مقدمه:
با توجه به بررسی ساختار جمعیتی کشورمان در نگاه نخست یک ویژگی چشمگیر آشکار می شود. کشور ایران دارای ساختار جمعیتی جوان است، به طوری که در دهه 40 بالغ بر 75% از جمعیت کشور زیر 35 ساله بوده اند و تا سال 1355 جمعیت جوان کشور 2/30% کل جمعیت بوده است. تا سال 1375 از نظر ساختار سنی مانند تمامی کشورهای در حال توسعه جهان این رقم به35% کل جمعیت رسید.
با توجه به این مساله که موضوع توسعه، مهمترین اولویت کشورهای توسعه نیافته شناخته شده است و حتی کشورهای پیشرفته نیز تداوم توسعه را در بخشهای مختلف جامعه همواره به طور فعال در محتوای برنامه های خود دارند و همچنین ارتباط و تاثیر جوانان در توسعه یک کشور با خصوصیات جمعیتی مانند ایران بیانگر اهمیت توجه به جوانان و مسائل آنان است.
معنای واقعی توسعه را باید در ترقی افکار و شخصیت انسانها بخصوص جوانان یافت و از آنجا که هر توسعه ای از انسان آغاز می شود، بهترین میراثی که می توان برای آینده گذاشت اندیشه های غنی، ظرفیتهای ذهنی بالا و فرهنگ قوی است که در سایه آن نسلهای آینده بتوانند افق های جدید زندگی خود را گسترش دهند.
یکی از مسایل جوانان سرگرمی است. باید توجه داشت که سرگرمی های هر نسل در دنیای متحول کنونی ویژه خود است. مطالعه سرگذشت اقوام وملل پیشین، نشان می دهد که، آنها نیز به اهمیت سرگرمی و گذران اوقات فراغت کاملاً واقف بودند، به طوری که آداب و رسوم و سنتهای مذهبی، بازیها و سرگرمی ها، اعیاد و جشنها، میدانهای ورزشی و نظایر اینها که از اقوام ماقبل بجا مانده است، حکایت دارد که آنها پس از انجام کارهای روزمره یا پس از فراغت از کار و تلاش هفتگی و فصلی، اوقات بیکاری خود را به نحوی از انحا سپری می کردندو حتی بسیاری از آنها هنوز هم متداول است و طرفداران بیشماری دارد.
در عصر حاضر چنان که شاهد آن هستیم روز به روز اهمیت گذراندن اوقات فراغت افزوده می گردد و توجه بیشتری به آن مبذول می شود، تا جایی که با برنامه ریزی دقیق و حساب شده، با اختصاص دادن بودجه های کلان و تهیه اماکن وسیع، نظیر میدانهای ورزشی، موزه،نمایشگاه، سینما،تئاتر، رادیو، تلویزیون، کتابخانه، پارک و… و همچنین اجرای برنامه های متنوع و پر هزینه از طریق وسایل ارتباط جمعی، همراه با عوامل اجرایی در جهت سپری کردن اوقات فراغت تدارک دیده می شود.
از طرفی نسل جوان آسیب پذیر است. برای مقابله با تهاجم فرهنگی باید رسانه هایی جذاب و قدرتمند داشت. اکنون در می یابیم که جوانان در جامعه ای که خود اکثریت هستند لازم دارند که اندیشه ها و استعدادهایشان به فعل درآید و این مستلزم آن است که به آنان توجه کافی شود و امکانات لازم برایشان فراهم آید.
همانطوری که ذکر شد از مهمترین مسایل، بحث اوقات فراغت آنان است که نیازمند توجه، مدیریت و برنامه ریزیهای فراوان است.
طرح مساله:
جوانان به عنوان سرمایه های کیفی مهم جامعه در تمامی زمینه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی کشور تاثیر بسیار حیاتی دارند.
عنایت به جوانان کشور به عنوان یک ظرفیت عظیم و توان و سرمایه ای آینده ساز و نه یک مساله و مشکل لاینحل ملی باید بر کلیه برنامه های توسعه تاثیر گذاشته و پاسخگوی نیازهای گوناگون آنان باشند.
نسل جوان از گذشته تا به حال به عنوان حساس ترین و آسیب پذیرترین قشر به حساب می آید. بنابراین برنامه ریزی برای این نسل و در پی آن مدیریت برنامه ها در تمامی ابعادش از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
باید توجه کرد که رابطه ای تنگاتنگ میان بحث توسعه و جوانان وجود دارد. در هر کشوری با توجه به ساختار جمعیتی و موقعیت کشور در سطح بین المللی و عوامل دیگر این رابطه می تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد.
کشور ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم توانست به دنیا ثابت کند معنای واقعی توسعه را باید در ترقی افکار جوانان یافت که این تجربه با ارزش امروز سرمشق و الگوی بیشتر کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. با این دیدگاه به روشنی نقش جمعیت جوان هر کشوری (بخصوص کشوری چون ایران که دارای چنین ساختار جمعیتی است) در پیشبرد اهداف اجتماعی، علمی، اقتصادی مشخص گردد و موفقیت هر کشوری در فرایند توسعه به متغیر مهمی به نام نسل جوان بستگی دارد.
