دانلود تحقیق قالی اردبیل

موقعیت جغرافیایی استان اردبیل:

استان اردبیل در شمال فلات ایران با مساحتی حدود 17953 کیلومتر مربع که 1.09 مساحت کل کشور را تکشیل می دهد قرارگرفته در شمال آن رود ارس و در شرق رشته کوههای تالش قرار گرفته که این رشته کوهها مرز بین استان اردبیل و گیلان می باشد. استان اردبیل از شمال شرق به واسطه رود بلقار با کشور آذربایجان همسایه است. جنوب استان شهرستان خلخال قرار دارد که مرز با استان زنجان را تشکیل می دهد. گردنه حیران ارتباط دهنده اردبیل و استارا است که اولین پل ارتباطی استان را با استانهای همسایه تشکیل می دهد.

طبق نظر متخصصان بافندگان و دست اندارکاران فرش اردبیل اصالت فرش منطقه به معماری و هنر ایرانی، هویت مذهبی، هویت تاریخی ابراز شده است. معماری از قدیم در اردبیل رواج داشته و سازندگان و معماران مهارت کافی و وسیع برای ساخت آنها داشتند.

بقعه شیخ صفی الدین:

یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی ایران و استان اردبیل می باشد. سردر و کاشیکاری بقعه تا سال 1321 هجری شمسی در میدان عالی قاپو قرار داشته و در همان سال به دستور اداره باستان شناسی کشور برداشته شد و کاشی معرق آن هم اکنون در انبار نگهداری می شود. این سردر در زمان شاه عباس دوم برای بقعه شیخ ساخته شد و زیر نظر اسماعیل نقاش اردبیلی در سال 1057 ه. ق به اتمام رسید. دروسط حیاط آن دو حوض سنگی در دو طرف راهرو وسط مشاهده می شود. به طور خلاصه قسمتهای دیگر بقعه عبارتند از صحن اصلی- مسجد منبت سرا- قندیل خانه (قسمت اصلی بنا)- چینی خانه- محوطه شهید گاه که البته صحن اصلی دارای سرسرایست که در جلوی آن پنجره شبکی قرار دارد که به صورت زیبایی گره چینی شده. در قسمتهای بقعه نقوش زیبای اسلیمی و ختایی زینت بخش طاقها ‌و دیوارها شده که حکایت از هنری اصیل وناب دارد.

قالی اردبیل:

قالی اردبیل که شهرت جهانی دارد از گنجینه های بقعه شیخ صفی می باشد که در زمان شاه طهماسب اول در سال 946 ه.ق توسط مقصود کاشانی در تبریز بافته شده و تا سال 1312 در کف دارالحفاظ (قندیل خانه) بقعه قرار داشته است. قالی اردبیل که حتی امروز به عنوان یکی از ذخایر ارزی کشور انگلستان محسوب می شود در سال 1312 ه.ق به دلیل کمبود بودجه شاهان قاجار و برای ساخت راه آهن در ازای آهن به مبلغی حدود 38.000 تومان فروخته شد البته این از دلایل اظهار نظرات متخصصین و کارشناسان است بعضی هم براین عقیده اند که برای تعمیر بقعه فرش فروخته شده قالی اردبیل امروز در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود و جزء با ارزش ترین فرشهای جهان به شمار می رود و همانند دیگر آثار ارزنده بقعه زینت بخش موزه های جهان شده، موزه های رم، لندن و آمستردام جزیی ازاین موزه ها هستند.

صنایع دستی قالب در استان اردبیل قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی و ورنی بافیست.

بیش از 90 درصد مردم استان به تولید این صنایع مشغولند.

از دیرباز قالی بافی در میان روستاییان جایگاه خاصی داشته و این مردم در کنار کشاورزی و دامپروری این حرفه را انجام می دادند. مواد اولیه برای تولید محصولات دارای پشم است و پشم نیز محصول دامپروری می باشد این تولیدات هم برای مصارف خانگی روستاییان بوده و هم برای عرضه با اقشار دیگر جامعه ‌کمک هزینه ای برای تامین معاش و معیشت بوده و هست.

تا سال 1310 هجری در شهرهای مجاور اردبیل فرشها کناره ای در اندازه های مختلف از 6/3 متر تا حدود 11 متر بافته می شده است اندازه های کوتاهتر و ارزان قیمت تر در مشرق استان بافته می شد که معمولا در خود اردبیل به فروش می رفته که به کناره های اردبیلی شهرت یافته بهترین و مرغوب ترین این کناره ها در سراب و روستاهای مجاور‌آن بافته می شد که در تبریز به کناره های سراب معروف است که معمولا دارای متن شتری و ترنجهای لوزی شکل است.

