدا کردن ظروف و وسایل دیگر از بقیه خانواده ندارد و تنها جلوگیری از روبوسی و تماس نزدیک با اقراد خصوصا بچه ها کافی است . رژیم غذایی خاصی برای بیماران توصیه نمی شود ولی تغذیه خوب و مناسب به بهبود آنها کمک می کند اشتهای بسیاری از بیماران با مصرف داروها افزایش می یابد .