روشهای نمونه گیری :
روش نمونه برداری از اکوسیستم :
1) هوا: هوا به لایه های مختلفی تقسیم شده است، یکی از مهمترین لایه های هوا اتمسفر می باشد که موجودات زنده در آن هستند. موجودات زنده ی موجود در اتمسفر دو دسته هستند: الف) درشت : برای نمونه گیری از این موجودات درست که با چشم دیده می شوند باید از راههایی مثل تله گذاری استفاده کرد نمونه های این موجودات پرندگان هستند. ب) ریز : این موجودات شامل حشرات ریز و درشت و باکتری ها می شوند که برای نمونه گیری از آنها از وسیله ای به نام وکیوم یا آب دزدک استفاده می شود.
وسایل بالابرای هوایی است که در نزدیک سطح زمین قرار دارد.
اما برای نمونه برداری از هوایی که در ارتفاع بالا قرار دارد از دستگاه دیگری استفاده می شود. این دستگاه را درون بالن قرار داده و تا ارتفاع معین بالا می بریم و آن هوای آن قسمت را به داخل می کند یعنی مکش صورت می گیرد. در این صورت موجودات و ذرات به فیلتر درون دستگاه می چسبند و ما می توانیم با آوردن این فیلتر در آزمایشگاه روی آن تحقیق کنیم .
ما می توانیم با استفاده از این وسایل که البته کمی پیچیده تر هستند آلودگی هوا را اندازه گیری کنیم .
2) آب : آبها شامل سه قسمت هستند: الف) اقیانوس و دریا ب) دریاچه ج) آب جاری دریاچه ها شامل تالاب ها و مرداب ها و برکه ها و آب جاری شامل رودخانه ها و جوی ها و جویبارها نیز می شوند. نمونه برداری از اقیانوسها: در ساختمان دریاها تا عمق خاصی نور عبور کرده که موجودات متنوعی دارد (منطقه Zone photic) و از منطقه ی photic Zone به سمت اعماق دریا که نورقابلیت نفوذ ندارد به منطقه ی Zone aphotic معروف است. کوچک برای نمونه گیری از موجودات ریز از بطری تاریک استفاده می کنند که این بطری تاریک شیشه ای است به رنگ قهوه ای که دارای یک در نیز هستند.
موجودات داخل آب: الف) کف زی (دیوار چسب) ب) غوطه ور ج) شناور
انواع موجودات آبزی: الف) بزرگ چشمه ب) ریز چشمه
در عمقهای خیلی پایین درب بطری را بسته و آن را به به انبرک وصل می کنیم وانبرک را به طناب متصل می کنیم و درب آن را نیز جداگانه با وسیله ای مثل شیشه سبک کرده و از میله بجای طناب استفاده می کنیم. البته از لنگر نیز می توان استفاده کرد. لنگر طناب را به پایین برده و بطری را در هر جا که بخواهیم قرار می دهد و متصل می کند و در نهایت نمونه برداری می کند. اگر بخواهیم از سطح آب نمونه برداری کنیم بسار ساده است ولی اگر بخواهیم از عمق بیشتر نمونه برداری کنیم باید این بطری و دربش را به یک سیم متصل کرده و آن را در آب بیاندازیم . در عمق مشخص و مورد نظر در آن را با کشیدن سیم باز می کنیم . سپس بطری پر از آب شده و چون دیگر خارج نمی شود آن را به بالا می کشیم .
رنگ قهوه ای بطری به دلیل این است که تابش نور باعث مرگ یا تکثیر یا تغییر موجودات می شود.
3) خاک : در خاک دو حالت برای نمونه برداری وجود دارد : الف) نمونه برداری از سطح ب) نمونه برداری از عمق در سطح باید از جایی نمونه برداری کرد که دارای لایه های هوموسی است و به راحتی برداشته می شود. اگر لایه های هوموسی مدنظر نباشد باید با کاردک از سطح خاک یک لایه جدا کنیم و به آزمایشگاه ببریم.
در عمق از دو طریق می توان نمونه برداری کرد: الف) ایجاد پروفیل که برای لایه های زیستی مناسب است. در این حالت باید زمین را تا عمق حداکثر m2 کند. ب) استفاده از متدهای توخالی مثل سرنگ.
لوله ی توخالی چدنی که روی آن مثل پیچ است و داخل صا است و سر آن دارای دو تا دسته ی قوی است و خاکهای پروفیل های مختلف وارد لوله ی توخالی می شود. سپس آن را روی میز گذاشته و آن را با پیستون روی کاغذ مدرج خالی کرده. بستگی به نوع خاک هم دارد چون مثلاً در خاک دارای سنگ اینکار مشکل تر است.