قبل از جنگ جهانی دوم این مناطق که از مراکز مهم قالیبافی محسوب می شد دارای رکود اقتصادی شد و کارگران برای کار به اراک مهاجرت کرده و در زمینه بافت قالی ساروق شروع به کار کردند مطابق آمار در سال 1379 و 1380 از تعداد 124 کارگاه دارای مجوز حدود 106 کارگاه مربوط به خود اردبیل است مشکین شهر 12 و خلخال و پارس آباد 6 کارگاه دارند بافت قالی کم عرض بروی دارهای کم عرض صورت می گرفت و همچنین عدم آشنایی بافندگان به بافت قالی های بزرگ باعث رواج کناره شد و حتی عشایر و بافندگان روستایی هنوز هم به بافت قالی های کم عرض مشغولند و این نقشه ها همان نقشه های طرح قلمی، نیم قلمی و جلد باخان شهرت دارد که در حدود سالهای 1300 ه.ش در مناطق اردبیل و سراب بافته می شده، در دوره صفویان رابطه بین ایران و جمهوری آذربایجان تاثیرات زیادی در بافت فرشها و زیراندازهای دو منطقه بوجود آورده و به همین علت بافت فرشها و زیراندازهای قفقاز دراستان به وفور مشاهده می شود قفقاز از بهترین و مهمترین مراکز قالی بافی ایران از عهد صفویه تا عهد قاجار بوده نقوشی که در این منطقه طراحی می شود انتزاعی و هندسی و به صورت لوزی های بهم چسبیده بوده و بخش میانی لوزی های گل و برگ ختایی و شاه عباسی درشت است و در زمینه اصلی فرش علاوه بر لوزی ها نقشهای خیالی همچون سیمرغ و اژدها به چشم می خورد.

از نقش های رایج دیگر قاب قابی یاخشتی همراه با گل و گیاه و نقش محرابی منقوش به نقوش شکسته گیاهی است. رنگ زمینه قالی های قفقازی سرخ آتشین، روناسی، سرمه ای، قهوه ای و کرم سیر است اندازه رایج در آنها قالی، قالیچه و کناره است. شیروان و گنجه ‌از مناطق بافت قالی در قفقاز هستند نقش محرابی رنگ شرابی در شیروان بافته می شود که در نوع خود بی نظیر است. اشکال مربع و لوزی متصل به هم هستند رنگ این نوع بافت فیروزه ای بسیارزیباست. قالی و قالیچه های فوق در رجشمارهای 25-30 الی 45 در استان اردبیل به اقتباس از طرحهای قفقازی تولید می‎شد.

شهرها و روستاها و عشایر ایل سوون در بافت و تهیه قالی و قالیچه و کناره با نقوش هندسی و زینتی و سنتی محلی در دنیا مشهور و صاحب عنوان است.

مواد اولیه برای بافت الیاف پشمی و پنبه ای است که به وفور خود استان تولید می شود نوع بافت متقارن (ترکی بافت) بوده و در رجشمارهای 30 تا 80 بافت می شود.

از نشانه های بارز روستایی اردبیل گیس بافی شده در دو سر قالی و نیز ساده بافی گلیم در دوسر قالی است که از 5 سانتی متر تا 20 سانتی متر می باشد بافت حاشیه مضاعف ساده در بخش افقی و عمودی قالیچه که در آنها نقوش حیوانی و گیاهی به صورت شکسته کار می شود.

درشت بافی و بلندی پرزها و وزن سنگین این نوع قالیچه ها ازنشانه های بافت روستایی اردبیل است. عشایر برای خودشان به دلیل نداشتن الیاف مکانیکی فرشهایی با رجشمار 18 الی 25 تولید می کنند. عشایر و ایلات ذهنی باف هستند و نقشه ای برای فرش نمی کشند و از نگهای تند و خشن استفاده می کنند که ناشی از برخورد مستقیم با طبیعت اطراف خویش است و طرحهایشان عموما لچک ترنج می باشد.

موتیفها در نقوش قالی های محلی استان:

کله قوچی: نقشی متشکل از یک چند ضلعی که از اطرافش چهار نقش شاخ مانند خارج می شوند این طرح در ذهن انسان شاخ گوزن یا اسکلت بدن ماهی را تداعی می کند.

جلد باخان: در لغت ‌به معنای نگاه زیرکانه است و د رطرح 3 یا 5 ترنج که در وسط قالی به اندازه های یکسان قرار دارند و معمولا در کناره ها استفاده می شوند این طرح در چهار گوشه دارای لچک می باشد و درون آن معمولا ذهنی بافی می شود.

یورتچی: نام روستایی در اطراف اردبیل است و این طرح از 3 ترنج تشکیل شده که مجزا از هم هستند این ترنجها شش ضلعی با نوارهای نازک و پهن در رنگ بندی متفاوت حاشیه دور ترنجها بوجود می آیند. نقوش داخل ترنج ذهنی باف است.

قلمی: این نقشه از طرحهای فرشهای قدیمی سراب است که از شش ضلعیهای متصل به هم تشکیل شده و خطوط موازی و هاشوری که روی زمینه با ترنجها تزیین شده.

پودنیس: کلمه پودنیس مترادف سینی است. علت نامگذاری این طرح وجود مستطیل و مربع هایی است که به ترنجهای هندسی محسوب می شوند اکثر این اشکال گوشه بریده شده وبه هشت ضلعی تبدیل شده اند.