پدیده اوقات فراغت همانطور که در مقدمه نیز بدان اشاره کردیم از جمله مهمترین و مؤثرترین مسایل روز جوانان است.
البته در دوران کنونی، بشر امروز بویژه در کشورهای صنعتی بیش از هر زمان دیگر دارای اوقات فراغت است یا دقیقتر بگوییم نسبت به گذشته دارای ساعات بیکاری بیشتری است و این به دلیل پیشرفت سریع زندگی امروز است به طوری که یک اصل اقتصادی مهم می گوید:
از فعالیتهای وسیع فنی و تولیدی هم محصول بیشتر، و هم فراغت بیشتر بدست می آید.
بدون شک فراغت داشتن و پرداختن به کارها و تفریحات دلخواه در ایام بیکاری دارای نقش اساسی در حفظ سلامت و تعادل روحی افراد است.
همچنین آنچه را که هر فرد در اوقات فراغت خود انجام می دهد تنها جنبه فردی ندارد بلکه سود و زیان آن خواه و ناخواه دامنگیر خانواده و اجتماع نیز می گردد.
در اینجا به طور نمونه پیامدهای عدم توجه به اوقات فراغت آورده شده است:
این که ذوق و استعدادهای افراد به اندازه جامعه، شکوفا و بارور نمی گردد، به همین خاطر اینگونه جوامع با کمبود دانشمند، پژوهشگر، مبتکر و نوآور مواجه میشوند و از طرفی نهادها و سازمانهایی که مسولیت برنامه ریزی برای اوقات فراغت افراد جامعه را بر عهده دارند تا از این طریق دانشها و ارزشهای جامعه را منتقل کنند و بر غنای فرهنگ و تمدن جامعه بیفزایند رسالت خود را هر چندبه نحو مطلوب به انجام برسانند اما عملاً در بسیاری از زمینه ها،
بلا استفاده باقی می مانند و از این جهت نتیجه مطلوبی نمی گیرند. مطلب بعدی این که هر جامعه ای برای پیشبرد کارهای مملکتی نیاز مبرم به تعداد زیادی از نیروهای ماهر و کارآمد دارد که معمولاً اکثریت افراد جامعه را تشکیل می دهند و باید ذوق و استعدادهای این دسته از افراد را در زمینه های گوناگون پرورش داد تا بتوانند در پیشبرد سریع کارها و نیز برای بازدهی بهتر از تجربیات دیگران استفاده کنند.
اما اگر به دلیل مشغله زیاد و خستگیهای جسمی و فکری ناشی از کار فرصت بهره گیری از نوآوریها و تجربیات را نداشته باشند ذوق و استعداد رشد نمی کند و طبیعتاً راندمان کار پایین می آید و در برنامه های پیش بینی شده اختلال بوجود می آید.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
شاید تاثیر اوقات فراغت بر توسعه یک جامعه موضوع چشمگیر و قابل توجهی نه تنها برای مردم بلکه مسئولان نیز نباشد.
اما با نگاهی گذرا به کشورهای پیشرفته و اهمیت مسئولان این کشورها به سرگرمی جوانان به خوبی بیانگر این واقعیت است که بسیاری از خلاقیتها و ابتکارات جوانان در همین سالهای ارزشمند صورت گرفته اند.
برنامه ریزی برای نسل جوان ابعاد گوناگونی دارد. در این برنامه ریزی علاوه بر بخشهای اقتصادی و تامین اشتغال ، آموزش مسایل فرهنگی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
نسل جوانی که در برابر تهاجم فرهنگی بدون هیچ گونه دفاع رها شود، قادر نخواهد بود از امکانات آموزشی و اشتغال ایجاد شده به خوبی بهره برداری کند. نسل جوانی که هویت اصیل مذهبی و ملی خود را در برابر هجوم فرهنگ بیگانه از دست داده است، نسل بالنده ای نخواهد بود. بنابراین در برنامه ریزی بلند مدت برای نسل جوان، پرداختن به مسایل فرهنگی نه تنها در حاشیه موضوعات اقتصادی واشتغال قرار نمی گیرد، بلکه نقش پایه ای و اساسی دارد.
ما امروزه شاهد هجوم دستگاههای تبلیغاتی غرب و تهاجم فرهنگی آنها هستیم. یک دلیل موفقیت غرب استفاده از جاذبه های صوتی و تصویری در جلب جوانان است. آنان به دنبال این هدف هستند که جوانان را آنچنان درگیر حس لذت جویی نمایند که دیگر فرصت و میلی برای پرداختن به مسایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در آنها وجود نداشته باشد.
اگر قشر تحصیلکرده، در کنار مسئولان بتوانند حس لذت جویی معنوی را در مقابل لذتهایی که غرب به جوانان هدیه میکند در آنان رشد دهند، پایداری و عمق لذت معنوی را جوانان به خوبی تشخیص می دهند که زمینه های این تجربه در فرهنگ دینی ما بخوبی وجود دارد.
پیشینه تحقیق:
باتوجه به این که موضوع جوان و جوانان در هر جامعه ای از محوری ترین و مهم ترین موضوعات است، کارها و پژوهشهای فراوانی در این زمینه صورت گرفته است.
همچنین جوانان کتابهای بسیاری در زمینه های مختلف به خود اختصاص داده اند.