دانلود مقاله از درخواست آزمایش تا انجام نمونه گیری

فصل اول

از درخواست آزمایش تا انجام نمونه گیری

هنگامی که بیمار با برگه درخواست آزمایش به آزمایشگاه مراجعه می کند، ابتدا تحت تاثیر ظاهر آزمایشگاه و نحوه رفتار مسئولین پذیرش قرار می گیرد؛ لذا بجاست که در آراستن فضای محوطه پذیرش دقتهای لازم معمول گردد و محیطی تمیز و فوق العاده آراسته در منظر چشم مراجعه کننده ایجاد شود. برای اینکه بیمار معالجه گردد تجویز دارو همیشه لازم نیست اما جلب اعتماد بیمار به پزشک و سیستم تشخیص و درمان، همیشه لازم است. اگر بیمار در مراجعه به آزمایشگاه محیطی بی نظم و کثیف را مشاهده کند بالطبع نسبت به دقت و صحت نتیجه آزمایشو بالمال نتیجه درمان مشکوک خواهد شد. دکوراسیون و تزئینات پذیرش باید چشم نواز و آرامش بخش باشند. در رفتار پرسنل آزمایشگاه می بایست جدیت و دلسوزی مشهود باشد. به هیچ وجه در حضور مراجعین شوخی و صحبت های غیر حرفه ای نباید انجام پذیرد. چنین حرکاتی مسلما اعتماد بیمار را خدشه دار خواهد ساخت. پس از اخذ نسخه بیمار و انجام پذیرشمی باید از او دعوت نمود به مدت ربع ساعت در سالن پذیرش منتظر بماند. این کار جهت برقراری تعادل همودینامیک وی ضروری است. در صورتی که انجام آزمایش نیاز به ناشتا بودن بیمار دارد در همان مرحله پذیرش موضوع به بیمار تذکر داده شود. چنانچه بیمار آزمایش ادرار، خلط، اسپرم، خون در مدفوع و ... دارد لازم است علاوه بر توضیحات شفاهی جهت اخذ صحیح نمونه دستورات کتبی هم به وی ارائه گردد. پس از طی  مرحله پذیرش و سپری شدن مدت انتظار، بیمار به بخش نمونه گیری راهنمایی شود. استفاده از افراد بسیار جوان و یا افرادی که ظاهر مناسبی ندارند در بخش خونگیری باعث سلب اعتماد بیمار خواهد شد. آنچه که بیمار از آزمایشگاه می بیند کیفیت انجام آزمایش نیست بلکه نحوه پذیرش و خونگیری است.

در مرحله خونگیری می بایست تمام وسایل آماده شده و بر روی لوله ها مشخصات بیمار الصاق گردیده و سپس اقدام به خونگیری شود

خونگیری معمولا از وریدها بعمل می آید مگر در موارد ذیل:

جهت آزمایش گازهای خون که می بایست خون شریانی تهیه شود و این عمل توسط پزشک انجام می گیرد.

خون محیطی ( که به غلط خون مویرگی خوانده می شود) که با سوراخ کردن پوست فراهم می آید و مخلوطی از خون وریدی و شریانی است.

در موارد ذیل اقدام به گرفتن خون محیطی می شود:

الف) نوزادان و اطفالی که در انها دسترسی به وریدها مشکل است و احتمال ایجاد ضایعاتی ولو نادر مثل ایست قلبی، خونریزی، ترومیوز و عفونت به هنگام خونگیری وریدی وجود دارد.

ب) در بزرگسالانی که به علت چاقی زیاد، سوختگی وسیع یا زمینه ترمبوز، خونگیری وریدی ممکن و یا به صلاح نیست.

در نوزادان خیلی کوچک خون محیطی را از پاشنه پا می گیرند. به این منظور می بایست قبلا به مدت 10-5 دقیقه پاشنه را در آب ولرم قرار داد. در نوزادان بزرگتر از لاله گوش می توان خونگیری نمود که در این صورت آن را باید با ماساژ گرم و برافروخته ساخت.