و نقشه هایی که در دیگر جاهای کشور مانند هریس اصفهان، نائین کاشان، و … بافته میشود در اردبیل هم بافته می شود. اندازه های رایج در فرش استان اردبیل:

1- قاپی ایچی (پادری-پشتی ) 2- ذرع چارک 3-ذرع و نیم 4-مسند

سانتی متر 75* 100 سانتی متر 80*120 سانتی متر150*100 سانتی متر140*200

5- قالی 7- مترو 8- کناره 9- خرک

سانتی متر 40*30 سانتی متر 300*200 سانتی متر (400،300)*150 سانتی متر(500،400،300)*(80،70)

گلیم بافی در استان اردبیل:

اردبیل از جمله مناق مهم گلیم بافی ایران به شمار می آید و گلیم های آن در دنیا مشهور است و نقوش سنتی واساطیری که درگلیم سمبل نمادها و یا نقشهایی از ذهن بافندگان که بیانگر ارزوها و خواسته های ساکنان منطقه است. نقوش سنتی رایج درگلیم های استان بیشتر نقش سماور سینی، خرچنگ در متن گلیم و گردونه مهر (چلیپا) و نفش اژدها در حاشیه گلیم باشد. همچنین نقوش حیوانات انتزاعی شده هم به کار می برد. گلیم در اکثر مناطق اردبیل رونق دارد در روستاها و عشایر. اما شهرنمین و روستاهای تابع آن و روستاهای بخش زهرا از شهرستان گرمی (مغان) ازمراکز مهم و عمده تولید گلیم در استان به شمار می آیند.

گلیم به سه نوع بافته می شود:

گلیم ساده باف: در این گلیم پودها، یکی در میان از لابلای چله ها عبور می کند این گلیم دو رواست و برای بافت آن از قبل نقشه اماده نمی شود. نقشه آن معمولا هندسی است و خطوط منحنی هم به ندرت دیده می شود.

گلیم برجسته: زمینه ای ساده دار دولی طرح اصلی مانند قالی پرز دار است، بدین صورت که از روی نقشه قالی بروی چله گلیم گره زده شده و در پایان پرز اضافی چیده میشود.

ورنی: گلیمی بدون پرز است بدون نقشه و ذهنی باف که توسط زنان و دختران عشایر مناطق مغان ارسباران ‌و مشگین شهر بافته می شود. این نوع گلیم درکردستان و کرمان با طرح و نقش دیگری بافته میشود که در کرمان آن را شیریکی پیچ می نامند. بهترین ورنی را در اردبیل ایل شاهسون، یا ایل سون تولید می کنند که سابقه ای طولانی در این زمینه دارد.

ورنی های استان دررنگهای لاکی- سرمه ای- کرم- سفید- پیازی- آبی روشن با نقش حیوانات در وسط و حاشیه ای حداکثر به عرض بسیت سانتی متر در طرفین می باشند.

نحوه به کارگیری الیاف درونی ورنی:

تار و پود ابریشمی

تار پنبه ای و پود ابریشمی

چله پنبه و پود پشمی

تار و پود پشمی

انواع ورنی:

ورنی دست ریس «گوزم»: این نوع ورنی بسیار کم تولید می شود و از ظرفیت و اصالت خاصی برخوردار است.

ورنی پشمی ماشین ریس: این دسته با بقیه فرق ندارند و به دلیل استفاده از پشم ماشینی از مرغوبیت و اصالت چندانی برخوردار نیستند.

ورنی های تمام ابریشم: تماما مواد و مصالح ابریشمی است. از ظرافت خاصی برخورداراند و برای صادرات تولید می شوند و از کیفیت اصالت و نقش‌ آنها کاسته می شود.

ورنی کف ابریشم: در این ورنی پود ابریشمی است از ظرافت خاصی برخوردارند و برای صادرات تولید می شوند و از کیفیت اصالت و نقش آنها کاسته می شود.

ورنی های کهنه باف: در این ورنی ها تار و پود از ابریشم است و از پشمی که از الیاف جاجیم های قدیمی و کهنه بدست آمده استفاده می شود و جنبه صادراتی دارد.

روش بافت ورنی: ورنی از نظر بافت به گلیم و قالی شباهت دارد و این زیرانداز به صورت یک رو است و این به دلیل شیوه خاص در بافت آن است که به صورت پود پیچی انجام می گیرد. این روش به بافنده این امکان را میدهد که خطوط منحنی را اجرا کند پودگذاری درونی با حرکت پیچشی و غیرمنقطع روی چله انجام می گیرد. در پایان هر رج یک پود نازک پنبه ای از میان تارها عبور می کند.

از موارد استفاده ورنی می توان به رختخواب پیچ، خورجین و کناره اشاره کرد: اندازه هایی با توجه به سلیقه بازار برای ورنی در نظر گرفته شده:

ورنی کناره ای بزرگ 150*320 سانتی متر

ورنی کناره ای 125*320 سانتی متر

ورنی قالی 120*300 سانتی متر

ورنی قالیچه 120*250 سانتی متر

ورنی قالیچه ذرع و نیم 115*160 سانتی متر

ورنی پشتی 80*110، 70*100، 60*90 سانتی متر