نمونه برداری از خاک آلوده:
در این آزمایش ابتدا از خاک نمونه بر می داریم سپس آن را در آب حل می کنیم بعد توسط shaker آن را تکان می دهیم و خوب هم می زنیم. در نهایت خاک ته نشین می شود. آنچه که زیر میکروسکوپ می بینیم در خاک مربوط است. در این نمونه میکرو اورگانیم ها را می بینیم که شامل موجودات زنده ی خاک می باشند: باکتریها، جلبک ها، که جلبک ها یا رشته ای اند یا تک سلولی
جلبکها در چند مورد با هم متفاوند: 1) نوع و ضخامت دیواره 2) داشتن یا نداشتن دیواره ی عرضی 3) شکل سلولها 4) نوع پلاستها 5) شکل کم یا تخم مرغی شکل یا uشکل یا نواری شکل 6) داشتن یا نداشتن انشعاب
جلبک ها می توانند تک سلولی باشند یا 2 سلولی یا چهار و یا چند سلولی که چندتای آنها با هم تشکیل کلنی می دهند. جلبکها وقتی به هم می چسبند، فرم فضایی آنها به صورت مجتمع است و توخالی هستند مثل توپ فوتبال در زیر میکروسکوپ علاوه بر جلبکها، دیاتومه ها و باکتریها نیز قابل روتیند.
کارتوگرافی (carthography) :
یک روش آزمایشگاهی و عملی است . کارت عبارتست از برگه ای ضخیم که بر روی آن محاسبات و یادداشتهای تحقیقاتی ثبت و نوشته می شود. گرافی توصیفی است به صورت داده های ریاضی یا رسم نمودار در یکی از شیوه های اکولوژی عملی ثبت کردن رویدادهای عملی را که در گیاهان اتفاق می افتد روی این کارتها ثبت می کنیم و در محاسبات خود و ایجاد نمودارهای تحقیقاتی مورد استفاده قرار می دهیم.
متد کار توگرافی : phonologic = پدیدار شناسی، وقتی پدیده هایی اتفاق می افتد و ما آنها را ثبت می کنیم .
Phenol: ظاهر شدن phenomen: پدیده
فنولوژی : علم مطالعه ی پدیده هایی که اتفاق می افتد و ما آنها را ثبت می کنیم .
در این جلسه، پدیده هایی را ثبت کردیم که در گیاهان رخ می دهد.
ابتدا پدیده ها را در مورد یک گیاه مورد دقت و مطالعه قرار می دهیم . مثلاً ساقه را که دارای یک جوانه است ابتدا بازدید می کنیم و در بهار این جوانه را (برگ را) که از آن خارج می شود مورد مطالعه قرار می دهیم . همان طور که مشاهده می کنیم فاکتور مهم در این مراحل زمان است. این مراحل فنولوژی که اتفاق افتاد را باید در روی نمودار رسم کنیم . طراحی کارت برعهده ی محقق است و متناسب با موضوع کارتوگرافی می تواند آن را طراحی کند، در حالتی که تاریخ ثبت باشد. مثلاً بررسی و مراجعه به گیاهی که هر 5 روز یکبار مراحل رشد خود را طی می کند . در درختانی مثل گردو و چنار و آلوس ابتدا برگ در می آید و بعدها شکوفه و جوانه می دهد. درختان دیگری مثل رز، هلو، به ، سیب و ... ابتدا جوانه و شکوفه می دهند و بعد برگ آنها در می آید. برای گیاهان بوته ای که دارای گل انتهایی هستند مثل آلاله، پامچال و قاصدک و لاله و ... یک اتفاق مهم آنها گلدهی است و چون یکباره اتفاق می افتد کارتوگرافیشان فرق می کند. فرض می کنیم که این اتاق و فضای دانشکده مناسب کارتوگرافی برای گلهای بوته ای است که اینها فقط یک تاریخ است. در کار توگرافی منطقه ای معمولاً پدیده ی اتفاق افتاده را که عامل آن یک عامل خارجی است، یعنی هوای مناسب و جذب حرارت را با دقت بررسی می کنیم ارتباط بین پدیده هایی که در گیاه اتفاق می افتد و شرایط محیطی از روی حالتهایی که گیاهان از خود نشان می دهند، می توانیم به شرایط آب و هوایی پی ببریم. از طریق کارتوگرافی می توانیم اتفاقات حاصله در گیاهان را پیش بینی کنیم که در اقتصاد کشاورزی مورد استفاده است.
موادی که باعث اختلال در روش کارتوگرافی می شود:
نزدیکی گیاه مورد مطالعه به سنگهای بزرگ، جاده ها و دیوارها.
گیاهانی که پدیده ی شاخصی در آنها اتفاق نمی افتد مثل گل انگشتانه از پایین شروع به شکوفه دادن می کند پس ثبت آن دشوار است.
گیاهانی مانند بعضی درختان که سمتهای مختلف آنها (جنوب، شرق، غرب، شمال) هر کدام در زمانهای متفاوت باز می شوند.
گیاهانی که جوانه های پایین و جوانه های انتهایی آنها همزمان باز نمی شوند.
بنابراین همیشه در سال اول گروهی از گیاهان را انتخاب و از میان آنها گروههایی که به کارتوگرافی جواب می دهند را انتخاب می کنیم .
بعضی از گیاهان احتیاجی به سرماندارند مثل گلهای آپارتمانی.
یکی از درختان (سرو) را در محوطه ی دانشگاه مورد بررسی قرار دادیم. با دقت دریافتیم که نوک برگهای آن روشن تر از بخشهای دیگرش است. پس از بررسی نتیجه گرفتیم که رشد نوک برگ که روشن تر است یک سال طول کشیده اما رشد قسمتهای تیره تر بیشتر از یکسال.
درخت ماگنولیا از درختانی است که همیشه سبز است و بنابراین در مطالعات ما اختلال ایجاد می کند. شمشاد نیز ممکن است نتیجه ندهد.