اکالیپتوس چیست؟
نام علمی: Eucalyptus globulus
کالیپتوس بومی استرالیا است، و در این قاره غذای اصلی موجود در وعده غذایی خرسهای کوآلا محسوب میشود. امروزه این گیاه در سرتاسر جهان از جمله ایالات متحده کشت میشود. اکالیپتوس گونه های بسیاری دارد. برخی از گونه های آن به اندازه گلهای تزئینی و برخی دیگر به اندازه درختان بزرگ است. اکالیپتوس لثه آبی یا درخت تب استرالیا، شناخته شده ترین گونه اکالیپتوس است که مصرف پزشکی دارد. ارتفاع این گیاه به 230 پا می رسد.
برگهای 4 تا 12 اینچی این گیاه سبز تند و براق است.
وقتی پوسته خاکستری آبی این گیاه کنده میشود، زیر آن پوسته کرمی رنگ وجود دارد.
اشکال موجود
این گیاه به صورت روغن مایع اساسی، روغن اساسی به شکل پماد تنتور برگ (محلول تهیه شده از گیاه و الکل یا گیاه، الکل و آب)، برگ خام و چای قابل دسترسی است. قطره های ضد سرفه تجاری، انواع شربتها، مایعات تبخیر کننده، روغنهای مالیدنی، انواع خمیردندان و مواد شستشوی دهان حاوی روغن اکالیپتوس یا ترکیب اصلی آن یعنی سینئول است.
نحوه مصرف
این گیاه برای درمان التهاب سینه، ریه ها، بینی و گلو بکار می رود و می تواند برخی از گونه های باکتری و همچنین برخی از انواع قارچها را از بین ببرد. وقتی ازاین گیاه دارویی برای مصرف موضعی استفاده می کنید، می تواند درد رماتیسمی را تسکین بخشد. قبل از مصرف میزان ریز یا هر میزان مصرف، با پزشک معالج خود مشورت و از دستورات ایشان پیروی کنید.
جوشانده برگ اکالیپتوس (برای احتقاق): 1/2 تا 1 میلی لیتر روزانه.
روغن برای مصرف موضعی (برای مقاصل متورم یا احتقاق سینه): 30 میلی لیتر روغن اکالیپتوس را به 500 میلی لیتر آب ولرم اضافه کنید.
اکالیپتول: روزانه 0/05 تا 0/2 میلی لیتر (1 تا 2 قطره برای هر لیوان آب جوش).
روغن اکالیپتوس (برای استعمال موضعی): نصب تا یک میلی لیتر (15 تا 30 قطره) روغن مزبور را به نصف لیوان روغن مایع (کنجد، زیتون و غیره) اضافه کنید.
به منظور استفاده استنشاقی از این گیاه داروئی، 5 تا 10 قطره از روغن آنرا به 2 لیوان آب جوش اضافه کنید و سپس حوله را بالای سر خود بکشید و بخار آنرا استنشاق کنید.
شناسنامه
Myrtaceae
:تیره
Eucalyptus camaldulensis dehn
:نام لاتین
Red Gum – Riversed eucalyptus
:نام انگلیسی
اکالیپتوس
:نام فارسی
شجره الکافور
:نام عربی
شرح گیاه
درختان اوکالیپتوس از درختان عظیم و سریع الرشد اقیانوسیه است ولی به نقاط مختلف عالم انتشار یافته و جنگلهای وسیعی از آنرا در هند و مراکش ایجاد نموده اند. نام علمی جنس آنها از دو واژه یونانی eu به معنای خوب و kalypto به معنای پنهان مشتق شده است این درخت نیز در حدود بیش از نیم قرن قبل به ایران وارد شده است و در مناطق جنوب کشور که محیط مناسبی برای آن بوده است کاشته شده و اکنون درختان کهن سال آن در فارس دیده می شود. در حدود سال های 1310 گونه های مختلفی از اوکالیپتوس به ایران وارد شده و در شمال کشور کشت گردید چوب سخت و با دوام درخت پوسیدگی حاصل نمی کند پوست ساقه آن رنگ قهوه ای مایل به زرد دارد و به سهولت از ساقه جدا می گردد. برگ درخت بر حسب آنکه متعلق به گیاه جوان و یا شاخه های جوان یا مسن باشد دارای اشکال مختلف است در شاخه های جوان برگها وضع متقابل ، افقی و تقریباَ عاری از دمبرگ دارند. شکل ظاهر آن بیضوی دراز و مدور در قسمت قاعده پهنک است کناره پهنک برگهای آن صاف است طول آنها ا در حدود 10 تا 15 سانتی متر و عرض آنها 4 تا 8 سانتی متر می باشد. رنگ برگها در آغاز سبز مایل به آبی است ولی تدریجاً به رنگ سبز مایل به سفید در می آید. شاخه های حاصل این نوع برگها ظاهر چهار گوش و بال دار دارد. در درختان مسن وضع و ظاهر برگها نه تنها حالت منفرد بر روی ساقه دارند بلکه هر یک به یک دمبرگ باریک به طول 2 تا 3 سانتی متر ختم می شوند. پهنک برگ درختان مسن باریک و دراز عاری از تار ، منتهی به نوک باریک و دارای قسمت انتهایی خمیده است رنگ آنها سبز یا سبز مایل به زرد در هر دو سطح پهنک می باشد. طول آنها 16 تا 25 سانتی متر و عرض آنها 2 تا 5 سانتی متر است.