حتی الامکان باید خون وریدی را بدون استفاده از گارو گرفت. در صورت نیاز به گارو باید بلافاصله پس از ورود سوزن به داخل رگ گارو را باز نمود. بستن طولانی گارو باعث بالا رفتن کاذب بعضی مواد موجود در خون می گردد.

خون گرفته شده بر حسب نوع آزمایش در لوله بدون ضد انعقاد یا حاوی ضد انعقاد تخلیه شود. ضد انعقادهای مورد استفاده در ایران بطور معمول EDTA، سیترات سدیم و گاهی هپارین می باشند. نسبت ضد انعقاد به خون در نتیجه آزمایش بسیار مهم و تعیین کننده است. نسبت های صحیح بدین قرارند:

EDTA

سیترات سدیم 8/3%

سیترات سدیم 8/3%

Mg 2-1 به ازای هر میلی لیتر خون

ML 4/0 به ازای 6/1 میلی لیتر خون جهت آزمایش ESR

ML 2/0 به ازای 8/1 میلی لیتر خون جهت آزمایش های PT,PTT

رعایت نسبت دقیق ضد انعقاد به خون در آزمایش های مثل PT , PTT با استفاده از لوله های مدرج امکان پذیر است. اما چون این لوله ها در همه آزمایشگاهها موجود نیستند. لذا مشاهده می شود که گاه مقدار خون را با توجه به درجه بندی سرنگ تخلیه می کنند که البته دقیق نخواهد بود. از آنجا که قطر داخلی لوله ها یکسان نیست. بهترین راه درجه بندی آنها این است که مقدار 2ML سیترات سدیم با پی پت 2cc در آنها تخلیه شده و پس از خط کشی مرز 2 میلی لیتر در روی لوله، مقدار 8/1 میلی لیتر آن مجددا با پی پت برداشت شده و 2/0 میلی لیتر در لوله باقی بماند. می توان سر لوله را با پارافیلم پوشانیده و در یخچال نگهداری نمود.

پس از انجام خونگیری باید به بیمار فرصت داد تا چند دقیقه روی همان صندلی نمونه برداری و پس از آن هم حدود ربع ساعت در محیط آزمایشگاه استراحت نماید. بندرت بعضی از بیماران پس از خونگیری به علت ترس دچار افت فشار خون شده و سقوط می کنند. لذا از این جهت باید مراقب ایشان بود.

نکته: هنگام خونگیری از لاله گوش جهت آزمایش سیلان، گاهی رعایت نکات آسپتیک نمی شود و با کاغذی که با دست نمونه گیر آلوده است اقدام به خشک  کردن لاله گوش بیمار می گردد. از آنجا که دست خونگیر ممکن است آلوده باشد، بهتر است کاغذهای صافی مختص اینکار قبلا توسط کاغذ آلومینیوم پوشانده شده و در اتولاواستریلگردند و بهنگام تماس با بیمار رعایت نکات آسپتیک مد نظر باشد.

در صورتی که بیمار آزمایش کشت داشته باشد، می بایست از سابقه مصرف آنتی بیوتیک سوال شده و نتیجه یادداشت گردد. اگر بیمار در حال مصرف آنتی بیوتیک است، بهتر است داروها را تا انتها مصرف نموده و سه روز پس از اتمام آنها جهت انجام آزمایش مراجعه نماید، مگر اینکه نظر پزشک معالج چیز دیگری باشد. در مورد کشت خون معمولا نمی توان چنین دستوری صادر کرد و باید طبق دستور پزشک در هر زمان که بیمار مراجعه نموده است، نمونه گیری بعمل آید.

همانطور که قبلا ذکر شد بهتر است برای انجام آزمایش های اسپرم، خلط، ادرار و... علاوه بر توضیحات شفاهی، دستورالعمل کتبی نمونه گیری هم به بیمار ارائه شود.

