تا ریخچه
مرکبات ازقرون گذشته وگویا بوسیله پرتقالیها به ایران آورده شده ودر ابتدا درجنوب که محیط مناسبی برای رویش آن به شمار می رود کاشته شده و از این جهت نام پرتقال را بروی یکی از گونه های آن گذاشتند.
اکنون کشور ایران در مقام هفتم تولید مرکبات در جهان است.
بومی قسمت های جنوب شرق آسیا و کشورهای چین و اندونزی و مالزی است.
مشخصات مرکبات
مرکبات از راسته granilas وتیره Rutaceae و زیر تیره Aurantioidae است.
زیر تیره مرکبات دارای 33 جنس و203 گونه است که مرکبات خود شامل 3 جنس هستند:
1- poncirus :این گونه درختچه ای است به ارتفاع 3 تا 4 متر تنها نوع مرکبات که هر سال خزان دارد و به سرمای 20- درجه مقاوم است بخاطر برگهای سه برگچه ایش به آن نارنج سه برگ میگویند میوه آن کوچک و تلخ بعنوان پایه کاربرد دارد.
2- Fortunella :درختچه ای است کوتاه، برگهای ریز و میوه گرد و کشیده که به Kumquat معروف است و این جنس به همراه پوشش به مصرف می رسد.
3- سیتروس Citrus
شامل کلیه مرکباتی که می شناسیم و شامل گونه های زیر است:
1- پرتقال Citrus aurantium
2- نارنج C. vulgaris
3- گریپ فروت C.paradisi
4- بادرنگ C.mediaca
5- سلطان مرکبات C.grandis
6- لیمو ترش C.limonum
7- دارابی C.decumana
8- نارنگی C.deliciusus
و لیمو شیرین،توسبز، لیمو عمانی و........
گیاه شناسی مرکبات
گیاهانی دو لپه،دارای درختان نسبتا بزرگ برگها ،منفرد و صاف ودمبرگها کم وبیش عریض می باشند گل ها یا منفرد ویا بصورت خوشه های کوچک کاسه گل از5-4 کاسبرگ و جام گل از 8-4 گلبرگ تشکیل شده تعداد پرچم ها حدودا چهار برگ است تخمدان از نوع کروی ودارای برچه های زیاد است..
آب وهوای مناسب
دمای بهینه برای رشد مرکبات 20- 16 درجه سانتی گراد است. در دمای 3- درجه ساننتی گراد صدمه می بیند و در دمای 8- و 9- درجه شاخه ها خشک و دردمای 10- به بعد کل درخت خشک می شود.
در دماهای بالا 40 – برگها دچارسوختگی و میوه نیز کم آب و کیفیتش کاهش می یابد.
حساسیت مرکبات نسبت به دماهای بالا و پایین فرق می کند مثلا :
حساسترین مرکبات نسبت به سرما سلطان مرکبات
مقاومترین مرکبات نسبت به سرما نارنگی
خاک مناسب
بهترین خاک،خاکی است که سبک باشد که آب بتواند درآن نفوذ کند و آب اطراف ریشه باقی نماند بنابراین خاک های با بافت شنی- لومی وعمیق بهترین خاک برای مرکبات است PHمناسب برای آنها 5/5 تا 7 است و به هیچ وجه خاکهای اسیدی وترش را دوست ندارد.
آبیاری
اصولا مرکبات به مقدار آب کم ولی به دفعات زیاد نیازمندند،به همان مقدار که کم آبی باعث خسارت می شود آب زیاد باعث بروز مشکلاتی مثل کاهش محصول،امراض وبیماری و.... می تواند بشود.آبیاری در مرکبات به چهار روش انجام می شود:
1- قطره ای
2- جوی و پشته ای
3- بارانی
4- جویچه ای
که معمولترین روش آبیاری جوی پشته ای است.
کوددهی
کودهای دامی پوسیده : برای فعالیت باکتریهای مفید است، و باعث حفظ رطوبت خاک می شود وازسله بستن خاک هم جلوگیری می کند.
هر ساله حدود 100 تن کود دامی برای هر هکتار لازم است.
کودهای شیمیایی مثل کود های ازته، فسفره ، پتاسه وعناصر میکروالمنت ها شدیدا نیاز دارد.
زمان دادن کود شیمیایی: 1- نیمه بهمن تا 15 اسفند 2- اواسط اردیبهشت وخرداد 3- بین خرداد و شهریور ماه است.
ازدیاد
تکثیر مرکبات می تواند به یکی از روش های بذر، قلمه ،خوابیدن وپیوند صورت گیرد.
بذر : به دلیل طولانی بودن دوره نهال و افزایش صفات ناخالص کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
قلمه و خوابانیدن هم خیلی کاربرد ندارند.
پیوند : رایج ترین نوع تکثیر پیوند است ودرآن باید سعی شود پیوندک در قسمت بالاتری نسبت به پایه زده شود.
میوه و قسمت های تشکیل دهنده
میوه مرکبات از نوع سته است.
قسمت رنگی خارجی پوست فلاوید(Flavedo)، بخش سفید رنگ زیر فلاوید را آلبیدو (Albedo) و بخش داخلی میوه مرکبات شامل کیسه عصاره است وسپس دانه ها درون این کیسه از اجزای تشکیل میوه مرکبات هستند.
مرکبات تولید میوه پارتنوکارپی هم دارند.
عناصر تغذیه ای مرکبات
شامل دو گروه هستند:
1- Macro elements : N، P، K، Ca، mg، S
2- Micro elements : Fe، Zn ،Mn، B، Mo، Cu
اختلالات ژنتیکی
1- جهش یا موتاسیون : باعث تغییر شکل برگ ها فقدان کامل کلروفیل و ایجاد لکه های مختلف در برگ و باعث تغییر در تمام قسمت میوه یا بخشی ازآن می گردد.
2- زوال یا سرخشکیدگی : باعث پژمردگی وزرد شدن برگها ،که برگ ریزی و همچنین ریزش میوه ها را به دنبال دارد.