محل مناسب رویش
گونه های اکالیپتوس بیشتر در زمینهای باتلاقی و مردابها و بر حسب نوع گونه اکالیپتوس در آب و هوای نیمه خشک و نیمه مرطوب ، خاک نسبتاً آهکی و ماسه ای بهتر رشد می نماید.
قسمت مورد استفاده
قسمت مورد استفاده اکالیپتوس برگهای آن مخصوصاً برگ درختان مسن تر است. برگهای این گیاه بر حسب گونه اکالیپتوس دارای اشکال مختلف هستند که از شکل برگها طرز قرار گرفتن آنها را روی ساقه و ساختمان گل و میوه گونه های مختلف اکالیپتوس را شناسایی می کنند.
روش کاشت و داشت
تکثیر اکالیپتوس از طریق دانه نهال و اندامهای رویشی (قلمه و پیوند زدن) انجام می گیرد. الف) تکثیر از طریق دانه : برای این کار پس از بدست آوردن بذر مناسب که معمولاً یکی از کارهای اساسی در امر بذرگیری از درخت اکالیپتوس، شناخت درخت مادر می باشد. سپس آنرا در زمینی می کارند که دارای خاک نرم و نسبتاً مرطوب همراه با نور باشد. بعد از این که یک هفته از رشد بذر گذشت و بذرها بتدریج جوانه زدند خطر وجود علفهای هرز نهالها را تهدید می کند و تا زمانیکه نهال اکالیپتوس بر علفهای هرز پیروز نشده است خطر تا دو سال وجود دارد. به همین دلیل بایستی در شرایط بسیار مناسب به کشت اکالیپتوس با بذر پاشی آن اقدام نمود. در هر حال همیشه باید توجه داشت که نهال اکالیتپوس به وسیله پوشش علفی از بین نرود. برای از بین بردن علفهای هرز، در چندین مرحله باید به وجین کردن آن اقدام کرد. ب) تکثیر از طریق نهال : در این جا ابتدا مسئله تولید و پرروش نهال مطرح است که در نهالستان یا در گلدان های مخصوص به نام جیفی (Jiffy pots) انجام می گیرد. در خصوص نهالستان به نکات اساسی باید توجه نمود که عبارتست از : انتخاب محل ، مساحت نهالستان ، تسطیح ، خیابان کشی ، آبیاری، بادشکن، سایبان و غیره می باشد. اقدامات لازم در این نهالستان مشابه نهالستانهای عمومی است در هنگام کشت نهالها در مزرعه طول آنها نباید کمتر از 15 و بیشتر از 35 سانتی متر باشد. فاصله و تراکم کشت در درختان اکالیپتوس باید کاملاً رعایت شود. بدین ترتیب که در هر هکتار حداکثر 2500 اصله اکالیتپوس به فاصله 2×2 کاشته شود. جهت مراقبتهای لازم بعد از کاشت از قبیل خارج کردن یا از بین بردن علفهای هرز می توان از دالا پون (Dalapon) (کروزن (Kerosene) استفاده نمود. ج) تکثیر اکالیپتوس به وسیله اندامهای رویشی ازدیاد از طریق اندامهای رویشی اهمیت خاصی در توسعه و انتشار پایه های مرغوب دارد. بدین وسیله می توان صفات یا کیفیات خاصی را که در بعضی پایه ها ایجاد شده حفظ نمود و توسعه داد لیکن ازدیاد رویشی در اکالیپتوس فوق العاده مشکل است.