جهت نمونه های ادرار 24 ساعته می بایست یک ظرف 4 لیتری تمیز محتوی ماده نگهدارنده به همراه دستورالعمل جمع آوری و نگهداری به بیمار تحویل گردد. چون تماس نگهدارنده ها با پوست زیان آور است. می باید خطر تماس بر روی ظرف جمع اوری تذکر داده شده و به خود بیمار نیز شفاها اطلاع گردد. جدول1-1 نگهدارنده های لازم را برای  آزمایش های مختلف نشان می دهد.

پس از نمونه گیری جدا نمودن سرم و پلاسما از گلبول می باید در اسرع وقت انجام گیرد. حداکثر مدت زمان مجاز از هنگام خونگیری تا جدا کردن سرم یا پلاسما دو ساعت می باشد. سرم و پلاسمای جدا شده را بسته به نوع آزمایش تا مدت نسبتا طولانی می توان در یخچال یا فریزر نگهداری نمود. جهت آزمایش اسید فسفاتاز باید بلافاصله پس از جدا کردن سرم آن را اسیدی نمود، در غیر این صورت آنزیم مذکور شدیدا ناپایدار خواهد بود.

نحوه نگهداری سرم جهت اسید فسفاتاز:

به ازای هر ML سرم 10 میکرولیتر اسید استیک 20% اضافه نمائید.

جدول 1-1-

پایداری پارامترهای هماتولوژی از نمونه برداری تا آزمایش

ESR 2 ساعت در 4 درجه سانتی گراد

WBC 24 ساعت در 4 درجه سانتی گراد

Hb 24 ساعت در 4 درجه سانتی گراد

Het 24 ساعت در 4 درجه سانتی گراد

 پلاکت   4-3 ساعت در دمای اتاق

توجه: پایدار نمونه های بیوشیمی و سرولوژی در فصل های مربوط خواهد آمد.

نکته ای که در پایان این فصل یادآوری آن ضروری است. اجتناب پرسنل آزمایشگاه از اظهار نظر در مورد نتیجه آزمایش است. علیرغم اینکه تفسیر آزمایش به عهده پزشک معالج است، دیده می شود که برخی پرسنل آزمایشگاه در مقابل درخواست بیمار تسلیم شده و در مورد نتیجه آزمایش اظهار نظر می کنند که گاه می تواند مسئله ساز باشد.

خاطره:

در سال های 65-64 دوران سربازی را در آزمایشگاهی در کرمانشاه می گذراندم. یکی از همکاران آزمایشگاه یادش بخیر باید بسیار عصبی و ضمنا ساده بود. معمولا با ارائه هر نتیجه آزمایش به بیمار اقدام به تفسیر نتیجه و گاهی رهنمود درمانی هم می نمود. اظهار نظرهای ایشان بعضا منجر به درگیری بیمار و پزشک و طبیعا پزشک با نامبرده می شد. مثلا اگر در آزمایش بیماری تیتر  HD 80/1 و تیتر ASO 250 بود به وی می گفت یک کمی تب روده ای و یک کمی تب رماتیسمی داری!! و لابد بیمار هم از پزشک درخواست می کرد که برای تب روده ای و تب رماتیسمی او دارو بنویسد و باقی ماجرا..

طرح تحقیقاتی:

طرحی را در نظر بگیرید که در آن جزئیات انتقال اطلاعات در آزمایشگاه شامل پذیرش و جوابدهی کاملا مشخص گردد. یعنی از زمانی که برگه درخواست آزمایش وارد آزمایشگاه می شود. تا زمانی که جواب امضا شده به بیمار ارائه می گردد چه مسیری باید طی شود. این طرح باید حداقل شامل مراحل ذیل باشد. پذیرش نسخه، آماده کردن بر چسب و وسایل نمونه برداری، تطبیق هویت بیمار با مشخصات نسخه، نگهداری نسخه تا آماده شدن جواب، الصاق نسخه به برگ جواب، نگهداری نسخه هایی که جواب های آن ها ناقص است ( مثل آزمایشات میکروب شناسی و ...)

هدف از چنین طرحی به حداقل رساندن میزان کاغذبازی و تشریفات اداری در عین حفظ صحت کار است.